Bản PDF tại đây

 

Động thái của các quốc gia

+ Trung Quốc:

Trung Quốc hăm dọa Philippines trong tranh chấp biển. Trong buổi họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 26/5, Người phát ngôn Hoa Xuân Oánh tuyên bố: “Tôi cảm thấy sự nóng vội và hấp tấp của một số người Philippines trong vấn đề Biển Đông. Quan điểm của Trung Quốc đã được tuyên bố rõ ràng trong nhiều dịp. Đây là lời nhắc nhở nhẹ nhàng dành cho Philippines: Trung Quốc không phải kẻ bắt nạt các nước nhỏ, nhưng các nước nhỏ đừng cố ý gây sự. Chúng tôi hy vọng Philippines ngừng ngay các hành động khiêu khích và gây hấn, quay trở lại con đường giải quyết xung đột thông qua đối thoại và tham vấn.” Trước đó hôm 25/5, bà Hoa cho hay Trung Quốc đã gửi công hàm phản đối Mỹ về việc một máy bay do thám trinh sát của hải quân nước này đã bay gần các đảo nhân tạo của Trung Quốc ở Biển Đông, “Tự do hàng hải và hàng không không có nghĩa là tàu chiến và phi cơ quân sự nước ngoài vi phạm luật pháp quốc tế, bất chấp quyền lợi chính đáng của một quốc gia khác. Mỹ cần sửa sai, hành động đúng mực và ngừng các tuyên bố và việc làm vô trách nhiệm.”

Trung Quốc công bố Sách Trắng về chiến lược quân sự. Ngày 26/5, Trung Quốc công bố Sách Trắng mang tên “Chiến lược Quân sự Trung Quốc,” do Văn phòng thông tin Quốc vụ viện Trung Quốc ấn hành, nội dung chủ yếu đề cập đến việc xây dựng lực lượng quân sự, nhấn mạnh phương châm phòng thủ tích cực và tăng cường hợp tác an ninh quân sự quốc tế. Theo Sách Trắng, các lực lượng vũ trang Trung Quốc sẽ tăng cường hợp tác an ninh quốc tế trong các lĩnh vực liên quan mật thiết tới lợi ích của nước này. Cụ thể, bốn “lĩnh vực an ninh trọng yếu” là an ninh trên biển, không gian vũ trụ, không gian mạng và năng lực hạt nhân. Hải quân Trung Quốc sẽ chuyển dần trọng tâm từ chiến lược đơn nhất “bảo vệ vùng biển gần bờ” sang kết hợp chiến lược này với việc “bảo vệ vùng biển ngoài khơi.” Về tình hình Biển Đông, nội dung Sách Trắng này cố tình bảo vệ hoạt động xây dựng những đảo nhân tạo trái phép của nước này tại quần đảo Trường Sa của Việt Nam, đồng thời cũng đề cập đến “một số quốc gia bên ngoài tìm cách can thiệp vào vấn đề này, trong đó có hoạt động trinh sát bằng máy bay quân sự.” Sách Trắng cho biết Trung Quốc sẽ tiếp tục cải thiện cơ cấu cảnh báo nước ngoài về “hoạt động quân sự được lên kế hoạch từ trước” và quy tắc ứng xử trong các tình huống chạm trán trên biển và trên không. Sách Trắng quốc phòng Trung Quốc cũng gọi chiến lược tái cân bằng của Mỹ tại châu Á-Thái Bình Dương và việc Nhật Bản điều chỉnh chính sách quốc phòng gần đây là “vấn đề đáng lo ngại.”

Trung Quốc xây dựng hai ngọn hải đăng ở Biển Đông. Hôm 26/5, Bộ Giao thông Trung Quốc tổ chức lễ động thổ xây dựng hai hải đăng ở đá Châu Viên và đá Gạc Ma, thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, để “cải thiện an toàn hàng hải” trên Biển Đông. Tân Hoa xã cho biết các ngọn hải đăng này cao 50m với ngọn đèn có đường kính 4,5m và tầm chiếu ánh sáng 22 hải lý.

Trung Quốc bố trí pháo trên đảo nhân tạo ở Biển Đông. Ngày 29/5, một quan chức quốc phòng giấu tên của Mỹ cho biết cách đây khoảng một tháng, hai pháo cỡ lớn đã được phát hiện trên một trong những hòn đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng trái phép ở Biển Đông. Còn Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Mỹ, đại tá Steven Warren thì cho biết: “Chúng tôi xác nhận đã xác định được một số vũ khí Trung Quốc triển khai trên một hòn đảo nhân tạo ở Quần đảo Trường Sa. Chúng tôi phản đối hành động quân sự hóa các thực thể đó.”

Đô đốc Trung Quốc bao biện hoạt động cải tạo đảo ở Biển Đông. Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La ngày 31/5, Đô đốc Trung Quốc Tôn Kiến Quốc ngang nhiên cho rằng, “Tình hình Biển Đông nhìn chung là hòa bình và ổn định, không có vấn đề gì liên quan đến tự do hàng hải. Trung Quốc tiến hành xây dựng trên một số đảo và bãi đá ở Biển Đông, chủ yếu để cải thiện điều kiện sống và làm việc của những người sống trên đó. Bên cạnh việc đáp ứng nhu cầu cần thiết về phòng thủ, các công trình này để Trung Quốc có thể thực thi thi tốt hơn nghĩa vụ và  trách nhiệm quốc tế liên quan đến các vấn đề như tìm kiếm cứu nạn, đối phó và khắc phục hậu quả thiên tai, nghiên cứu về đại dương, bảo vệ môi trường…” Theo ông Tôn, “Trung Quốc đã hết sức kiềm chế và có những đóng góp tích cực cho hòa bình và ổn định trong khu vực và trên thế giới.”

