Trong 20 năm qua, Trung Quốc đã đạt được tỷ lệ tăng trưởng kinh tế "ngoạn mục". Trung Quốc hiện là nền kinh tế lớn thứ 2 thế giới và bất chấp sự suy giảm gần đây, nước này vẫn tiếp tục là một trong những nền kinh tế tăng trưởng nhanh nhất thế giới.

Các chuyên gia dự báo Trung Quốc có thể vượt Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới trong 15 năm tới. Thêm vào đó, nhu cầu lớn của Trung Quốc đối với các nguồn tài nguyên có khả năng làm thay đổi toàn bộ các thị trường hàng hóa toàn cầu. Cuối cùng, việc Trung Quốc "khét tiếng" can dự vào những thông lệ ngầm trên quy mô lớn đang buộc các nước khác trên thế giới phải suy nghĩ lại về cách thức quản lý an ninh và quyền sở hữu trí tuệ. Sau đây là 10 cách Trung Quốc đang tác động đến kinh tế, chính trị và văn hóa toàn cầu.

Thứ nhất, sự bùng nổ khí đốt đá phiến tại Trung Quốc có thể khiến giá khí đốt giảm, ảnh hưởng đến sự bùng nổ năng lượng của Bắc Mỹ. Hồi đầu năm nay, PetroChina đã tuyên bố phát hiện ra một mỏ khí đốt đá phiến lớn tại tỉnh Tứ Xuyên. Cuối năm 2011, Tập đoàn xăng dầu quốc gia Trung Quốc đã tuyên bố việc phát hiện trữ lượng khí đốt đá phiến tại ít nhất 20 địa điểm, với mỗi địa điểm có khả năng sản xuất ít nhất 10.000 m3 khí đốt/ngày. Trung Quốc hiện được cho là có trữ lượng khí đốt đá phiến khoảng 1.300 nghìn tỷ feet khối, cao nhất thế giới, so với 827 nghìn tỷ feet khối của Mỹ. Đây có thể là một nhân tố làm thay đổi cuộc chơi bởi vì nó có thể khiến Canađa không cần xây dựng đường ống để xuất khẩu khí đốt sang Trung Quốc.

Thứ hai, sự chi phối của Trung Quốc trong các mặt hàng kim loại đất hiếm đang làm gián đoạn chuỗi cung cấp cho các sản phẩm công nghệ cao. Trung Quốc đang chiếm tới 97% sản lượng của 17 loại kim loại đất hiếm của thế giới và đang siết chặt những hạn chế xuất khẩu bằng cách tăng thuế và giảm hạn ngạch xuất khẩu. Động thái này đã khiến Liên minh châu Âu (EU), Mỹ và Nhật Bản đệ đơn kiện lên Tổ chức Thương mại thế giới (WTO). Đất hiếm có ý nghĩa quan trọng đối với các ngành quốc phòng và kỹ thuật cao. Sự hạn chế của Trung Quốc đã khiến giá của các kim loại này và chi phí sản xuất tăng cao. Việc Trung Quốc quyết định hạn chế xuất khẩu các kim loại đất hiếm, chứ không hạn chế những sản phẩm có chứa những kim loại đất hiếm cho thấy những hạn chế này là một động thái để buộc các công ty chế tạo phải chuyển các nhà máy của họ sang Trung Quốc.

Thứ ba, số dân khổng lồ của Trung Quốc đang ăn nhiều hơn, ảnh hưởng đến cách thức sản xuất và định giá nông sản. Trung Quốc hiện đã vượt Mỹ trở thành quốc gia tiêu thụ thịt lớn nhất thế giới. Trong 5 thập kỷ qua, mức tiêu thụ thịt của Trung Quốc đã tăng từ 8 triệu tấn/năm lên 71 triệu tấn/năm, gấp đôi mức của Mỹ. Do vậy cách thức sản xuất thịt sẽ có tác động lớn đối với nông nghiệp. Nhu cầu thịt lợn, loại thịt chủ yếu được tiêu thụ tại Trung Quốc, dự kiến đạt 52 triệu tấn trong năm nay. Điều này đang làm thay đổi cách thức nuôi lợn thịt và việc cho chúng ăn gì. Việc những người chăn nuôi cho lợn ăn nhiều ngũ cốc và đậu nành hơn đang làm tăng nhu cầu, cũng như giá của các loại nông sản này. Các xu hướng nông nghiệp sẽ bị những đặc tính tiêu thụ của Trung Quốc tác động một cách trực tiếp hoặc gián tiếp.

