Song song với việc triển khai trái phép giàn khoan HD-981 trên thềm lục địa Việt Nam, Trung Quốc tiến hành mở rộng và xây dựng một số công trình quân sự trên các đảo đá ở Biển Đông nhằm thay đổi cục diện theo hướng có lợi rất lớn cho Trung Quốc.
Những bằng chứng trong lịch sử cho thấy Trung Quốc không hề có căn cứ khẳng định chủ quyền với khu vực biển Đông và biển Hoa Đông. Trung Quốc chỉ đang cố gắng thực thi yêu sách này nhằm hiện thực hóa mưu đồ bành trướng của mình trong khu vực.
Bước Bước leo thang mới nhất của Trung Quốc ở Biển Đông cho thấy một tính toán sai lầm nghiêm trọng của các nhà hoạch định chính sách nước này. Bắc Kinh đã có 4 sai lầm chiến lược trên biển Đông.
Hành động của Trung Quốc vi phạm nghiêm trọng quyền chủ quyền và quyền tài phán của Việt Nam, vi phạm luật quốc tế về cấm sử dụng vũ lực và đe dọa sử dụng vũ lực, vi phạm Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC), hành động trái với Thỏa thuận về những nguyên tắc cơ bản chỉ đạo giải quyết vấn đề trên biển Việt Nam – Trung Quốc ký năm 2011.
Việc Trung Quốc ngang nhiên hạ đặt trái phép giàn khoan Hải Dương 981 vào vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa của Việt Nam kéo dài hàng tháng nay đã cho thế giới thấy những hành động hung hăng, khiêu khích của Bắc Kinh, làm mất ổn định trong khu vực, đe dọa đến an ninh, an toàn và tự do hàng hải ở Biển Đông.
Trước chiến thuật và chiến lược của Trung Quốc ở Biển Đông, khu vực và Mỹ cần có những cách tiếp cận tích cực, cụ thể và hiểu quả để ngăn chặn tham vọng bành trướng lãnh thổ của Bắc Kinh.
Nước cờ tốt nhất nhằm thay đổi tính toán chiến lược của Trung Quốc dường như là cách tiếp cận mà Philippines đang thực hiện: Thách thức trực tiếp yêu sách biển của Trung Quốc trước một Tòa trọng tài của UNCLOS.
Đã hơn một tháng kể từ khi Trung Quốc hạ đặt giàn khoan tại Biển Đông và cho đến nay họ đã di chuyển vị trí giàn khoan ba lần. Việc hạ đặt giàn khoan có vẻ là hành động được tính toán kỹ.
Gần đây, hành động đơn phương của Trung Quốc nhằm khẳng định yêu sách ở Biển Đông đã đẩy căng thẳng khu vực lên một mức độ mới. Những bước đi đầy tính toán của Trung Quốc được thúc đẩy bởi cả yếu tố bên trong lẫn bên ngoài.
Có lẽ đối với giới lãnh đạo Trung Quốc, cái giá phải trả cho những chỉ trích của cộng đồng quốc tế thấp hơn so với nhu cầu thúc đẩy và phát triển năng lực trên biển, thấp hơn nhu cầu khai thác tài nguyên tại Biển Đông.