+ Việt Nam:

Việt Nam yêu cầu Trung Quốc dừng ngay hoạt động xây dựng ở Biển Đông. Trong cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao chiều 28/5, về việc Trung Quốc xây dựng hai hải đăng ở Quần đảo Trường Sa, Người Phát ngôn Lê Hải Bình khẳng định: “Việt Nam có đầy đủ căn cứ pháp lý và chứng cứ lịch sử khẳng định chủ quyền của mình đối với hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa. Hành động nêu trên vi phạm chủ quyền của Việt Nam cũng như vi phạm DOC năm 2002. Chúng tôi yêu cầu Trung Quốc chấm dứt ngay các hoạt động xây dựng tại hai quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, nghiêm túc tuân thủ và thực thi luật pháp quốc tế, nhất là UNCLOS năm 1982 cũng như DOC và không có những hành động làm phức tạp thêm tình hình ở Biển Đông.

Thượng Tướng Nguyễn Chí Vịnh thảo luận an ninh Biển Đông tại Shangri-La. Ngày 30/5, bên lề Đối thoại Shangri-La lần thứ 14, đoàn đại biểu Bộ quốc phòng Việt Nam do Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Bộ Quốc phòng, dẫn đầu đã có các cuộc gặp gỡ song phương với các đoàn: Tư lệnh PACOM- Hoa Kỳ, đoàn bộ quốc phòng Tây Ban Nha, đoàn Bộ quốc phòng New Zealand, Bộ Quốc phòng Đức. Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh cho biết tại các cuộc gặp gỡ, đoàn đại biểu Việt Nam đã cùng thảo luận với phía bạn nhằm trao đổi ý kiến xung quanh các vấn đề an ninh đang nổi lên, về xây dựng và phát triển, chiến lược và can dự của các nước lớn đối với Biển Đông. Mục tiêu của các cuộc gặp gỡ này là tập trung thúc đẩy hợp tác song phương giữa Việt Nam và các nước cũng như bàn những biện pháp cụ thể để tăng cường hợp tác với các quốc gia.

+ Philippines:

Philippines phớt lờ Trung Quốc, điều phi cơ tới Biển Đông. Phát biểu trước báo giới hôm 25/5, Tổng thống Philippines Benigno Aquino tuyên bố: “Máy bay của chúng ta sẽ tiếp tục bay trên những lộ trình phù hợp với luật pháp quốc tế, các công ước và hiệp định mà chúng ta đã tham gia trong nhiều thập kỷ qua.” Ông Aquino nói rằng Philippines sẽ không chấp thuận những yêu sách của Trung Quốc bất chấp chênh lệch về sức mạnh giữa quân đội hai nước.

Philippines đề nghị Mỹ “cam kết mạnh mẽ hơn” trong vấn đề Biển Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Voltaire Gazmin hôm 25/5 cho biết ông sẽ có cuộc gặp với người đồng cấp Mỹ Ashton Carter vào ngày 27/5 tại Hawaii. Phát biểu với các phóng viên tại một căn cứ hải quân ở phía Nam thủ đô Manila, Bộ trưởng  Gazmin cho biết, “Tôi sẽ hỏi về quy mô hỗ trợ mà phía Mỹ sẽ dành cho chúng ta, những gì họ có thể trợ giúp chúng ta bởi ngay tại thời điểm này, chúng ta đang bị lấn áp. Tôi cảm thấy lo ngại về những gì đang diễn ra ở Biển Đông. Tự do hàng hải, tự do hàng không đang bị cản trở đến mức ngay cả máy bay Mỹ hoạt động tại không phận quốc tế cũng bị thách thức.” Ngoài ra, một quan chức quân sự cấp cao cho biết ông Gazmin sẽ đề nghị Washington cung cấp các máy bay, tàu chiến và hệ thống radar đã qua sử dụng cho Philippines.

Philippines quan ngại việc Trung Quốc xây hải đăng ở Biển Đông. Trước việc Trung Quốc khởi công xây hai ngọn hải đăng trên bãi đá ngầm Châu Viên và Gạc Ma thuộc quần đảo Trường Sa của Việt Nam, Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Philippines Arsenio Andolong hôm 27/5 khẳng định hành động này của Trung Quốc đã vi phạm DOC, “những công trình nào mà Trung Quốc sẽ xây dựng cùng hai ngọn hải đăng này? Đây là điều chúng tôi lo ngại.”

+ Singapore:

Đối thoại Shangri-La lần thứ 14 khai mạc tại Singapore. Tối 29/5, Đối thoại Shangri-La lần thứ 14 đã khai mạc với sự tham dự của các quan chức quốc phòng cấp cao đến từ 26 quốc gia châu Á-Thái Bình Dương, cùng nhiều học giả hàng đầu trong khu vực. Phát biểu dẫn đề tại diễn đàn, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long đánh giá cán cân chiến lược ở châu Á đang thay đổi và quan hệ Mỹ-Trung chính là chìa khóa cho sự trỗi dậy hòa bình của Trung Quốc trong khuôn khổ trật tự quốc tế. Ông Lý Hiển Long nhấn mạnh sự cạnh tranh giữa các cường quốc là không thể tránh khỏi, song vấn đề là cạnh tranh dưới hình thức nào, có mang lại lợi ích cho các bên hay có nguy cơ để xảy ra kịch bản xấu. Thủ tướng Singapore cũng nhấn mạnh tầm quan trọng của tự do hàng hải với tuyến đường vận tải biển quan trọng đi qua Biển Đông hiện nay, đồng thời cảnh báo căng thẳng tiếp diễn trên Biển Hoa Đông và Biển Đông sẽ dẫn đến hệ quả xấu. Ông Lý kêu gọi Trung Quốc và ASEAN thúc đẩy sớm ký kết để phá vỡ vòng luẩn quẩn hiện nay, đồng thời khẳng định kết quả tốt nhất là tuân thủ luật pháp quốc tế, trong đó có UNCLOS 1982 UNCLOS.

