Bản tin tuần Biển Đông (19/05-26/05/2025)

Tiêu điểm

1. Trung Quốc và Philippines đụng độ gần Đá Su Bi và Đá Hoài Ân, quần đảo Trường Sa.
2. Mỹ và Philippines tổ chức Hoạt động hợp tác biển song phương (MCA) tại Biển Đông, lần đầu tiên có lực lượng cảnh sát biển hai nước tham dự.
3. Trung Quốc tổ chức tập trận đổ bộ đường biển tại Eo biển Đài Loan.
4. Thứ trưởng Ngoại giao Philippines kêu gọi ASEAN kết nạp Đông Timo tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46.

Thực địa

Trung Quốc và Philippines đụng độ gần Đá Su Bi và Đá Hoài Ân, Trường Sa

Ngày 21/5, Cảnh sát biển Philippines (PCG) cho biết một tàu Hải cảnh Trung Quốc (CCG) đã phun vòi rồng và va chạm hai lần vào một trong hai tàu nghiên cứu khoa học biển của Philippines, gây hư hại và đe dọa tính mạng của các thành viên thuỷ thủ đoàn.  Hoạt động của CCG diễn ra khi hai tàu Philippines đang thực hiện nghiên cứu khoa học biển tại các bãi cát nằm giữa Đảo Thị Tứ và Đá Subi thuộc Quần đảo Trường Sa.

Người phát ngôn (NPN) CCG Lưu Đức Quân cho rằng các tàu Philippines đã “xâm nhập vùng biển bất hợp pháp” và đã đưa người lên Đá Hoài Ân.

Mỹ và Philippines tổ chức Hoạt động Hợp tác biển Song phương (MCA) tại Biển Đông

Ngày 20/5, Lực lượng Vũ trang Philippines và Bộ Tư lệnh Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương của Mỹ (USINDOPACOM) tổ chức Hoạt động Hợp tác biển Song phương (MCA) tại Biển Đông. Hoạt động bao gồm các tập trận, bao gồm Bài tập kiểm tra thông tin liên lạc, Tìm kiếm và cứu nạn, Chiến thuật sư đoàn và Cơ động sĩ quan trực chiến.

• Đây là MCA lần thứ sáu giữa hai nước kể từ khi triển khai vào năm 2023 và là lần đầu tiên Cảnh sát biển Mỹ và Philippines tham gia MCA.

Trung Quốc tổ chức tập trận đổ bộ đường biển tại Eo biển Đài Loan

Từ 20 đến 22/5, CCTV cho biết Quân đoàn 73 Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) tập trận với phương tiện bọc thép lội nước và tác chiến đổ bộ bờ biển, trùng thời điểm tròn một năm Tổng thống Đài Loan Lại Thanh Đức nhậm chức.

• Phía Đài Loan ghi nhận 15 lượt xuất kích của máy bay PLA và tám tàu hải quân Trung Quốc, cùng một tàu công vụ cơ động gần hòn đảo.
• Cơ quan Quốc phòng Đài Bắc cho biết các hành động quân sự của PLA đều vượt qua đường trung tuyến ở Eo biển Đài Loan.

Philippines phát hiện thiết bị lặn không người lái nghi của Trung Quốc trong vùng biển của Philippines

Ngày 19/5, PCG cho biết đã thu hồi được khoảng bảy thiết bị lặn không người lái nghi của Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế của Phillippines.

• PCG nghi ngờ các thiết bị này có liên quan đến hoạt động nghiên cứu của Trung Quốc.
• PCG kêu gọi Quốc hội Philippines tăng cường đầu tư cho năng lực nghiên cứu biển của quốc gia.

Máy bay trực thăng của Trung Quốc đụng độ trực thăng nước ngoài trên vùng biển Hoa Đông

Ngày 22/5, CCTV cho biết một máy bay trực thăng của PLA được lệnh cất cánh trong tình trạng sẵn sàng chiến đấu vì có dấu hiệu lực lượng nước ngoài đang tiếp cận bờ biển của Trung Quốc ở Biển Hoa Đông. Cụ thể:

• Trực thăng của PLA đã bám đuôi trực thăng của nước ngoài, trước khi bị phương tiện này “khiêu khích”.
• Ngày hôm sau, máy bay của PLA đã chủ động chặn chiếc trực thăng của nước ngoài ở độ cao 300 mét.
• Các hành động khiêu khích từ lực lượng nước ngoài này đã xảy ra 11 lần liên tiếp trong vòng 10 ngày.

