Sự thay đổi lập trường và chính sách của Mỹ mở ra một số câu hỏi quan trọng, có khả năng tác động lớn đối với cục diện tranh chấp ở Biển Đông, bởi ngoài Trung Quốc và ASEAN, Mỹ với tư các là quốc gia có sức mạnh quân sự vượt trội có thể sẽ là một trong những “người chơi” chính quyết định diễn tiến của tranh chấp.
Tuy chưa đóng vai trò quyết định đối với tranh chấp nhưng sự tham gia của các cường quốc này khiến cho bức tranh quyền lực và các xu hướng tập hợp lực lượng ở Biển Đông trở nên phức tạp và đa chiều hơn, phần nào thay đổi diện mạo tranh chấp. Sự tham gia của các quốc gia này có tác động như thế nào đối với tranh chấp, những thách thức và thuận lợi, đặt ra, nhất là đối với ASEAN và Việt Nam.
Sự ảnh hưởng của Hàn Quốc tại khu vực chỉ hạn chế ở khía kinh tế và văn hóa trong khi khía cạnh chính trị lại nhường “sân chơi” cho Trung Quốc, Nhật Bản và cả Mỹ. Cách tiếp cận như vậy cần phải được thay đổi trước khi quá muộn.
Ấn Độ đã đóng một vai trò xây dựng trong các vấn đề hàng hải. Nhìn từ các quan điểm như vậy, sự tham gia của Ấn Độ với quốc đảo Thái Bình Dương có thể được xem như mở rộng không gian chiến lược, đồng thời củng cố quan hệ kinh tế.
Lào đã công bố đội ngũ lãnh đạo mới trong bối cảnh có những lời kêu gọi đất nước này với tư cách là Chủ tịch ASEAN năm 2016 cần thúc đẩy sự đoàn kết của ASEAN trước các tranh chấp lãnh thổ ở Biển Đông.
Các nước Đông Nam Á đang lo ngại về một chiến lược rõ ràng và đầy quyết tâm của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình khi cho rằng ông Tập muốn sử dụng ảnh hưởng về kinh tế để buộc một số quốc gia láng giềng từ bỏ tuyên bố chủ quyền lãnh thổ cả trên đất liền và trên biển.
Theo các nhà quan sát và phân tích ở Washington thì thách thức cho vị Tổng thống tiếp theo là phải tìm biện pháp để duy trì quỹ đạo của thời kỳ Obama đồng thời vẫn tiếp tục tập trung vào các điểm nóng khu vực.
ASEAN có những lý do chiến lược để tham gia tích cực vào việc quản lý mâu thuẫn và xung đột ở Biển Đông. Để tăng cường vị thế và vai trò của minh ở Biển Đông một cách hiệu quả, ASEAN cần thực hiện những bước đi như thế nào?
Khi chứng kiến các tàu ngầm Trung Quốc xuất hiện thường xuyên hơn ở Ấn Độ Dương, Hải quân Ấn Độ đang tìm các cách thức mới để giành lợi thế về khả năng chống tàu ngầm. Liệu Hải quân Ấn Độ có thể chống lại một lực lượng tàu ngầm hiện đại của Trung Quốc?
Tập Cận Bình đang làm sống lại các cách thức theo kiểu Mao Trạch Đông – bao gồm các vụ thanh trừng sĩ quan tham nhũng, những sự phô bày công khai một cách ép buộc lòng tôn kính Mao Trạch Đông, đảm bảo sự thống trị của cá nhân ông đối với quân đội.