+ Malaysia:

Malaysia cảnh báo về nguy cơ tranh chấp biển. Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La hôm 30/5, Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia Hishammuddin Hussein tuyên bố, “Nếu chúng ta hành xử không thận trọng thì xung đột ở Biển Đông có thể sẽ leo thang thành một trong những cuộc xung đột nguy hiểm nhất trong thời đại của chúng ta, nếu không phải là trong lịch sử của chúng ta. Khu vực đang hòa bình và thịnh vượng không có nghĩa là nguy cơ xảy ra xung đột.” Bộ trưởng Quốc phòng Malaysia Hishammuddin cho rằng, tất cả các bên cần phải có trách nhiệm trong việc duy trì hòa bình và sự ổn định ở Biển Đông, “Những phát biểu gay gắt cùng với việc cáo buộc lẫn nhau sẽ không có lợi cho bất kỳ nước nào. Có lẽ là quá lạc quan khi cho rằng chúng ta có thể ngăn chặn xung đột và sự leo thang ở mọi lúc mọi nơi.”

+ Ấn Độ:

Ấn Độ tăng cường giám sát hoạt động của hải quân Trung Quốc. Trả lời phỏng vấn bên lề hội nghị các tư lệnh hải quân được tổ chức tại New Delhi ngày 28/5, Tư lệnh hải quân Ấn Độ R.K Dhowan nói: “Hoạt động của hải quân Trung Quốc đang được theo dõi chặt chẽ. Các tàu của Trung Quốc, gồm cả tàu ngầm, đã hiện diện ở Ấn Độ Dương từ năm 2008.” Nhấn mạnh trách nhiệm của lực lượng hải quân trong việc bảo vệ bờ biển Ấn Độ Dương và đảm bảo an ninh khu vực, ông R.K Dhowan khẳng định lực lượng hải quân Ấn Độ hiện đủ khả năng bảo vệ các lợi ích quốc gia của nước này ở Ấn Độ Dương.

+ Nhật Bản:

Bộ trưởng Quốc phòng Nhật: ‘Trung Quốc cần ứng xử có trách nhiệm.’ Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La ở Singapore hôm 30/5, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani bày tỏ mối quan ngại của Tokyo trước những hành động xây dựng quy mô và tốc độ của Trung Quốc tại Biển Đông, và cho rằng Bắc Kinh đang cố gắng thay đổi hiện trạng ở Biển Đông, “Nếu chúng ta để mặc mọi tình huống phi pháp, trật tự sẽ sớm bị đảo lộn, hòa bình và ổn định sẽ sụp đổ. Tôi hy vọng và trông đợi tất cả các quốc gia, trong đó có Trung Quốc, hành xử như một cường quốc có trách nhiệm.” Nhật Bản yêu cầu các quốc gia hành động dựa trên luật pháp quốc tế, không sử dụng vũ lực hoặc ép buộc các nước khác theo yêu cầu của mình, đồng thời phải tìm cách giải quyết các tranh chấp dựa trên các biện pháp hòa bình. Bộ trưởng Nakatani cũng đề xuất “Sáng kiến Đối thoại Shangri-La” tập trung vào ba thành tố chính: (i) thúc đẩy các quy tắc và luật lệ chung trên biển; (ii)  đảm bảo an toàn hàng hải và hàng không; (iii ) cải thiện năng lực đối phó với thảm họa. Ông Gen Nakatani cũng khẳng định cam kết của Chính phủ Nhật Bản trong việc đóng góp tích cực hơn vào hòa bình và ổn định khu vực cũng như trên thế giới, dựa trên các nguyên tắc hợp tác quốc tế.

+ Mỹ:

Nhà Trắng: ‘Biển Đông rất quan trọng với an ninh quốc gia Mỹ.’ Phát biểu trong cuộc họp báo hôm 26/5, Người phát ngôn Nhà Trắng Josh Earnest cho hay, “Tổng thống Barack Obama thường nói về tầm quan trọng mang tính sống còn của tình hình an ninh ở Biển Đông. Nó rất quan trọng đối với an ninh quốc quốc gia của Mỹ. Cần duy trì dòng chảy tự do thương mại ở Biển Đông vì vai trò của nó đối với nền kinh tế toàn cầu. Mỹ cam kết phối hợp với các nước khác trong khu vực. Bởi an ninh Biển Đông là một vấn đề ưu tiên, Tổng thống thường được báo cáo về những diễn biến mới nhất và việc này sẽ vẫn được duy trì.”