Chính trị-Ngoại giao

Thứ trưởng Ngoại giao Philippines kêu gọi ASEAN kết nạp Đông Timo tại Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46

Ngày 23/5, trong khuôn khổ Hội nghị Cấp cao ASEAN lần thứ 46 tại Kuala Lumpur, Thứ trưởng Ngoại giao Philippines phụ trách về ASEAN Theressa Lazaro đã kêu gọi ASEAN phải có hành động thiết thực với một số vấn đề, bao gồm việc kết nạp Đông Timo làm thành viên thứ 11 của ASEAN. Theo bà Lazaro:

• Hồ sơ của Đông Timo chỉ còn một số vấn đề mang tính kỹ thuật và cho rằng Chủ tịch Malaysia đang có vị thế rất tốt để thúc đẩy vấn đề này.
• ASEAN cần thúc đẩy cơ chế ARF nhằm nâng cao vai trò trung tâm.

Indonesia và Thái Lan nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược

Ngày 19/5, trong chuyến thăm cấp Nhà nước đầu tiên của Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto đến Thái Lan sau 20 năm, hai nước nâng cấp quan hệ lên Đối tác Chiến lược. Hai bên cam kết:

• Tăng cường hợp tác trong các lĩnh vực thương mại, đầu tư, an ninh biển, an ninh mạng và công nghiệp quốc phòng
• Phối hợp giải quyết khủng hoảng Myanmar thông qua đối thoại hòa bình, nhấn mạnh vai trò trung tâm của ASEAN.

Đại biểu Mỹ và Trung Quốc tranh cãi về Biển Đông tại phiên thảo luận mở của Hội đồng Bảo an Liên hợp Quốc

Ngày 20/5, trong khuôn khổ phiên thảo luận mở của Hội đồng Bảo an Liên hợp Quốc (UNSC) về an ninh biển, đại diện Mỹ tại Liên hợp quốc (LHQ) Dorothy Shea đã chỉ trích Trung Quốc:

• Trung Quốc là “mối đe dọa với an ninh biển thế giới” với những hành vi gây hấn tại Biển Đông và Eo biển Đài Loan.
• Mỹ đứng về phía Philippines lên án hành vi bất hợp pháp của Trung Quốc.

Phản ứng với lập trường của Mỹ, đại diện Trung Quốc tại LHQ Cảnh Sảng cho rằng:

• Mỹ lợi dụng tự do hàng hải để phô trương sức mạnh quân sự tại Biển Đông và kích động mâu thuẫn giữa các nước trong khu vực, chính Mỹ là “mối đe dọa lớn nhất” đối với Biển Đông.
• Khẳng định Trung Quốc cam kết sẽ tiếp tục sử dụng các kênh đối thoại để phối hợp với các quốc gia giải quyết các mâu thuẫn dựa trên “tôn trọng với sự thật lịch sử và luật pháp quốc tế”.

An ninh-Quốc phòng

Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr chủ trì lễ tiếp nhận hai tàu chiến mới

Ngày 23/5, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr chủ trì lễ tiếp nhận hai tàu chiến mới của Hải quân tại căn cứ hải quân Subic nhân dịp kỷ niệm 127 năm thành lập lực lượng này.

• Hai tàu được đưa vào biên chế gồm tàu hộ vệ tên lửa Miguel Malvar và tàu tuần tra cao tốc Albert Majini thuộc lớp Acero.
• Một tàu cùng lớp Miguel Malvar là Diego Silang cũng sẽ được bàn giao cuối năm nay theo hợp đồng trị giá 28 tỷ peso (503 triệu USD) ký kết với Hàn Quốc vào năm 2021.

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

Yan Yan: Tình hình Biển Đông nguội đi, quan điểm về COC thực tế hơn, mong muốn hợp tác thực chất

Ngày 19/6, Sáng kiến Thăm dò Tình hình Chiến lược ở Biển Đông (SCSPI) đăng tải bài viết của Giám đốc Viện Luật và Chính sách Hàng hải tại Viện Nghiên cứu Biển Đông của Trung Quốc Yan Yan về kết quả đoàn vận động Philippines-Malaysia-Indonesia của SCSPI vào tháng 4/2025, cụ thể:

- Philippines:

• Dư luận Philippines vẫn quan tâm đến vấn đề liên quan tới đụng độ với Trung Quốc tại Biển Đông.
• Philippines không đặt nặng vấn đề hoàn thành ký kết Bộ Quy tắc Ứng xử ở Biển Đông (COC).
• Thỏa thuận dàn xếp tạm thời Trung Quốc-Philippines ở Bãi Cỏ Mây nên được mở rộng tới Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, Bãi Sabin và các khu vực khác.

