Bản PDF tại đây

  

Động thái của các quốc gia

+ Trung Quốc:

Tàu Trung Quốc xâm phạm vùng biển của Malaysia. Một tàu tuần tra của cảnh sát biển Trung Quốc bị phát hiện xâm phạm vùng biển quanh bãi cạn Luconia hiện do Malaysia quản lý. Một quan chức thuộc văn phòng thủ tướng Malaysia ông Datuk Seri Shahidan Kassim cho biết nước này đã điều động các tàu thuộc hải quân Hoàng gia và cơ quan chấp pháp biển để giám sát chặt chẽ khu vực. Ông Kassim nhấn mạnh tất cả các tàu thuyền nước ngoài chỉ được lưu thông bình thường qua khu vực này, không được thả neo hoặc lưu lại khi không được sự đồng ý của Malaysia.

Trung Quốc tiếp tục bao biện hoạt động ở Biển Đông. Trong cuộc họp báo thường kỳ của Bộ Ngoại giao Trung Quốc hôm 4/6, Người phát ngôn Hoa Xuân Oánh tuyên bố: “Tôi muốn nhắc lại rằng Trung Quốc cam kết cùng ASEAN bảo vệ hoà bình và ổn định ở Biển Đông, giải quyết các tranh chấp liên quan thông qua đàm phán và tham vấn giữa các quốc gia liên quan trực tiếp, thúc đẩy các nguyên tắc và cơ chế khu vực, bao gồm thực thi toàn diện và hiệu quả Tuyên bố Ứng xử của các Bên ở Biển Đông và tăng cường tham vấn về Bộ Quy tắc Ứng xử, thúc đẩy sự phát triển chung và hợp tác thiết thực ở Biển Đông nhằm đạt kết quả đôi bên cùng có lợi.”

Trung Quốc thúc giục Mỹ kiềm chế hành động ở Biển Đông. Phát biểu trong cuộc phỏng vấn với hãng CNN hôm 4/6, Đại sứ Trung Quốc tại Mỹ ông Thôi Thiên Khải tuyên bố, “Tôi hy vọng Mỹ sẽ kiềm chế đưa ra những tuyên bố mang tính đe dọa và không có hành động hăm dọa ở Biển Đông.” Ông Thôi bác bỏ cáo buộc của Mỹ và nhiều nước rằng nước này đang thay đổi hiện trạng Biển Đông, “Hiện trạng trên biển đã bị các nước khác thay đổi từ lâu và những gì chúng tôi đang làm là phục hồi hiện trạng. Không có lý do gì chỉ trích hành động của Trung Quốc.” Ông Thôi thừa nhận Trung Quốc có thiết lập một số cơ sở quân sự trên các đảo nhân tạo nhưng “chỉ vì mục đích phòng thủ.Về khả năng thiết lập vùng ADIZ ở Biển Đông, ông Thôi ngang nhiên cho rằng Trung Quốc có quyền làm vậy nhưng sẽ “dựa trên đánh giá tình hình.”

+ Việt Nam:

Việt Nam - Mỹ ký Tuyên bố Tầm nhìn chung về quan hệ quốc phòng. Sáng 1/6, Đại tướng Phùng Quang Thanh, Bộ trưởng Quốc phòng Việt Nam, đã chủ trì lễ đón Đoàn đại biểu Bộ Quốc phòng Mỹ sang thăm Việt Nam do Bộ trưởng Ashton Carter dẫn đầu. Trong cuộc hội đàm sau đó, hai bên đều bày tỏ mong muốn tiếp tục tăng cường quan hệ quốc phòng phù hợp với quan hệ chung trên cơ sở tôn trọng độc lập, chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của mỗi quốc gia. Bộ trưởng Phùng Quang Thanh khẳng định rõ đường lối đối ngoại của Việt Nam “sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng đồng quốc tế, vì hòa bình, độc lập và phát triển”. Về phương hướng trong thời gian tới, hai bên trao đổi và thống nhất các biện pháp tiếp tục thúc đẩy quan hệ hợp tác theo nội dung trong Bản ghi nhớ về thúc đẩy hợp tác quốc phòng song phương ký năm 2011.

