Bản tin tuần Biển Đông (05/05-12/05/2025)

Tiêu điểm

1. Việt Nam phản đối Trung Quốc đơn phương ban hành lệnh cấm đánh bắt cá ở Biển Đông, khuyến khích ngư dân Việt Nam tiếp tục bám biển.
2. Cảnh sát biển Philippines đuổi tàu nghiên cứu Trung Quốc ra khỏi bờ biển Ilocos Norte thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Philippines.
3. Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines cảnh báo các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ”.
4. Mỹ và Trung Quốc thông báo đạt tiến triển đáng kể trong đàm phán thương mại tại Geneva.

Pháp lý

Việt Nam lên tiếng phản đối Trung Quốc đơn phương ban hành lệnh cấm đánh bắt cá ở Biển Đông; khuyến khích ngư dân Việt Nam tiếp tục bám biển

Ngày 8/5, Bộ Nông nghiệp và Môi trường (NN&MT) Việt Nam lên tiếng phản đối lệnh cấm đánh bắt cá đơn phương của Trung Quốc từ ngày 1/5 đến 16/8/2025 trên Biển Đông, khẳng định hành động của Trung Quốc đã xâm phạm chủ quyền, quyền chủ quyền, quyền tài phán, lợi ích hợp pháp của Việt Nam và không có giá trị.

• Bộ NN&MT yêu cầu các địa phương ven biển thông báo cho ngư dân, khuyến khích ngư dân tiếp tục bám biển, đồng thời nâng cao cảnh giác trước khả năng Trung Quốc có hành động cứng rắn.

Thực địa

Cảnh sát biển Philippines đuổi tàu nghiên cứu Trung Quốc ra khỏi bờ biển Ilocos Norte thuộc vùng đặc quyền kinh tế của Philippines

Ngày 5/5, Người phát ngôn (NPN) Cảnh sát biển Philippines (PCG) Jay Tarriela cho biết PCG đã triển khai một tàu chiến BRP Teresa Magbanua và máy bay để theo dõi, thách thức và đuổi tàu nghiên cứu Trung Quốc Tan Suo 3 ra khỏi bờ biển Ilocos Norte thuộc vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) của Philippines.

• Tàu Tan Suo 3 được phát hiện xâm nhập vào EEZ của Philippines vào ngày 1/5/2025, cách bờ biển Ilocos Norte (biển giáp Biển Đông) khoảng 92 hải lý.

Trung Quốc chặn tàu hộ tống Philippines tiếp cận Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham

Ngày 8/5, NPN Bộ Tư lệnh Chiến khu Nam thuộc Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) cho biết, ngày 5/5, tàu hộ tống 35 của Philippines đã cố gắng “xâm phạm” vào lãnh hải Trung Quốc yêu sách tại Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, cách đường cơ sở lãnh hải mà Trung Quốc công bố là 12,4 hải lý.

• PLA đã triển khai Hải quân và không quân để theo dõi, cảnh báo và trục xuất, “ngăn chặn hiệu quả” tàu Philippines “xâm nhập trái phép” lãnh hải Trung Quốc yêu sách quanh thực thể.

Philippines cảnh báo Trung Quốc khai thác cát từ vùng tranh chấp để cải tạo đảo

Ngày 7/5, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos ra lệnh điều tra thông tin Trung Quốc khai thác cát từ Vịnh Manila và các khu vực khác của Philippines để sử dụng cho hoạt động cải tạo đảo của Trung Quốc ở Biển Đông. Cơ quan tình báo quốc gia Philippines cho biết việc khai thác diễn ra ở các khu vực tranh chấp. Trước đó, PCG đã cảnh báo về các hoạt động cải tạo đảo của Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế của Philippines, bao gồm Đảo Thị Tứ và Bãi Sabin.

Nhật Bản nâng mức cảnh báo khi máy bay Trung Quốc xuất hiện tại không phận gần Senkaku/Điếu Ngư

Ngày 11/5, chính phủ Nhật Bản nâng mức cảnh báo sau loạt vụ máy bay Trung Quốc xuất hiện tại không phận gần Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư, cùng với việc tàu Trung Quốc nhiều lần tiến đến vùng nước gần Quần đảo Senkaku/Điếu Ngư. Cựu Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Minoru Kihara lo ngại đây là động thái mới của Trung Quốc nhằm củng cố yêu sách chủ quyền và thực hiện chiến lược “lát cắt salami”. Các lực lượng phòng vệ đã được điều động.

Tàu Hải quân PLP BRP Miguel Malvar bị chìm, hoạt động trong Balikatan 2025 bị hủy

Ngày 5/5, India Today cho biết tàu Hải quân Philippines BRP Miguel Malvar bị chìm do tình trạng cũ kỹ, không chịu nổi sóng lớn trong quá trình kéo đến vị trí tập trận Balikatan, cách bờ biển ngoài khơi San Antonio, Zambales, Philippines khoảng 30 hải lý. 

• Sự cố khiến cuộc tập trận bắn đạn thật trong khuôn khổ tập trận Balikatan bị hủy, song các hoạt động khác vẫn được tiếp tục.

