ASEAN nên hoàn thiện Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông càng sớm càng tốt và mời Nhật-Mỹ tham gia ký kết. Thỏa thuận này sẽ chi phối hành vi trên một số khía cạnh như “đóng băng” hoạt động xây dựng, thăm dò ở khu vực tranh chấp, chia sẻ thông tin cũng như biện pháp xây dựng lòng tin để giúp hạ nhiệt căng thẳng
Trong vấn đề Biển Đông, thay vì việc đợi chờ biến cố xảy ra, với rủi ro leo thang thành xung đột, một cách để củng cố lợi ích các bên là tiến đến một cơ chế hợp tác giám sát bằng công nghệ vệ tinh hình ảnh thương mại và dân sự.
Biển Đông nổi lên là một điểm bùng nổ lớn ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương trong thập kỷ thứ hai của thế kỷ 21, bắt nguồn từ hai hành động gây hấn chính của Trung Quốc với Việt Nam trong thời gian cuối thế kỷ 20, đó là việc Trung Quốc dùng vũ lực chiếm giữ Quần đảo Hoàng Sa năm 1974 và một phần Quần đảo Trường Sa năm 1988.
Trên cơ sở các thông tin từ hội thảo thường niên về Biển Đông lần thứ 4 trong hai ngày 10-11/7 do CSIS tổ chức, bản báo cáo này đưa ra một cái nhìn tổng quan về những diễn biến mới nhất ở Biển Đông và những gợi ý chính sách cho Mỹ và các đối tác.
Trong lúc Trung Quốc tìm cách tối đa hóa mâu thuẫn chiến lược của Mỹ để chủ động thúc đẩy các yêu sách chủ quyền ở Biển Đông thì nước này có nguy cơ tạo cơ hội cho đối thủ lịch sử của mình, Nhật Bản – dần tiến tới ngôi vị lãnh đạo mới của khu vực
Trung Quốc đang tận dụng ưu thế tiềm lực quân sự để răn đe và uy hiếp các quốc gia tranh chấp ở Biển Đông. Tình thế đó buộc các quốc gia nhỏ hơn phải nâng cấp, hiện đại hóa năng lực trên biển cả về phần cứng và phần mềm, tăng cường các hoạt động hợp tác quân sự với các cường quốc bên ngoài.
Về mặt ngoại giao, cách tiếp cận của Malaysia trong vấn đề Biển Đông là chú trọng sự kín tiếng và mềm mỏng. Trên phương diễn quốc phòng, lực lượng hải quân Malaysia hiện đang được tập trung nâng cấp.
Năng lực hải quân yếu kém sẽ là mối quan ngại của Philippines trong tương lai gần. Bởi vậy, cần phải có thời gian và sự trợ giúp của đồng minh và bạn bè: Mỹ, Nhật…Bên cạnh đó, Philippines sẽ tiếp tục theo đuổi việc sử dụng các biện pháp về pháp lý bù đắp yếu kém về mặt quân sự để đối phó với Trung Quốc.
Chính sách của Mỹ đối với Biển Đông thay đổi và vận động phụ thuộc cơ bản vào việc các tranh chấp sẽ diễn biến như thế nào, hành vi của Trung Quốc hung hăng hay hòa dịu, hợp tác. Với tình hình tranh chấp và hành vi của Trung Quốc thời gian gần đây, chắc chắn Mỹ sẽ tăng cường đẩy mạnh sự can dự của mình vào vấn đề Biển Đông.
Phiên hỏi đáp tập trung lý giải về hành vi ngày càng quyết đoán của Trung Quốc thời gian gần đây, sự thay đổi và cách tiếp cận của Mỹ nhằm ngăn chặn ý đồ, hành động chèn ép của Trung Quốc đối với các quốc gia yêu sách nhỏ hơn trong khu vực.