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ chỉ trích hành động thay đổi nguyên trạng của Trung Quốc. Phát biểu trước với các phóng viên hôm 28/5 trước khi bắt đầu chuyến thăm châu Á 10 ngày, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter tuyên bố Mỹ đang cố gắng duy trì cấu trúc an ninh chung của khu vực, điều đã duy trì sự thịnh vượng của tất cả các bên trong hơn 70 năm qua, “Phi cơ Mỹ đã bay trên Biển Đông nhiều năm qua và chúng tôi sẽ tiếp tục duy trì hoạt động này. Đó không phải là điều mới mẻ. Chính việc Trung Quốc cải tạo đất và quy mô của hoạt động này mới là điều mới.” Trước câu hỏi liệu Mỹ có điều tàu đến khu vực 12 hải lý quanh các đảo nhân tạo của Trung Quốc hay không, ông Carter cho biết “Mỹ sẽ bay, di chuyển trên biển và hoạt động ở bất cứ nơi nào luật pháp quốc tế cho phép.” Trước đó hôm 27/5, phát biểu trong một sự kiện của quân đội tại Hawaii , Bộ trưởng Carter tuyên bố: “Những hành động của Trung Quốc đang khiến các nước khu vực xích lại gần nhau bằng những cách thức mới và họ đang kêu gọi vai trò lớn hơn của Mỹ ở Châu Á - Thái Bình Dương. Và chúng tôi sẽ đáp ứng những mong mỏi này. Mỹ sẽ tiếp tục là một cường quốc an ninh chủ chốt ở Châu Á - Thái Bình Dương trong nhiều thập kỷ tới đây.”

Thượng nghị sĩ Mỹ đề xuất giúp tăng cường năng lực cho các nước ASEAN. Ngày 29/5, Thượng nghị sỹ Mỹ John McCain, Chủ tịch Ủy ban Quân lực Thượng viện, đề xuất Mỹ nên giúp huấn luyện và trang bị cho các lực lượng vũ trang của các quốc gia Đông Nam Á nhằm đối phó với những thách thức từ phía Trung Quốc. Ông McCain đưa ra đề xuất này trong một bản sửa đổi Đạo luật cấp phép quốc phòng Mỹ năm 2016, có tên Sáng kiến Biển Đông dự kiến sẽ được thông qua vào cuối năm nay. Đề xuất trên cho phép cung cấp tới 425 triệu USD trong vòng 5 năm cho các nước trong đó có Indonesia, Malaysia, Philippines, Thái Lan và Việt Nam để mua sắm “thiết bị, quân nhu, huấn luyện và xây dựng quân đội quy mô nhỏ.”

Bộ trưởng Mỹ: ‘Mỹ sẽ sát cánh cùng đồng minh tại Biển Đông.’ Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La lần thứ 14 ở Singapore hôm 30/5, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ahston Carter tuyên bố: “Mỹ quan ngại sâu sắc trước những căng thẳng ở Biển Đông, đặc biệt là những hoạt động gần đây của Trung Quốc trên các vùng biển tranh chấp. Trước hết, chúng tôi muốn có một giải pháp hòa bình cho tất cả các tranh chấp. Để đạt được điều đó, tất cả các bên phải ngừng ngay lập tức hoạt động bồi lấp. Chúng tôi cũng phản đối bất kỳ hoạt động quân sự hóa nào đối với các khu vực tranh chấp.” Bộ trưởng Carter khẳng định những hành động của Trung Quốc đã đi ngược lại các nguyên tắc và thông lệ quốc tế. Nhằm đối phó với tình hình mới, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ cho biết Washington sẽ đẩy mạnh các hoạt động tăng cường xây dựng năng lực trên biển ở khu vực. Ông nhấn mạnh Mỹ sẽ triển khai các hệ thống do thám mới như máy bay do thám P-8 Poseidon, máy bay cảnh báo E-2D Hawkeye tới khu vực, “Mỹ luôn đứng bên cạnh các đồng minh và đối tác như Úc, Nhật Bản, Thái Lan, Philippines...để duy trì hòa bình và ổn định của châu Á-Thái Bình Dương và sẽ tiếp tục làm vậy.” 

Mỹ phản đối hành động quyết đoán của Trung Quốc ở Biển Đông. Về thông tin Trung Quốc triển khai vũ khí trên đảo nhân tạo ở Biển Đông, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Mỹ Jeff Rathke hôm 28/5 tuyên bố: “Trước tiên chúng tôi muốn một giải pháp hòa bình cho mọi tranh chấp, chấm dứt hoàn toàn và ngay lập tức các hoạt động cải tạo đất. Chúng tôi cũng phản đối hoạt động quân sự hóa các thực thể tranh chấp ở Biển Đông. Thứ hai, Mỹ sẽ tiếp tục hoạt động, bay, lưu thông ở những khu vực mà luật pháp quốc tế cho phép. Và cuối cùng, với hành động của Trung Quốc ở Biển Đông, nước này đang đi ngược với sự đồng thuận khu vực khi theo đuổi một cách tiếp cận mang tính ép buộc đối với tranh chấp này.” Trước đó hôm 26/5, bình luận về Sách Trắng Quốc phòng của Trung Quốc trong đó nêu rõ ý định mở rộng sự hiện diện của hải quân nước này, Người phát ngôn Jeff Rathke khẳng định, “Chúng tôi sẽ tiếp tục giám sát một cách thận trọng sự phát triển quân sự của Trung Quốc. Chúng tôi khuyến khích Trung Quốc minh bạch hơn về năng lực và ý định của mình. Cùng với đó, Mỹ kêu gọi Bắc Kinh sử dụng sức mạnh quân sự một cách có lợi cho việc duy trì hòa bình và ổn định ở khu vực Châu Á- Thái Bình Dương”.

