Thế giới đang hết sức quan tâm đến những mưu đồ và hành động tiếp theo của Trung Quốc sau một loạt hành động hung hăng của Trung Quốc trong các tranh chấp ở Biển Đông, đặc biệt là vụ hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương-981 trong tháng 5 vừa qua.
Trên cơ sở các thông tin từ hội thảo thường niên về Biển Đông lần thứ 4 trong hai ngày 10-11/7 do CSIS tổ chức, bản báo cáo này đưa ra một cái nhìn tổng quan về những diễn biến mới nhất ở Biển Đông và những gợi ý chính sách cho Mỹ và các đối tác.
Ông Tập Cận Bình rõ ràng đang áp dụng đồng thời cả hai chiến thuật hăm dọa và tấn công quyến rũ trong tranh chấp lãnh thổ. Theo đó, Trung Quốc vẫn có thể duy trì quan hệ hữu nghị với các nước láng giềng trong khi nỗ lực thay đổi hiện trạng theo hướng có lợi cho mình ở Biển Đông và Biển Hoa Đông.
Trong lúc Trung Quốc tìm cách tối đa hóa mâu thuẫn chiến lược của Mỹ để chủ động thúc đẩy các yêu sách chủ quyền ở Biển Đông thì nước này có nguy cơ tạo cơ hội cho đối thủ lịch sử của mình, Nhật Bản – dần tiến tới ngôi vị lãnh đạo mới của khu vực
Đánh giá đương thời về bối cảnh an ninh châu Á vào giữa năm 2014 chỉ ra rõ ràng rằng Trung Quốc nổi lên là một mối đe dọa lớn đến an ninh và sự ổn định của khu vực châu Á. Mối đe dọa Trung Quốc chắc chắn làm gia tăng lo ngại trên khắp Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương.
Trung Quốc đang tận dụng ưu thế tiềm lực quân sự để răn đe và uy hiếp các quốc gia tranh chấp ở Biển Đông. Tình thế đó buộc các quốc gia nhỏ hơn phải nâng cấp, hiện đại hóa năng lực trên biển cả về phần cứng và phần mềm, tăng cường các hoạt động hợp tác quân sự với các cường quốc bên ngoài.
Về mặt ngoại giao, cách tiếp cận của Malaysia trong vấn đề Biển Đông là chú trọng sự kín tiếng và mềm mỏng. Trên phương diễn quốc phòng, lực lượng hải quân Malaysia hiện đang được tập trung nâng cấp.
Năng lực hải quân yếu kém sẽ là mối quan ngại của Philippines trong tương lai gần. Bởi vậy, cần phải có thời gian và sự trợ giúp của đồng minh và bạn bè: Mỹ, Nhật…Bên cạnh đó, Philippines sẽ tiếp tục theo đuổi việc sử dụng các biện pháp về pháp lý bù đắp yếu kém về mặt quân sự để đối phó với Trung Quốc.
Chính sách của Mỹ đối với Biển Đông thay đổi và vận động phụ thuộc cơ bản vào việc các tranh chấp sẽ diễn biến như thế nào, hành vi của Trung Quốc hung hăng hay hòa dịu, hợp tác. Với tình hình tranh chấp và hành vi của Trung Quốc thời gian gần đây, chắc chắn Mỹ sẽ tăng cường đẩy mạnh sự can dự của mình vào vấn đề Biển Đông.
Phiên hỏi đáp tập trung lý giải về hành vi ngày càng quyết đoán của Trung Quốc thời gian gần đây, sự thay đổi và cách tiếp cận của Mỹ nhằm ngăn chặn ý đồ, hành động chèn ép của Trung Quốc đối với các quốc gia yêu sách nhỏ hơn trong khu vực.