+ Philippines:

Tổng thống Philippines thăm chính thức Nhật Bản. Ngày 2/6, Tổng thống Philippines Benigno Aquino đã bắt đầu chuyến thăm cấp nhà nước kéo dài bốn ngày đến Nhật Bản. Phát biểu trước Quốc hội Nhật Bản hôm 3/6, Tổng thống Aquino tuyên bố, “Sự thịnh vượng từ biển của khu vực Đông Á và Đông Nam Á - vốn phụ thuộc rất lớn vào tự do lưu thông của hàng hóa và của người dân - có nguy cơ bị hủy hoại trước nỗ lực vẽ lại ranh giới địa lý cùng những hành động vượt quá quyền hạn luật pháp quy định.Ngày 4/6, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe và Tổng thống Philippines Benigno Aquino đã tiến hành hội đàm. Tuyên bố chung sau cuộc gặp nêu rõ, “Hai nước chia sẻ mối quan ngại sâu sắc về các hành động đơn phương nhằm thay đổi nguyên trạng ở Biển Đông, bao gồm việc cải tạo đất quy mô lớn và xây dựng các tiền đồn, đi ngược lại DOC mà Trung Quốc và ASEAN đã ký kết vào năm 2002. Hai nước nhấn mạnh tầm quan trọng của việc giải quyết hòa bình các tranh chấp dựa trên luật pháp quốc tế, bao gồm UNCLOS 1982. Nhật Bản ủng hộ việc Philippines tiến hành vụ kiện theo quy định UNCLOS như một hành động góp phần duy trì và củng cố trật tự quốc tế dựa trên nền tảng luật pháp.Cùng ngày, Tổng thống Aquino đã ký hợp đồng trị giá 19 tỷ yên với một công ty đóng tàu Nhật Bản để mua 10 tàu tuần tra. Nhật Bản sẽ cho vay khoản tiền này dưới dạng khoản vay lãi suất thấp.

Tổng thống Philippines chỉ trích mạnh mẽ hành động trên biển của Trung Quốc. Phát biểu trước các lãnh đạo doanh nghiệp ở Tokyo hôm 3/6, Tổng Thống Philippines đã so sánh cách hành xử trên biển hiện nay của Trung Quốc giống như Đức Quốc Xã trước Thế Chiến thứ II, “Nếu có một khoảng trống quyền lực, nếu cường quốc hàng đầu thế giới nước Mỹ nói rằng ‘chúng tôi chẳng quan tâm’, thì có lẽ không còn cái phanh nào để kìm hãm tham vọng của các nước khác. Tôi không phải là người nghiên cứu chuyên sâu về lịch sử, nhưng tôi liên tưởng về cách thức Đức Quốc Xã thăm dò phản ứng của các cường quốc Châu Âu thời đó. Nhưng thật không may, sau khi Đức Quốc xã sáp nhập Sudetenland, rồi toàn bộ đất nước Tiệp Khắc, không ai yêu cầu họ dừng lại cả.” Theo ông Aquino, nếu vào thời điểm đó “có một cường quốc lên tiếng yêu cầu Adolf Hitler ngừng lại, có lẽ nhân loại đã tránh được Thế Chiến II.”

Philippines phản ứng trước thông tin Trung Quốc bắn tàu cá tại Biển Đông. Bộ trưởng Quốc phòng Philippines ngày 5/6 cho biết nước này đã bày tỏ quan ngại về thông tin tàu chiến Trung Quốc nổ súng bắn cảnh cáo một tàu cá của Philippines ở gần một thực thể được cải tạo trên Biển Đông. Trả lời báo giới bằng một văn bản từ Tokyo, nơi ông đang tháp tùng Tổng thống Benigno Aquino trong chuyến thăm Nhật Bản bốn ngày, Bộ trưởng Voltaire Gazmin nhấn mạnh: Nếu điều này thực sự xảy ra, nó sẽ mối lo ngại nghiêm trọng.

+ Singapore:

Chất lượng hội nhập ASEAN phụ thuộc việc giải quyết vấn đề Biển Đông. Trả lời báo giới ASEAN hôm 4/6, Thủ tướng Singapore Lý Hiển Long nhận định quá trình hình thành Cộng đồng Kinh tế ASEAN đang đi đúng hướng, song chất lượng hội nhập phụ thuộc vào nỗ lực của các nước thành viên trong việc giải quyết những vấn đề lớn hiện nay như tranh chấp trên Biển Đông. Thủ tướng Lý Hiển Long khẳng định vấn đề tranh chấp trên Biển Đông “tác động trực tiếp đến bốn nước thành viên của ASEAN, song cũng gián tiếp ảnh hưởng đến toàn bộ khu vực bởi đây là vấn đề an ninh ở trung tâm của Đông Nam Á. Quan điểm của ASEAN là cần đàm phán về Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông và chúng tôi đang trong quá trình thực hiện mục tiêu này. Theo Thủ tướng Lý Hiển Long, nếu vấn đề này không được giải quyết hòa bình và theo luật pháp quốc tế thì Singapore cũng sẽ bị ảnh hưởng.