+ Úc:

Úc kêu gọi giải quyết hòa bình tranh chấp biển. Phát biểu tại Đối thoại Shangri-La hôm 31/5, Bộ trưởng Quốc phòng Úc Kevin Andrews bày tỏ quan ngại về những diễn biến gần đây ở Biển Đông và Biển Hoa Đông, “Úc phản đối bất kỳ hành động đơn phương hoặc hăm dọa nhằm thay đổi nguyên trạng trên biển. Điều này bao gồm cả hoạt động cải tạo đất ở Biển Đông. Chúng tôi đặc biệt quan ngại về nguy cơ quân sự hóa các đảo nhân tạo. Úc thúc giục các bên có hành động kiềm chế và ngừng tất cả các hoạt động cải tạo đất. ASEAN và Trung Quốc cần sớm tiến tới hoàn tất một Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông.”

Quan hệ các nước

Malaysia - Nhật Bản nhất trí nâng cấp quan hệ lên đối tác chiến lược. Phát biểu sau cuộc hội đàm với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe ở Tokyo hôm 25/5, Thủ tướng Malaysia Najib Razak tuyên bố: “Chúng tôi đã quyết định đưa mối quan hệ lên tầm đối tác chiến lược, điều sẽ nâng quan hệ song phương lên một tầm cao mới”. Ông Razak đánh giá quan hệ hai nước đã tiến triển tốt trong những năm qua với hợp tác song phương trong các lĩnh vực như kinh tế, du lịch và giao lưu nhân dân đã tăng đều đặn. Về phần mình, Thủ tướng Nhật Bản Abe nhấn mạnh việc hợp tác trong các lĩnh vực như công nghệ công nghiệp tiên tiến, dịch vụ và kỹ năng quản lý cần được xúc tiến thực hiện nhanh chóng. Về việc Trung Quốc xây dựng các đảo nhân tạo ở Biển Đông, Tuyên bố chung của hai nước hối thúc các bên tranh chấp giải quyết bất đồng thông qua các biện pháp hoà bình dựa trên luật pháp quốc tế. Hai nhà lãnh đạo tái khẳng định tầm quan trọng của việc duy trì hoà bình, ổn định, an ninh và tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông, đồng thời kêu gọi ASEAN và Trung Quốc sớm hoàn tất một Bộ quy tắc ứng xử hiệu quả giúp giảm bớt những căng thẳng ở vùng biển này.

Việt - Trung tiếp xúc quốc phòng song phương. Chiều 29/5, bên lề diễn đàn Đối thoại Shangri-La lần thứ 14 tại Singapore, đoàn đại biểu Bộ Quốc phòng Việt Nam do Thượng tướng Nguyễn Chí Vịnh dẫn đầu, đã có các cuộc tiếp xúc song phương với đoàn đại biểu Bộ Quốc phòng Trung Quốc do Phó Tổng tham mưu trưởng Quân giải phóng nhân dân Trung Quốc Tôn Kiến Quốc dẫn đầu. Tại cuộc gặp, hai bên đã trao đổi các giải pháp cụ thể thực hiện các cam kết của hai Bộ trưởng Quốc phòng đạt được tại cuộc giao lưu quốc phòng biên giới vừa diễn ra. Về tình hình Biển Đông, đoàn Việt Nam đã thẳng thắn bày tỏ sự quan ngại về những diễn biến gần đây tại Biển Đông, khẳng định lập trường của Việt Nam về vấn đề Biển Đông và đề nghị các bên liên quan cần giải quyết vấn đề ở khu vực này bằng biện pháp hòa bình trên cơ sở tôn trong luật pháp quốc tế, đặc biệt là UNCLOS 1982, DOC và thỏa thuận của cấp cao hai nước.

EU, Nhật Bản quan ngại về hoạt động của Trung Quốc ở Biển Đông. Ngày 29/5, Chủ tịch Hội đồng châu Âu Donald Tusk, Chủ tịch Ủy ban châu Âu Jean-Claude Juncker và Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe đã bày tỏ quan ngại trước hành động trên biển của Bắc Kinh. Tuyên bố chung được đưa ra sau cuộc hội đàm giữa các nhà lãnh đạo EU và Nhật Bản tại Tokyo, nêu rõ: “Chúng tôi tiếp tục theo dõi tình hình ở Biển Hoa Đông và Biển Đông, đồng thời quan ngại trước bất kỳ hành động đơn phương nào làm thay đổi hiện trạng và gia tăng căng thẳng ở khu vực.” Nhật Bản và EU kêu gọi các bên kiềm chế, không sử dụng vũ lực để giải quyết các tranh chấp trên biển.

Mỹ, Nhật, Úc bày tỏ quan ngại về tranh chấp Biển Đông. Bên lề Đối thoại Shangri-la tại Singapore ngày 30/5, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã hội đàm với Bộ trưởng Quốc phòng Úc Kevin Andrews và Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Gen Nakatani. Tuyên bố chung sau cuộc gặp nêu rõ, “Các Bộ trưởng nhấn mạnh mối quan tâm chung về việc duy trì hòa bình và ổn định; tôn trọng luật pháp quốc tế; duy trì tự do hàng hải và hàng không ở Biển Đông và Biển Hoa Đông. Các Bộ trưởng phản đối mạnh mẽ việc đe dọa hoặc sử dụng vũ lực nhằm thay đổi nguyên trạng ở hai vùng biển; kêu gọi các bên kiềm chế, không có hành động làm leo thang căng thẳng, cần làm rõ và theo đuổi yêu sách phù hợp với luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982. Các Bộ trưởng bày tỏ sự ủng hộ một giải pháp hòa bình cho tranh chấp, bao gồm việc sử dụng các cơ chế pháp lý, như tòa trọng tài, theo quy định của UNCLOS.”