- Malaysia:

• Mặc dù chính phủ Anwar có đường lối hạ thấp tầm quan trọng của tranh chấp Biển Đông, song Malaysia vẫn thực hiện chính sách “hai mặt”.
• Lập trường và chính sách của Malaysia về Biển Đông vẫn cứng rắn.
• Malaysia thận trọng với đề nghị hợp tác tìm kiếm cứu nạn và khai thác dầu khí với Trung Quốc.

- Indonesia:

• Những người phản đối hợp tác với Trung Quốc lo ngại việc khai thác dầu khí chung với Trung Quốc ở “Biển Bắc Natuna” thể hiện sự nhượng bộ trong các yêu sách và lập trường của Indonesia ở Biển Đông.
• Liên quan đến các cuộc tham vấn về COC, một số học giả cho rằng “Không có COC còn tốt hơn một COC yếu kém”.

Aristyo Rizka Darmawan: Tổng thống Indonesia theo đuổi “mơ hồ có chủ đích” ở Biển Đông, có thể cản trờ tiến trình phê chuẩn Phân định EEZ với Việt Nam

Ngày 19/5, The Strategist (ASPI) đăng tải bài phân tích của học giả Aristyo Rizka Darmawan về chính sách Biển Đông của Tổng thống Indonesia Prabowo Subianto, cho rằng chính sách Biển Đông của Prabowo thể hiện nhiều mâu thuẫn.

- Cụ thể:

• Trong chuyến thăm Trung Quốc vào tháng 11/2024, Indonesia và Trung Quốc ra Tuyên bố chung công nhận “khu vực có yêu sách chồng lấn”, ám chỉ vùng biển gần Quần đảo Natuna. Đây là lần đầu tiên Indonesia thừa nhận có tranh chấp với Trung Quốc.
• Tuy nhiên, sau đó, Bộ Ngoại giao Indonesia khẳng định không công nhận “Đường chín đoạn” và mọi hợp tác phải dựa trên UNCLOS.

- Tác giả cho rằng có sự “mơ hồ chiến lược” của Indonesia vì:

• Prabowo có thể không biết rằng việc công nhận yêu sách biển chồng lấn với Trung Quốc đồng nghĩa là Indonesia đồng ý một tuyên bố bất hợp pháp, cũng như ảnh hưởng đến Hiệp định Phân định EEZ với Việt Nam.
• Prabowo có thể muốn làm hài lòng Trung Quốc bằng cách công nhận yêu sách chồng lấn, mặc dù việc phát triển chung giữa Indonesia-Trung Quốc sẽ không thể thực hiện được do việc phê chuẩn Hiệp định giữa Indonesia-Việt Nam.

Ding Duo: Trump ký Sắc lệnh hành pháp về khoáng sản biển sâu đe dọa luật pháp quốc tế

Ngày 20/5, Nhật báo Trung Quốc đăng tải bình luận của Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Quốc tế và Khu vực, Viện Nghiên cứu Biển Đông Trung Quốc Ding Duo về việc Tổng thống Trump ký Sắc lệnh hành pháp nhằm thúc đẩy ngành khai thác khoáng sản biển sâu tại các khu vực nằm ngoài phạm vi tài phán quốc gia. Cụ thể:

• Theo UNCLOS, Vùng và tài nguyên của Vùng là di sản chung của nhân loại, tất cả các quyền đối với tài nguyên trong Vùng được thực thi bởi Cơ quan Quyền lực Đáy biển Quốc tế (ISA).
• Mỹ đã tham gia vào việc định hình các quy tắc phát triển tài nguyên Vùng từ những năm 1970. Năm 1980, Mỹ đã ban hành Đạo luật Tài nguyên Khoáng sản Đáy biển Cứng, cho phép các công ty Mỹ thăm dò tại Vùng.
• Việc Sắc lệnh hành pháp của Tổng thống Trump chấp thuận các hoạt động của các công ty Mỹ trong Vùng là minh chứng cho sự “ích kỷ” và “thất thường” của Mỹ, cho phép Mỹ tiếp cận tài nguyên và củng cố kinh tế.
• Các hành động đơn phương ngoài khuôn khổ quy định hiện có có thể làm thoái hoá môi trường biển, trong đó cách tiếp cận vô trách nhiệm của Mỹ đe doạ thẩm quyền của luật pháp quốc tế và sự ổn định của trật tự biển toàn cầu.