+ Hàn Quốc:

Hàn Quốc kêu gọi giảm bớt căng thẳng ở Biển Đông. Ngày 2/6, Hàn Quốc thúc giục các bên hướng tới một giải pháp hòa bình cho căng thẳng ở Biển Đông liên quan đến việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân tạo. Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Hàn Quốc Noh-Kwang-il tuyên bố hòa bình và ổn định trong khu vực có vai trò quan trọng đối với Hàn Quốc, “Bảo vệ quyền tự do hàng hải là điều không thể thiếu đối với sự ổn định và phát triển ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương. Ông Noh-Kwang-il nói thêm rằng Seoul mong muốn các bên liên quan thực hiện “một cách đầy đủ và hiệu quả” DOC mà Trung Quốc và ASEAN đã ký vào năm 2002.

+ Mỹ:

Tổng thống Mỹ: ‘Hoạt động xây đảo của Trung Quốc phản tác dụng.’ Phát biểu trong cuộc gặp một nhóm các lãnh đạo trẻ đến từ các nước Đông Nam Á hôm 1/6, Tổng thống Barack Obama cho hay: Chúng tôi cho rằng hoạt động cải tạo đất hoặc hành động gây hấn của bất kỳ bên nào trong khu vực cũng đều phản tác dụng. Trung Quốc là một nước lớn và đầy sức mạnh nhưng họ không nên thúc đẩy các yêu sách bằng việc hăm dọa và chèn ép các nước khác.” Tổng thống Obama kêu gọi Trung Quốc sử dụng các cơ chế quốc tế để giải quyết tranh chấp, “Nếu để mất cách tiếp cận này và xung đột bất ngờ nổi lên, các yêu sách chủ quyền dựa vào vị thế nước lớn hoặc sức mạnh hải quân thay vì luật pháp quốc tế, thì tôi cho rằng sự thịnh vượng của Châu Á và khu vực Thái Bình Dương sẽ giảm sút. Đó là lý do chúng tôi đã nói thẳng với Trung Quốc và các bên yêu sách rằng không phải là một bên tranh chấp, nhưng chúng tôi có lợi ích trong việc bảo đảm tranh chấp được giải quyết một cách hòa bình, bằng con đường ngoại giao và phù hợp các chuẩn mực quốc tế.”

Hải quân Mỹ sẽ tiếp tục tuần tra ở Biển Đông. Trong cuộc trả lời phỏng vấn hôm 1/6 trên tàu chỉ huy Blue Ridge, Tư lệnh Hạm đội 7 Hải quân Mỹ, Phó Đô đốc Robert Thomas tuyên bố nước này sẽ nỗ lực để ngăn chặn các vụ đụng độ bất ngờ trên biển và sẽ tiếp tục tuần tra tại Biển Đông. Ông Thomas khẳng định nhiệm vụ của Hạm đội 7 là đảm bảo sự tự do lưu thông ở các vùng biển vùng trời quốc tế và “Nếu Trung Quốc đưa ra những tuyên bố phản đối, chúng tôi sẽ không công nhận. Ông Thomas cũng bày tỏ hy vọng Nhật Bản sẽ hợp tác với các nước khác như Philippines và Úc để tăng cường sự hiện diện ở Biển Đông.

Mỹ đề nghị Hàn Quốc phản đối hành động của Trung Quốc Biển Đông. Phát biểu hôm 3/6 tại hội thảo do Trung tâm Chiến lược và Nghiên cứu Quốc tế và Quỹ Giao lưu Quốc tế Hàn Quốc tổ chức, Trợ lý ngoại trưởng Mỹ phụ trách Đông Á ông Daniel Russel tuyên bố, “Vai trò của Hàn Quốc có liên quan mật thiết tới trật tự thế giới. Đó là vai trò của một quốc gia pháp quyền, thương mại, thịnh vượng bên trong hệ thống quốc tế. Trên thực tế, Hàn Quốc, cũng giống Mỹ, không phải một bên có yêu sách, điều này khiến Seoul có thêm lý do để lên tiếng. Hàn Quốc không lên tiếng vì lợi ích riêng mà là để ủng hộ những nguyên tắc chung và luật pháp.” Theo Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ, hành động của Bắc Kinh làm dấy lên câu hỏi, “Trung Quốc muốn trở thành kiểu cường quốc gì? Trung Quốc khẳng định yêu sách bằng cải tạo đất quy mô lớn, triển khai lực lượng bán quân sự hoặc quân sự, khiến nhiều nước láng giềng cảm thấy bị đe dọa.”

