Sự trỗi dậy của Trung Quốc và thực lực của Mỹ tương đối suy yếu sau cuộc khủng hoảng kinh tế toàn cầu đã khiến cho vấn đề an ninh khu vực Đông Bắc Á gay gắt thêm. Để giảm đi những nhân tố không xác định, bảo đảm chắc chắn hòa bình khu vực, việc xây dựng cơ chế hợp tác an ninh ở khu vực Đông Bắc Á có ý nghĩa vô cùng quan trọng.
Trung Quốc hiện là nền kinh tế lớn thứ hai thế giới và được dự đoán sẽ thay thế Mỹ trong 15 năm tới, nhu cầu khổng lồ về năng lượng và “khét tiếng” trong vấn đề can dự vào những thông lệ ngầm trên quy mô lớn, do đó sự phát triển, thay đổi chính sách của Trung Quốc sẽ có những tác động trên quy mô toàn cầu trên khắp các lĩnh vực.
Sự quyết đoán đang gia tăng của Trung Quốc và quyết tâm “trở lại châu Á” nhằm khẳng định vị thế của Mỹ liệu sẽ tạo ra sân chơi cho một cuộc Chiến tranh Lạnh mới tại châu Á?
Việc Trung Quốc tiến hành sử dụng vũ lực liên quan đến tranh chấp biên giới Trung - Ấn, Hoàng Sa, Trường Sa và với Liên Xô đều tương ứng với các thời điểm ưu thế thương lượng của Trung Quốc bị suy giảm.
Trung Quốc đã là nước lớn nhưng luôn trong tình trạng bị bao vây kìm kẹp, thậm chí bị người khác “oán hận”. Nguyên nhân chính: Chính sách ngoại giao thiếu mưu trí; Giới quan chức ngạo mạn, không biết cách học hỏi, luôn tự cho bản thân họ là đúng, khí phách thiên triều.
Năm năm trở về trước, Trung Quốc đã sở hữu một vị trí vô cùng tốt: kinh tế Mỹ chịu thiệt hại do khủng hoảng kinh tế tài chính, trong khi Trung Quốc không bị tác động nhiều. Trung Quốc dường như đã ngộ nhận về sức mạnh quốc gia của mình. Mặc dù lãnh đạo cấp cao đã cải chính nhưng một số thành phần quan chức vẫn luôn tồn tại những ngộ nhận này.
Trung Quốc luôn hô hào và đánh bóng cho hình ảnh “phát triển hòa bình”, nhưng gần đây, việc Bắc Kinh sử dụng ảnh hưởng lớn hơn đối với các nước láng giềng châu Á và bắt buộc các nước yếu hơn khuất phục và nhượng bộ. Điều này không khác gì cách hành xử của các cường quốc đang nổi lên trong lịch sử.
Trung Quốc quyết tâm duy trì khả năng phát động đòn tấn công thứ hai mạnh mẽ và điều đó đòi hỏi Trung Quốc phải có lực lượng răn đe chiến lược tin cậy. Đây là lý do Trung Quốc đang hiện đại hóa lực lượng hạt nhân của mình. Tuy nhiên, điều này cũng có những ảnh hưởng nhất định nếu xảy ra những tính toán sai lầm của Trung Quốc cũng như các cường quốc hạt nhân đối với ý định của Trung Quốc.
Lợi ích Trung Quốc đang ngày càng vươn xa và mở rộng khắp nơi, và nó đang gây ra những xung đột lợi ích với các nước lớn, đặc biệt là Mỹ. Điều này đồng nghĩa với việc gia tăng những thách thức về an ninh từ bên ngoài đối với Trung Quốc. Làm thế nào để hoàn thiện và thực hiện đối sách hợp lý nhất và toàn diện nhất để đưa Trung Quốc trở thành cường quốc toàn diện?
Cải cách về ngoại giao đã không mạnh mẽ như trong các lĩnh vực khác trong ba thập kỷ thực hiện cải cách và mở cửa của Trung Quốc. Câu hỏi đặt ra là tại sao ngoại giao tiếp tục là lĩnh vực bảo thủ và liệu nền ngoại giao Trung Quốc hiện nay có cần cải cách?