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ thăm chính thức Việt Nam. Sáng 1/6, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam, đã chủ trì lễ đón Đoàn đại biểu Bộ Quốc phòng Mỹ thăm chính thức Việt Nam do Bộ trưởng Ashton Carter dẫn đầu. Sau lễ đón chính thức, Bộ trưởng Phùng Quang Thanh và Bộ trưởng Ashton Carter đã tiến hành hội đàm. Hai bên đều bày tỏ mong muốn tiếp tục tăng cường quan hệ quốc phòng trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi quốc gia, không làm ảnh hưởng tới quan hệ của mỗi quốc gia và các nước khác, góp phần bảo đảm hòa bình, ổn định và phát triển ở khu vực và trên thế giới. Về phương hướng trong thời gian tới, hai bên trao đổi và thống nhất các biện pháp tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác theo các nội dung trong Bản ghi nhớ về thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương ký năm 2011.

Phân tích và đánh giá

“Mục đích đằng sau hoạt động cải tạo đảo của Trung Quốc” của Lawrence Chung

Các nhà phân tích cho rằng mục đích của Trung Quốc là rất rõ ràng. Nước này đang nỗ lực cải tạo để thiết lập một chỗ đứng vững chắc nhằm tăng cường khả năng phòng thủ các vùng biển gần lên mức đáng kể trước khi mở rộng tầm hoạt động của hải quân ra tầm thế giới.

“Bên cạnh việc duy trì yêu sách lãnh thổ, Trung Quốc đại lục có tham vọng mở rộng tầm với hải quân ra tầm thế giới”, ông Philip Yang, chủ tịch Hiệp hội Quan hệ quốc tế Đài Loan phân tích.

Vì vậy mà các đảo ở Biển Đông đã trở thành một căn cứ chiến lược để Trung Quốc phát triển khả năng phòng thủ ở các vùng biển gần trước khi mở rộng tầm hải quân ra toàn cầu, ông nói thêm. Để làm được điều này, Trung Quốc cũng cần cơi nới các quần đảo mà nước này kiểm soát đủ lớn để chứa được các căn cứ quân sự và hải quân. Trung Quốc có một căn cứ hải quân gần Tam Á nhưng không có nhiều căn cứ khác tại vùng biển này.

Ngoài ra, bà Bonnie Glaser, nhà nghiên cứu của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS) Thái Bình Dương, tại Viện Chính sách quốc tế Lowy có nói rằng Trung Quốc rất có thể sẽ lên kế hoạch tuyên bố Vùng nhận dạng phòng không (ADIZ) tương tự như ADIZ tại Biển Hoa Đông họ đã công bố vào tháng 11/2013.

“Trong những năm qua, Trung Quốc không đủ khả năng bảo vệ các lợi ích của mình ở vùng biển và vùng trời này, nhưng năng lực của họ đang dần được cải thiện, và đó là lý do họ ngày càng có tham vọng để làm như vậy. Bởi vậy sẽ không thể tránh khỏi việc Trung Quốc sẽ quyết liệt ngăn cản các nước khác thực hiện bất kỳ hoạt động nào trong vùng khu vực biển gần họ”, bà Bonnie nói.

Ông Yang nói thêm rằng với hoạt động xây dựng một cách nhanh chóng tại các thực thể mà Trung Quốc kiểm soát, nước này muốn đảm bảo Biển Đông sẽ là một căn cứ vận chuyển năng lượng và các loại hình vận chuyển khác. Các chuyên gia Đài Loan cũng cho rằng hoạt động cải tạo đảo nhằm phát triển Biển Đông thành cửa ngõ hướng ra Đông Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương, và phương tây.

Kế hoạch của Trung Quốc sẽ còn tiếp diễn trừ phi Mỹ quyết định can thiệp. Nếu điều đó xảy ra, các tính toán địa chính trị sẽ thay đổi – cho tất cả các quốc gia./.

“Vì sao Mỹ công khai video cải tạo đảo ở Trường Sa” của David Alexander

Với việc công bố đoạn video về hoạt động cải tạo đảo của Bắc Kinh và xem xét thực hiện nhiều hơn các hành động quyết đoán trên biển, Mỹ đang gửi thông điệp về một lập trường cứng rắn hơn trong vấn đề Biển Đông và hối thúc các đối tác tại Châu Á phải hành động.

Quân đội Mỹ tuần trước công bố video quay từ một phi cơ giám sát, cho thấy các tàu nạo vét bùn cùng nhiều tàu khác của Trung Quốc đang bận rộn với công việc biến các bãi đá thành đảo nhân tạo, xây đường băng và cầu cảng tại đó. Động thái này giúp đảm bảo vấn đề trên sẽ được dành ưu tiên tại Đối thoại Shangri-La.

"Những quốc gia tại khu vực cần tự mình giải quyết (vấn đề này)", một quan chức quốc phòng Mỹ giấu tên cho biết, đồng thời vị quan chức này cũng nói thêm rằng sẽ là phản tác dụng nếu Mỹ đi đầu trong việc thách thức Trung Quốc. Các đối tác, bao gồm 10 thành viên ASEAN, cần sớm cùng nhau hành động  bởi "mọi việc đã xong xuôi nếu các bạn đợi thêm 4 năm nữa".

Tuy nhiên, theo giới chuyên gia, một hành động chung ở cấp độ ASEAN liên quan đến vấn đề Biển Đông sẽ là điều khó có thể xảy ra. “Đó là một điều hoàn toàn xa vời”, ông Ian Storey tại Viện Nghiên cứu Đông Nam Á, Singapore, cho hay.