+ Úc:

Úc quan ngại về hoạt động xây dựng đảo của Trung Quốc. Phát biểu trước một ủy ban của Thượng viện Úc hôm 1/6, Thư ký Bộ Quốc phòng Úc ông Dennis Richardson tuyên bố: “Hoạt động cải tạo đất của Trung Quốc ở Biển Đông trong hai năm qua đang diễn ra với quy mô và tốc độ mà chúng ta chưa từng thấy. Hoạt động này vượt xa những điều các bên yêu sách khác đã làm và làm dấy lên những hoài nghi về ý đồ thực sự của Bắc Kinh.” Trước đó, trong bài phát biểu tại hội nghị an ninh Shangri-La hôm 31/5, Bộ trưởng Quốc phòng Úc Kevin Andrews đã lên tiếng phản đối hoạt động thay đổi nguyên trạng của Trung Quốc ở Biển Đông.

Úc tiếp tục triển khai máy bay tuần tra Biển Đông. Phát ngôn viên của Bộ trưởng Quốc phòng Úc hôm 1/6 cho biết, “Úc sẽ tiếp tục hiện diện ở Biển Đông, đồng thời tiến hành các nhiệm vụ giám sát biển phù hợp với quyền được quy định của luật pháp quốc tế. Các nước trong khu vực đều biết là Úc đã tuần tra không phận trên Biển Đông từ hơn 30 năm qua trong khuôn khổ chiến dịch “Cửa Ngõ.” Chúng tôi đã thực hiện điều này liên tục từ năm 1980 tới nay và sẽ tiếp tục làm như thế trong tương lai như một sự đóng góp vào việc duy trì an ninh và ổn định tại Đông Nam Á.”

Úc lên án hành động trái phép của Trung Quốc trên Biển Đông. Thủ tướng Úc Tony Abbott hôm 4/6 đã thể hiện thái độ cứng rắn trước hoạt động quân sự của Trung Quốc ở Biển Đông, đồng thời “lên án” bất kỳ nỗ lực nào nhằm mở rộng lãnh thổ ở khu vực tranh chấp. Thủ tướng Abbott khẳng định Úc luôn có lập trường rõ ràng và nhất quán trong vấn đề Biển Đông. Úc không đứng về bên nào trong các tranh chấp song phản đối bất kỳ hành động đơn phương nào nhằm thay đổi nguyên trạng. Các tranh chấp cần được giải quyết một cách hòa bình, phù hợp với luật pháp quốc tế. Úc sẽ nỗ lực để duy trì tự do hàng hải và hàng không.

Quan hệ các nước

Hải quân Ấn Độ - Indonesia tăng cường phối hợp tuần tra. Tàu khu trục trang bị tên lửa dẫn đường INS Ranvir và tàu tiếp liệu INS Shakti của Ấn Độ đang thực hiện chuyến thăm 4 ngày (từ 1-4/6) tới thủ đô Jakarta, Indonesia. Trong thời gian lưu tại Jakarta, các tàu Ấn Độ tiến hành một số chương trình hoạt động nhằm tăng cường sự tương tác giữa lực lượng hải quân hai nước trong lĩnh vực biển và tìm kiếm cứu nạn. Lực lượng hải quân hai nước có kế hoạch thực hiện một khóa huấn luyện song phương hàng năm dự kiến bắt đầu trong năm nay.

Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ thăm Ấn Độ. Ngày 2/6, Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Ashton Carter đã tới Bộ chỉ huy hải quân miền Đông, bắt đầu chuyến thăm chính thức Ấn Độ trong hai ngày. Chương trình nghị sự quan trọng nhất trong chuyến thăm lần này là ký gia hạn thỏa thuận khung về hợp tác quốc phòng thời hạn 10 năm giữa Ấn Độ và Mỹ, đã được được hai bên nhất trí trong chuyến thăm Ấn Độ của Tổng thống Barack Obama hồi tháng Một năm nay, theo đó hai bên tập trung hợp tác trong các lĩnh vực an ninh biển, tàu sân bay đến công nghệ chế tạo động cơ máy bay chiến đấu và tập trận chung. Bên cạnh đó, hai nước sẽ thăm dò khả năng hợp tác phát triển các hệ thống tên lửa hiện đại.