Thứ tư, các nước đang phát triển khác đang học tập mô hình tư bản nhà nước của Trung Quốc, hiện là mối đe dọa thực sự đối với mô hình tư bản chủ nghĩa phương Tây. Trung Quốc là con đẻ của chủ nghĩa tư bản nhà nước - một hình thức tư bản chủ nghĩa, trong đó nhà nước sở hữu các công ty hoặc hợp tác với các công ty để thực hiện các hoạt động kinh tế. Một đặc tính của chủ nghĩa tư bản nhà nước là có số lượng lớn các doanh nghiệp quốc doanh. Chủ nghĩa tư bản nhà nước tại Trung Quốc đang bắt đầu là một nguy cơ thực sự đối với chủ nghĩa tư bản phương Tây. Trước cuộc khủng hoảng kinh tế tại hầu hết các nước phát triển hiện nay, ngày càng có nhiều nước đang phát triển theo dõi xem mô hình quản lý nào tốt hơn. Thêm vào đó, đối với những người chỉ trích việc tư bản nhà nước không có khả năng khuyến khích việc phát minh sáng chế, thì các nền kinh tế như Braxin và Ấn Độ đã thực sự thể hiện được tiềm năng phát minh sáng chế trong chủ nghĩa tư bản nhà nước.

Thứ năm, trục của ngành ô tô hiện đang chuyển từ Mỹ sang Trung Quốc với việc các công ty sản xuất ô tô hiện đang tìm cách giành vị trí số 1 tại quốc gia châu Á khổng lồ này. Trung Quốc hiện là thị trường ô tô lớn nhất thế giới. Doanh số bán ô tô hàng năm tại Trung Quốc dự kiến tăng 74%, lên hơn 30,6 triệu xe/năm vào năm 2020. Tầm quan trọng của Trung Quốc đối với thị trường ô tô Mỹ là rõ ràng khi Mỹ đã phải khiếu nại lên WTO về việc Trung Quốc áp thuế hơn 3 tỷ USD đối với các loại ô tô được sản xuất tại Mỹ. Đây sẽ là một khó khăn đối với ngành ô tô Mỹ đang phục hồi.

Thứ sáu, hoạt động gián điệp không gian mạng của Trung Quốc được kết nối với việc đánh cắp sở hữu trí tuệ. Các cuộc tấn công mạng đang đe dọa an ninh quốc gia. Các công ty Trung Quốc như Huwaei technology và ZTE Corp có khả năng truy cập từ xa công nghệ liên lạc được bán cho Mỹ và các nước phương Tây khác. Khả năng điện tử "ngầm" có thể cho phép Chính phủ Trung Quốc truy cập những thông tin lưu thông qua các mạng lưới viễn thông hoặc phá hủy những thiết bị điện tử, làm tăng những quan ngại an ninh quốc gia. Một số người cũng cho rằng các công ty là nạn nhân của các cuộc tấn công mạng từ Trung Quốc và mỗi năm Trung Quốc có thể ăn cắp số lượng thông tin trị giá 400 tỷ USD.