Nhưng việc tăng cường hợp tác giữa một số quốc gia là hoàn toàn có thể. Nhật Bản đang xem xét tham gia cùng Mỹ tuần tra trên không ở vùng biển này. Tokyo và Manila, trong tuần tới, dự kiến bắt đầu đối thoại về khuôn khổ pháp lý cho việc chuyển giao trang bị và công nghệ quốc phòng cùng hiệp ước cho phép binh sĩ Nhật Bản tới thăm Philippines.

Ông Ernest Bower, chuyên gia về Đông Nam Á tại Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế ở Washington, nhận định mục tiêu của Mỹ là thuyết phục Trung Quốc hướng đến giải quyết tranh chấp theo hệ thống quốc tế thay vì áp đặt yêu sách lãnh thổ trải khắp khu vực.

Tuy nhiên, trong tương lai gần, "tôi nghĩ người Mỹ muốn cho Trung Quốc thấy sự cứng rắn của mình", ông Bower nói.

“Đưa vũ khí tới Biển Đông, Trung Quốc tạo nguy cơ xung đột quân sự?”

Theo Wall Street Journal, hình ảnh do máy bay trinh sát Mỹ chụp được cách đây khoảng một tháng cho thấy hai khẩu pháo đã xuất hiện tại một trong những đảo nhân tạo Trung Quốc xây dựng.

Theo ông Jonathan Eyal, người đứng đầu bộ phận nghiên cứu an ninh quốc tế tại Viện các Quân chủng Thống nhất Hoàng gia Anh (RUSI), nếu Trung Quốc triển khai khí tài quân sự đến chuỗi đảo nhân tạo thuộc quần đảo Trường Sa thì đó thật sự là một hành động “leo thang nghiêm trọng”.

"Động thái quân sự hóa của Trung Quốc cho thấy rõ ràng mục tiêu của nước này đó là  áp đặt quyền kiểm soát lên một trong những tuyến đường biển nhạy cảm bậc nhất của thế giới”, ông Eyal nói. “Chúng cũng cho thấy tham vọng trong dài hạn của nước này: duy trì sự hiện diện thường xuyên, sự hiện diện hữu hình, và sự hiện diện quân sự tại Biển Đông”.

Theo ông Jonathan Pollack, chuyên gia về quan hệ Mỹ-Trung tại Viện Brookings, Wsahington, “câu hỏi quan trọng nhất trong thời điểm hiện tại đó là Trung Quốc sẽ làm gì tiếp theo? Liệu họ sẽ tìm cách buộc các bên yêu sách khác phải rời khỏi những đảo tại đây sau khi xây dựng đường băng và bố trí máy bay quân sự tại Biển Đông? Hay họ sẽ dừng lại?”

Washington đang ở trong thế tiến thoái lưỡng nan, ông Pollack phân tích thêm, và vấn đề đau đầu nhất với Washington đó là việc sức mạnh quân sự và kinh tế ngày càng tăng của Trung Quốc khiến Mỹ khó có thể áp đặt ý chí của mình tại khu vực.

“Các quan chức Mỹ vẫn đưa ra những tuyên bố như thể họ vẫn là quốc gia có quyền quyết định, nhưng tranh chấp này không chỉ cho thấy thực tế rằng Trung Quốc đang có tham vọng tại khu vực, mà nó còn cho thấy cách thức Trung Quốc đang hành động”.

“Mỹ cần làm gì để ngăn chặn Trung Quốc ở Biển Đông” của John Hemmings

Đại chiến lược của Trung Quốc tại khu vực gồm có 3 bước; thứ nhất: độc chiếm Biển Đông bằng sức mạnh quân sự; thứ hai: tận dụng quyền kiểm soát mới này để phát triển một hệ thống mới xoay quanh Trung Quốc tại Đông Nam Á, buộc các nước thành viên ASEAN phải thuận theo chính sách đối ngoại của Trung Quốc; và thứ ba: sử dụng ảnh hưởng và quyền kiểm soát này để gây áp lực lên Hàn Quốc, Đài Bắc, Manila và Tokyo - 4 đồng minh của Mỹ trong khu vực và là những bên phụ thuộc lớn vào tuyến đường biển trên Biển Đông.

Để ứng phó với chiến lược này của Bắc Kinh, Washington cần thay đổi chính sách phòng ngừa từ nặng về đối thoại sang một chính sách cân bằng hơn, lồng ghép vào trong đó yếu tố chính trị, quân sự.

Theo đó, Mỹ cần đồng thời sử dụng cả con bài chính tri và quân sự, với sự tham vấn chặt chẽ các đồng minh và đối tác trong khu vực châu Á Thái Bình Dương, mà bước đi đầu tiên có thể là xúc tiến một nỗ lực ngoại giao đa phương lâu dài, để tổ chức một hội nghị nhằm dừng hoạt động quân sự hóa vùng biển này.