Nhật Bản - Úc cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng. Phát biểu trong buổi tiếp Bộ trưởng Quốc phòng Úc Kevin Andrews hôm 3/6 ở thủ đô Tokyo, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nhấn mạnh việc hai nước thắt chặt quan hệ hợp tác quốc phòng sẽ góp phần quan trọng trong việc đảm bảo không chỉ các lợi ích quốc gia của hai nước, mà cả sự ổn định và hòa bình trong khu vực. Ông Abe gọi quan hệ giữa Nhật Bản và Úc là một mối quan hệ đặc biệt” và Tokyo và Canberra có chung những lợi ích chiến lược và các giá trị phổ quát.” Về phần mình, Bộ trưởng Andrews tuyên bố Úc cam kết phối hợp với Nhật Bản trong việc hỗ trợ an ninh khu vực thông qua tăng cường hợp tác ba bên với Mỹ.

Trung Quốc và ASEAN nhất trí sớm hoàn tất Bộ Quy tắc ứng xử ở Biển Đông. Phát biểu với báo giới sau Hội nghị Tham vấn các quan chức cấp cao ASEAN-Trung Quốc lần thứ 21 tại Bắc Kinh từ ngày 3-4/6, Thứ trưởng Ngoại giao Trung Quốc Lưu Chấn Dân nêu rõ: Chúng tôi nhất trí duy trì cam kết thực hiện đầy đủ và có hiệu quả Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông, đồng thời sớm hoàn tất COC thông qua tham vấn. Về phần mình, Thứ trưởng Ngoại giao Thái Lan Noppadon Theppitak, người đồng chủ trì cuộc tham vấn trên, nói: Chúng tôi cho rằng COC không chỉ giúp giải quyết các tranh chấp song phương, mà còn tăng cường việc xây dựng lòng tin giữa các bên liên quan, đồng thời giúp ngăn chặn và giải quyết các sự cố trên biển.

Phân tích và đánh giá

“Ba nguy cơ dẫn tới chiến tranh Trung - Mỹ trên Biển Đông của Robert Farley

Từ các đảo nhân tạo ở Biển Đông

Mỹ khẳng định sẽ vẫn tiếp tục các hành động nhằm bảo vệ tự do hàng hải trên Biển Đông. Chính vì thế, máy bay và tàu hải quân của Mỹ rất có thể sẽ có những hoạt động tuần tra trên vùng biển này như nhiều chuyên gia đã nhận định. Một khi máy bay hay tàu chiến Mỹ vào khu vực các đảo nhân tạo mà Trung Quốc xây dựng, chỉ cần một động thái quân sự từ phía binh lính Trung Quốc cũng có thể châm ngòi cho căng thẳng leo thang. Và nếu lực lượng Mỹ có bất cứ thiệt hại đáng kể nào, một cuộc chiến tranh trên Biển Đông rất có thể sẽ xảy ra

Một cuộc đụng độ máy bay

Nguy cơ thứ hai có thể dẫn đến chiến tranh là một cuộc đụng độ máy bay. Nếu một trong hai phía nổ súng nhằm vào máy bay của đối phương, tình thế sẽ nhanh chóng xấu đi và một cuộc chiến có thể xảy ra. Đặc biệt, nếu Trung Quốc tiến tới việc tuyên bố Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) trên Biển Đông thì tình huống này lại càng dễ xảy ra. Khi Trung Quốc lập ADIZ trên Biển Hoa Đông, Mỹ đã khẳng định phớt lờ vùng đó, và Mỹ cũng sẽ có phản ứng tương tự nếu Trung Quốc lập ADIZ ở Biển Đông. Những bất đồng xung quanh ADIZ sẽ rất dễ khiến máy bay Mỹ và Trung Quốc chạm trán nhau và dẫn tới kịch bản bùng nổ chiến tranh.

Sự cố tàu ngầm

Nhiều nhà phân tích cho rằng, để có thể ngăn Mỹ tiếp cận vào vùng ven biển của Trung Quốc, Hải quân nước này cần đưa tàu ngầm của mình qua chuỗi đảo đầu tiên. Để làm được như vậy, Trung Quốc phải chủ động gia tăng hoạt động tàu ngầm, khiến các tàu của họ áp sát gần hơn với tàu ngầm của Nhật Bản và Mỹ. Theo các nhà phân tích, lúc đó tàu ngầm của Trung Quốc có thể khiến tàu thuyền của Mỹ mất nhiều thời gian để thoát ra khỏi vòng vây, và một sự cố tàu ngầm lớn giữa hai nước có thể xảy ra, với mức độ thiệt hại về người và tài sản còn nghiêm trọng hơn ở kịch bản thứ hai.