Thứ bảy, Trung Quốc đang nhanh chóng phát triển công nghệ hải quân, có thể xác định lại việc phòng vệ bờ biển. Trung Quốc đang phát triển một loại tàu tuần duyên mới và loại tàu lớp Hầu Bắc của Trung Quốc là loại tàu hai thân tấn công đầu tiên của thế giới. Cả hai loại tàu trên cho phép Trung Quốc tổ chức các cuộc tấn công chớp nhoáng gần bờ. Những diễn biến trên có nghĩa là Trung Quốc hiện đang dẫn trước tàu tuần duyên chiến đấu của Mỹ, một trong những chương trình tốn kém và gặp nhiều khó khăn nhất của Oasinhtơn. Thêm vào đó, loại tàu tuần duyên trên sẽ cho phép Trung Quốc tuần tra bờ biển và giúp họ giám sát các đặc khu kinh tế tại các vùng biển đang tranh chấp.

Thứ tám, một "thành phố ma" của Trung Quốc gần đây đã xuất hiện tại Ănggôla, châu Phi. Điều này có thể làm thay đổi cảnh quan của thế giới. Việc Trung Quốc có những thành phố ma, nghĩa là không có người sinh sống, là không có gì đáng ngạc nhiên. Nhưng Trung Quốc hiện đang xuất khẩu các thành phố ma này. Tập đoàn đầu tư và tín thác quốc tế Trung Quốc (CITIC) đã xây dựng thành phố ma Kilamba tại Ănggôla. Những thành phố ma không phải là một hiện tượng của Trung Quốc. Tây Ban Nha cũng có các thành phố ma. Những thành phố ma xuất hiện tại Ănggôla là do một công ty quốc doanh Trung Quốc xây dựng. Kilamba được Trung Quốc tài trợ và Ănggôla trả cho Trung Quốc bằng dầu mỏ. Ănggôla hiện là quốc gia cung cấp dầu mỏ lớn nhất cho Trung Quốc tại châu Phi. Dường như thế giới có thể nhìn thấy thêm các thành phố ma khi nhu cầu năng lượng và hàng hóa của Trung Quốc tiếp tục tăng lên.

Thứ chín, đồng nội tệ của Trung Quốc đang cạnh tranh để trở thành một đồng tiền dự trữ, có thể đe dọa đồng USD. Trung Quốc hiện đang tiến hành những bước để biến đồng nội tệ của họ có thể hoàn toàn chuyển đổi vào năm 2015 và nhiều người dự báo rằng đồng nhân dân tệ (NDT) của Trung Quốc có thể trở thành một đồng tiền dự trữ chủ chốt trong thập kỷ tới. Nhiều quốc gia đã đa dạng hóa dự trữ ngoại tệ của họ, bao gồm cả đồng NDT. Chuyên gia về hàng hóa Jim Rogers nói rằng việc có một đồng tiền không thể chuyển đổi là rất "ngu ngốc". Nếu NDT trở thành một đồng tiền dự trữ, NDT có thể thách thức vai trò của đồng USD trong thương mại và việc ấn định giá các sản phẩm và mặt hàng đang được trao đổi trên thị trường toàn cầu. Điều này cũng sẽ cho phép Trung Quốc đi vay với lãi suất thấp hơn.

Thứ mười, Trung Quốc sẽ sớm trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới. Điều đó có ý nghĩa gì đối với các nước láng giềng và các nền kinh tế lớn khác trên thế giới. Trung Quốc dự kiến thay Mỹ trở thành nền kinh tế lớn nhất thế giới trong 15 năm tới. Sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc và sự sụt giảm phần nào kinh tế tại Mỹ đã khiến nổi lên một số ý kiến cho rằng Trung Quốc đang nổi lên là một siêu cường, có thể thay thế Mỹ. Trong khi những phản ứng toàn cầu đối với sự trỗi dậy kinh tế của Trung Quốc là tích cực, phản ứng đối với sức mạnh quân sự ngày càng tăng của Trung Quốc là mất lòng tin. Trong khu vực, sức mạnh ngày càng tăng của Trung Quốc sẽ ảnh hưởng đến các nước có tranh chấp lãnh thổ và lãnh hải với Trung Quốc.

Theo Business Insider

Văn Cường (gt)