Tiếp đó, để gây áp lực đưa Trung Quốc tới bàn nghị sự, Mỹ cần hỗ trợ Philippines và Đài Loan thay đổi một cách chiến lược sức mạnh quân sự của hai quốc gia này. Với sự hỗ trợ từ Mỹ, Nhật và Úc, Philippines và Đài Loan có thể xây dựng năng lực bất đối xứng, hay là khả năng chống tiếp cận, phong tỏa (A2/AD). Các hệ thống radar, hệ thống phòng không và tên lửa đối hạm cơ động nếu được xây dựng hàng loạt có thể ngăn chặn nỗ lực của Trung Quốc trong việc làm chủ vùng biển và vùng trời tại Biển Đông. Các hệ thống này cần vô hiệu hóa các căn cứ mới của Trung Quốc, trong khi vẫn mang tính phòng thủ và không khiêu khích. Tất nhiên các căn cứ trên đảo của không quân Trung Quốc có thể được củng cố, và sự hiện diện của họ tiếp tục là một dạng đòn bẩy thời bình cho Bắc Kinh, nhưng về mặt chiến thuật, nó sẽ không có nhiều ý nghĩa. Hơn thế, việc sử dụng các sân bay này khi khủng hoảng xảy ra sẽ hoàn toàn bị thách thức từ không phận Đài Loan và Philippines. Một khi Trung Quốc tiếp tục tăng cường lực lượng tại đây, Mỹ và đồng minh đáp trả theo cách tương tự. Còn nếu Bắc Kinh tìm tới giải pháp ngoại giao, cả hai phía đều có thể “đóng băng” hoạt động củng cố quân sự của mình.

Hiện tại, chính sách của Mỹ và đồng minh vẫn đang dựa vào diễn biến trên thực địa. Mỹ, Nhật và Úc đang có sự phối hợp ngày một nhịp nhàng hơn tại Biển Đông, nhưng Trung Quốc còn hành động nhanh hơn nhiều so với dự báo. Nếu Mỹ và đồng minh muốn ngăn chặn, họ sẽ phải hành động nhanh hơn vậy.

“Shangri-La 2015: Trung Quốc đã đánh mất cơ hội của mình” của Bonnie Glaser

Từ Đối thoại Shangri-La 2007, thời điểm Trung Quốc cử quan chức quân sự cấp cao tới tham gia đối thoại, nước này đều chuẩn bị chiến lược rất kĩ càng nhằm tránh những chỉ trích và thúc đẩy các lợi ích của mình mỗi khi tham dự hoạt động đối thoại an ninh thường niên này. Năm nay cũng không phải ngoại lệ. Trước thềm Đối thoại Shangri-La năm nay, Trung Quốc công bố Sách trắng Quốc phòng, trong đó lần đầu tiên phác thảo chiến lược quân sự của mình và sử dụng đây như  là minh chứng cho sự minh bạch của Bắc Kinh.

Tuy nhiên, bất chấp sự chuẩn bị kĩ càng, năm nay Bắc Kinh đã không đạt được mục tiêu của mình, lý do chính tới từ việc Đô đốc Tôn Kiến Quốc từ chối trả lời trực tiếp các câu hỏi được đưa ra sau bài phát biểu của ông. Để đề phòng các câu hỏi, phía Trung Quốc đã chuẩn bị một tài liệu vắn tắt với nhiều mục cho Tướng Tôn để ông có thể dễ dàng tìm kiếm và từ đó phát biểu một cách máy móc chính sách của Trung Quốc cho bất cứ vấn đề nào.

Khi gặp câu hỏi về vụ phóng thử tên lửa đạn đạo mới nhất từ tàu ngầm của Bắc Triều Tiên, hình ảnh ông Tôn giở đến mục Hàn Quốc có thể được thấy trên màn hình lớn. Sau đó, ông đọc một cách cẩn thận vài câu về cam kết hòa bình và phi hạt nhân hóa bán đảo Triều Tiên của Trung Quốc. Ông phản ứng một cách tương tự với câu hỏi về an ninh mạng. Ông Tôn đọc một tuyên bố dài về Biển Đông trong đó nêu lại mục đích sử dụng chính của Trung Quốc đối với các tiền đồn là mục đích hòa bình, và điều đó sẽ mang lại lợi ích cho toàn bộ khu vực và khẳng định rằng Trung Quốc sẽ xem xét thiết lập vùng nhận dạng phòng không tại Biển Đông chỉ khi an ninh của họ bị đe dọa. Hầu hết câu hỏi đã bị ông bỏ qua, trong đó có câu hỏi đầy sắc xảo của phóng viên Josh Rogin của Bloomberg, người đã hỏi rằng Trung Quốc đang hợp tác với ai và nếu không tính Trung Quốc, thì ai đang thắng tại Biển Đông. Chỉ có một câu nói không có chuẩn bị của ông đó là khi ông thúc giục các nhà quan sát hãy đưa ra nhận định về Trung Quốc dựa trên các hành động của nước này.

Màn thể hiện khô cứng của ông Tôn là một cơ hội bị bỏ lỡ của Trung Quốc để họ có thể giải quyết các quan ngại về ý đồ và cách hành xử của mình. Tệ hơn, việc ông không sẵn lòng trả lời bất kỳ câu hỏi nào cho thấy Trung Quốc chẳng hề quan tâm tới quan ngại của những nước khác và sẽ tiếp tục kế hoạch của mình tại Biển Đông.

Đương nhiên, các thành viên của đoàn Trung Quốc đã có những ghi chép cẩn thận tại Đối thoại Shangri-La, và hy vọng, thông tin của họ sẽ được chuyển tới Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình. Ông Tập nên xem xét nghiêm túc những lời kêu gọi không ngớt dành cho một trật tự dựa trên luật pháp và những lời phản đối về một cách tiếp cận theo kiểu sức mạnh quyết định lẽ phải. Nếu không, hệ quả có thể giống như những gì mà Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã nhận định: “nhóm các quốc gia có liên quan, với quy mô ngày càng tăng, sẽ phản kháng lại những gì được xem là mối đe dọa ngày càng lớn từ Trung Quốc đối với hòa bình và ổn định của khu vực.”