Một cuộc chiến tranh bất ngờ tuy ít khi xảy ra nhưng không phải là không thể. Xét trên thực tế rằng các chính phủ đôi khi không nhận ra rằng họ đang ở trong một cuộc chơi nguy hiểm cho đến tận khi cuộc chiến đã diễn ra, các bên cần phải hết sức cẩn trọng.

“Úc cần đóng vai trò lớn hơn tại Biển Đông” của Gregory B. Poling

Là một quốc gia biển và là cường quốc tầm trung tại Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương, việc bảo vệ các tài sản chung trên biển, duy trì luật pháp và các chuẩn mực quốc tế trên biển, và bảo đảm tự do hàng hải và hàng không là những lợi ích sống còn của Úc. Sự nhập nhằng trong yêu sách của Trung Quốc là mối đe dọa thực sự đối với Úc, đặc biệt là hoạt động cải tạo đảo của nước này. Ai kiểm soát những đảo san hô này không phải là điều quan trọng đối với Úc. Nhưng việc buộc Trung Quốc phải chơi theo quy tắc và chuẩn mực quốc tế tại Châu Á – Thái Bình Dương, chứ không phải theo kiểu “chân lý thuộc về kẻ mạnh”, chắc chắn là một lợi ích sống còn của Úc.

Do vậy, Canberra có đủ lý do để tham gia vào hoạt động tuần tra chung duy trì tự do hàng hải, ở mức độ hạn chế, với Mỹ và với các đối tác tiềm năng khác như Nhật, Philippines và Việt Nam. Trong khi đó, Mỹ cần thuyết phục các đối tác khu vực rằng họ không nên chỉ hợp tác với chỉ mình Washington, mà còn phải hợp tác cùng với nhau để phản kháng lại sự quyết đoán của Trung Quốc và tìm các cách thức sáng tạo nhằm gây sức ép buộc Bắc Kinh phải làm rõ yêu sách chủ quyền theo luật quốc tế. Nếu chỉ nói Biển Đông là vấn đề giữa Mỹ và Trung Quốc thì sẽ phản tác dụng; các bên yêu sách và các quốc gia có liên quan như Úc cần phải gửi đi thông điệp rằng đây là vấn đề của tất cả các bên.

Úc đã đóng góp đáng kể trong việc xây dựng năng lực cho các quốc gia tại khu vực. Nhưng hiện giờ là thời điểm Canberra phải đóng một vai trò tích cực hơn, như Tokyo đã làm. Ví dụ, Úc đã đóng góp binh sĩ tham gia các hoạt động diễn tập và tập trận quân sự chung như tập trận Balikatan. Nhưng Úc cần làm nhiều hơn nữa để có thể xây dựng năng lực toàn diện cho Philippines, từ tìm kiếm cứu nạn cho tới nâng cao nhận thức các vấn đề trên biển.

Các bước đi cụ thể của Canberra nhằm đối phó với Trung Quốc tại Biển Đông không nên bị nhìn như hành động công khai đối địch, và chúng cũng không làm hạ thấp tầm quan trọng của vốn liếng ngoại giao mà Úc đã dành cho tranh chấp Biển Đông. Úc cũng không cần phải luôn luôn đi theo những nỗ lực do Mỹ dẫn đầu, cũng như không cần phải tự mình dẫn dắt một nỗ lực nào đó. Họ có thể tham gia những hoạt động chung nào với Mỹ mà họ cảm thấy phù hợp. Những nhà hoạch định chính sách của Úc cần phải xem tranh chấp Biển Đông dưới góc độ tranh chấp này ảnh hương trực tiếp tới lợi ích quốc gia của Úc, chứ không phải là bởi họ chịu sức ép từ đồng minh. Hợp tác với các quốc gia khu vực sẽ là một tín hiệu rõ ràng, đanh thép tới Bắc Kinh.

“Trung Quốc hung hăng trên Biển Đông để che đậy suy thoái kinh tế?” của Linette Lopez

Lâu nay, người ta vẫn biết đến Trung Quốc với những bước tăng trưởng và trỗi dậy thần kỳ. Tuy nhiên Chính phủ Trung Quốc đang muốn người dân chấp nhận một "sự bình thường mới", ví dụ như kinh tế tăng trưởng chậm, nợ công chiếm gần 300% GDP, các công ty xây dựng và bất động sản phá sản, cũng như nguồn tín dụng cạn kiệt.

Do vậy, để giữ thể diện với người dân trước tốc độ kinh tế đang chậm lại, chính phủ Trung Quốc buộc phải nóng vội trong những vấn đề khác. Hơn một năm qua, Trung Quốc liên tục bồi đắp và xây dựng đảo nhân tạo trên các bãi cạn và rạn san hô ở Biển Đông với tổng diện tích lên tới 2.000 ha. Hồi tháng 4, hình ảnh vệ tinh còn cho thấy quân đội Trung Quốc đã triển khai xây dựng một đường băng đủ lớn để phục vụ các máy bay quân sự.

Giới học giả, nhà báo và chính trị gia của họ đều gắn Biển Đông với vấn đề tự hào dân tộc, không cần biết là yêu sách của Trung Quốc có chứng c lịch sử hay không. Các bài viết trên tờ Thời báo Hoàn Cầu khẳng định rằng bất kỳ nỗ lực nào của Mỹ nhằm ngăn cản Trung Quốc sẽ dẫn tới một cuộc chiến. "Nếu mục đích cuối cùng của Mỹ là buộc Trung Quốc từ bỏ hoạt động xây dựng, một cuộc chiến trên Biển Đông giữa Mỹ - Trung là điều không thể tránh khỏi".

Một lý do khác giải thích sự hung hăng của Trung Quốc đó là Bắc Kinh và Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) dường như không tin rằng chính quyền Obama sẽ hành động để ngăn cản họ trên Biển Đông. Trao đổi với tờ Bloomberg, bà Bonnie Glaser, chuyên gia nghiên cứu Châu Á của Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược và Quốc tế (CSIS), cho biết “có một quan chức chức của PLA hỏi tôi rằng nếu bà Hillary Clinton được bầu làm tổng thống, thì trong 18 tháng sau đó liệu bà có cứng rắn hơn với Trung Quốc so với chính quyền hiện tại hay không?” “Tôi đã trả lời rằng, ‘điều này đồng nghĩa với việc bạn cho rằng trong 18 tháng tới Trung Quốc có đủ không gian đ làm những gì mà họ muốn phải không?’ Ông ta chỉ cười.” Có thể thấy PLA đang đánh đồng sự thận trọng của Mỹ với sự yếu đuối.

“Chiến lược quân sự mới của Trung Quốc: 5 điều nước Mỹ cần biết” của Lauren DickeyStephen E. Liszewski

Hôm 26/5/2015, Bộ quốc phòng Trung Quốc đã lần đầu tiên công bố Sách trắng quốc phòng với tiêu đề “Chiến lược quân sự Trung Quốc”. Có thể rút ra 5 yếu tố quan trọng chiến lược đáng chú ý từ văn bản này:

1. Giữ vững vai trò của Đảng Cộng sản Trung Quốc vẫn là ưu tiên số một của quân giải phóng nhân dân Trung Quốc: Sách trắng nói rõ rằng, quân đội Trung Quốc tồn tại trước hết là để bảo vệ Đảng Cộng sản Trung Quốc và chế độ của Tổng Bí thư Tập Cận Bình. Các vấn đề bảo vệ đất nước và nhân dân Trung Quốc đứng sau nhiệm vụ bảo vệ tính hợp pháp và hiệu quả của Đảng Cộng sản Trung Quốc.

2. Trung Quốc đang xây dựng một quân đội để chiến đấu và chiến thắng các cuộc chiến: Quân đội Trung Quốc tập trung vào việc bảo đảm những khoản đầu tư gần đây cho quân đội sẽ được chuyển hóa thành khả năng chiến đấu hiệu quả. Sách trắng đặc biệt nhấn mạnh tham vọng xây dựng một lực lượng hải quân “biển xanh của Trung Quốc. Hải quân nước xanh của Trung Quốc sẽ hoạt động thường xuyên ở bên ngoài chuỗi đảo thứ nhất chia cách Biển Đông, Biển Hoa Đông và Biển Hoàng Hải với Thái Bình Dương, để bảo vệ các lợi ích chiến lược của nước này.

3. Quân đội Trung Quốc tập trung vào các mối đe dọa từ Mỹ, Nhật Bản, Đài Loan, các nước ven Biển Đông và Hàn Quốc, Bắc Triều Tiên

Sách trắng và các hướng dẫn chiến lược được điều chỉnh của nó phản ánh nhận thức về các vấn đề an ninh quốc gia “mới”: Mỹ tái cân bằng sang châu Á; Nhật xem xét lại chính sách quân sự và an ninh; các nước bên ngoài can thiệp vào tranh chấp lãnh thổ của Trung Quốc ở Biển Đông và các nơi khác; sự bất ổn và bất định trên bán đảo Triều Tiên; và các phong trào độc lập đang sôi sục ở cả Đài Loan và Tây Tạng. Các lợi ích an ninh của Bắc Kinh hiện nay ở xa xôi hơn và trải rộng qua các khu vực đòi hỏi phải có một sự hiện diện quân sự trên thế chủ động.

4. Quân đội Trung Quốc biết họ có một số trở ngại về tổ chức phải vượt qua 

Sách trắng cũng xem xét các biện pháp cần thiết để cải tổ các hoạt động thường nhật và cơ cấu nội bộ của quân đội Trung Quốc. Chúng bao gồm: tiếp tục ưu tiên công tác chính trị-tư tưởng, hiện đại hóa hạ tầng hậu cần, thiết lập một hệ thống quân pháp, và kết hợp các nỗ lực hỗ trợ quân sự và dân sự.

5. Tin tốt: Trung Quốc quan tâm đến các mối quan hệ quân sự và Sách trắng là một dấu hiệu cải thiện sự minh bạch

Sách trắng tuyên bố, “các lực lượng vũ trang Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển mối quan hệ quân sự với tính không liên kết, không đối đầu và không nhằm chống lại bất kỳ bên thứ ba nào”. Ngoài ra, Sách trắng còn là một tuyên bố rõ ràng về tham vọng của Bắc Kinh; sau khi xem xét Sách trắng, cộng đồng quốc tế sẽ hiểu hơn về kế hoạch dành cho quân đội của nước này.

Tựu chung lại, Sách trắng của Trung Quốc gửi một thông điệp đáng lo ngại rằng, Trung Quốc quyết “dần dần giành được vị thế bá chủ khu vực”. Dường như Trung Quốc có cả một tầm nhìn và một kế hoạch để mở rộng tầm với toàn cầu của quân đội Trung Quốc – và giờ đây đến lượt Mỹ và các đồng minh, bạn bè của họ ở Thái Bình Dương vừa phải hợp tác với Trung Quốc, vừa phải tìm cách để đưa ra những chính sách phù hợp.

“Năm lý do Trung Quốc chưa lập ADIZ tại Biển Đông” của Chu Phương

Thứ nhất, thông báo lập Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) tại Biển Đông giờ đây sẽ không giúp Trung Quốc giành được yếu tố bất ngờ chiến lược vì đây là vấn đề được cả cộng đồng quốc tế quan tâm.

Thứ hai, Trung Quốc chưa lập vùng ADIZ tại Biển Đông là vì sự kiểm soát trên thực tế. Khác biệt giữa vị thế của Trung Quốc tại Biển Đông và Biển Hoa Đông là ở chỗ Bắc Kinh không thực sự kiểm soát quần đảo Senkaku/Điếu Ngư ở Hoa Đông; còn tại Biển Đông, Bắc Kinh đang chiếm giữ nhiều bãi đá ngầm.

Thứ ba, Trung Quốc chưa lập ADIZ ở Biển Đông là vì nước này hiện không bị áp lực phải có hành động cứng rắn hơn về vấn đề Biển Đông từ những người có tư tưởng dân tộc chủ nghĩa trong nước, lý do chủ yếu là bởi các chính sách trong vòng 2 năm qua của nước này đã thể hiện với công chúng rằng chính phủ sẽ đối đầu với bên ngoài nếu “các lợi ích cốt lõi” bị đe dọa.

Thứ tư, việc lập ADIZ ở Biển Đông sẽ gây ra những hậu quả tiêu cực cho mối quan hệ đang khá tốt đẹp giữa Trung Quốc và ASEAN nói chung cũng như một vài quốc gia ASEAN nói riêng. Không có lý do gì để Bắc Kinh đánh đổi những mối quan hệ này, khi mà nhiệm vụ thúc đẩy Con đường tơ lụa trên Biển thế kỷ 21, trong đó có đi qua Đông Nam Á, đang là ưu tiên hàng đầu của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình.

Thứ năm, Trung Quốc sẽ gặp khó khi lập ADIZ tại Biển Đông vì các bãi đá ngầm mà nước này đang chiếm giữ nằm quá gần với các thực thể do các nước khác kiểm soát. Ví dụ, Đá Gạc Ma chỉ cách bốn hải lý so với Đá Cô Lin đang do Việt Nam kiểm soát. Làm thế nào để Trung Quốc xác định bán kính của vùng ADIZ của thực thể mà họ kiểm soát mà không tạo thêm căng thẳng với các bên yêu sách khác?

Do vậy, trừ phi tình hình Biển Đông xấu đi, nếu không sẽ khó có khả năng Trung Quốc công bố vùng ADIZ tại đây./.