Chính trị-Ngoại giao

Trung Quốc tiếp tục cùng Myanmar làm sâu sắc việc xây dựng Cộng đồng chung vận mệnh, xây dựng BRI chất lượng cao, thực hiện ba Sáng kiến toàn cầu

Ngày 9/5, trong cuộc hội kiến với nhà lãnh đạo Myanmar, Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình cho biết Trung Quốc sẽ tiếp tục cùng Myanmar làm sâu sắc việc xây dựng Cộng đồng chung vận mệnh, cùng xây dựng BRI chất lượng cao, thực hiện Sáng kiến P​hát triển toàn cầu, An ninh toàn cầu và Văn minh toàn cầu, thúc đẩy xây dựng các dự án trọng điểm của Hành lang kinh tế Trung Quốc–Myanmar, nhằm mang lại nhiều lợi ích hơn cho hai nước. Trung Quốc ủng hộ Myanmar duy trì và bảo vệ chủ quyền, độc lập, toàn vẹn lãnh thổ và ổn định quốc gia, đồng thời thúc đẩy chương trình nghị sự chính trị trong nước.

An ninh–Quốc phòng

Đối thoại chính sách quốc phòng Việt Nam-Mỹ lần thứ 13: Thúc đẩy hợp tác và khắc phục hậu quả chiến tranh

Ngày 8/5, Việt Nam và Mỹ tổ chức Đối thoại Chính sách Quốc phòng lần thứ 13 tại Hà Nội, trong bối cảnh kỷ niệm 30 năm thiết lập quan hệ ngoại giao song phương và quan hệ đói tác chiến lược toàn diện Việt Nam-Mỹ. Hai bên đánh giá cao hiệu quả hợp tác quốc phòng, đặc biệt là trong khắc phục hậu quả chiến tranh, với việc Mỹ công bố khoản hỗ trợ mới trị giá 130 triệu đô-la Mỹ dành cho dự án xử lý ô nhiễm dioxin tại khu vực sân bay Biên Hòa. Việt Nam nhấn mạnh lập trường kiên trì chính sách quốc phòng “bốn không”, giải quyết tranh chấp Biển Đông bằng biện pháp hòa bình và tuân thủ UNCLOS.

Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines cảnh báo các hoạt động xây dựng đảo nhân tạo của Trung Quốc sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ”

Ngày 6/5, tại diễn đàn của Viện StratBase ADR, đại diện Hội đồng An ninh Quốc gia Philippines (NSC) Jonathan Malaysa cảnh báo việc Trung Quốc xây dựng đảo nhân tạo tại Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham sẽ vượt qua “lằn ranh đỏ” của Philippines và đe dọa ổn định khu vực.

• Giám đốc Viện Các vấn đề Hàng hải, Đại học Philippines Jay Batongbacal cũng khẳng định Bãi cạn thuộc lãnh thổ Philippines trên cơ sở Phán quyết Trọng tài năm 2016 và vị trí địa lý, đồng thời nhấn mạnh mọi hành động kiểm soát của Trung Quốc không làm thay đổi tình trạng pháp lý của bãi cạn này.

Trung Quốc chỉ trích tập trận Úc, Mỹ và Philippines ở Biển Đông

Ngày 9/5, trước tập trận hải quân chung giữa Úc, Mỹ và Philippines ở Biển Đông, NPN BNG Trung Quốc Lâm Kiếm cho biết Trung Quốc phản đối mạnh mẽ cuộc tập trận chung giữa Úc-Mỹ-Philippines ở Biển Đông.

• NPN khẳng định tình hình Biển Đông nhìn chung ổn định, cáo buộc Philippines vi phạm luật pháp quốc tế và DOC khi thường xuyên khiêu khích và liên kết với các lực lượng bên ngoài để gây bất ổn.
• NPN chỉ trích Mỹ và các quốc gia ngoài khu vực tạo lập “tiểu liên minh” để khoa trương sức mạnh quân sự, đe dọa hòa bình và ổn định ở Biển Đông.

Nhật Bản và Ấn Độ thiết lập cơ quan tham vấn quốc phòng mới

Ngày 6/5, tại cuộc gặp giữa hai Bộ trưởng Quốc phòng, Nhật Bản và Ấn Độ thiết lập cơ quan tham vấn hợp tác quốc phòng mới, gồm các quan chức cấp cao từ Lực lượng Phòng vệ và quân đội Ấn Độ. Hai nước cũng dự kiến thúc đẩy hợp tác trong lĩnh vực công nghệ, trang thiết bị quốc phòng, trí tuệ nhân tạo, không gian mạng và triển khai các cuộc tập trận chung.

Kinh tế

Việt Nam triển khai phiên đàm phán thương mại đầu tiên với Mỹ vào ngày 7/5

Ngày 5/5, Thủ tướng Phạm Minh Chính cho biết Việt Nam là một trong sáu nước được Mỹ ưu tiên trong đàm phán thương mại, dự kiến phiên đàm phán đầu tiên giữa hai nước diễn ra vào ngày 7/5. Trước đó, ngày 1/5, đoàn trao đổi cấp kỹ thuật của Việt Nam đã sang Mỹ làm việc với các cơ quan liên quan về đàm phán thương mại song phương. Chính phủ Việt Nam nhấn mạnh việc đàm phán với Mỹ trên tinh thần bảo vệ quyền, lợi ích chính đáng, hợp pháp và thúc đẩy thương mại công bằng, cũng như không làm ảnh hưởng đến các thỏa thuận quốc tế mà Việt Nam tham gia.

Mỹ và Trung Quốc thông báo đạt tiến triển đáng kể trong đàm phán thương mại tại Geneva

Ngày 11/5, Reuters cho biết Mỹ và Trung Quốc đã kết thúc vòng đàm phán thương mại cấp cao tại Geneva (Thụy Sĩ) với kết quả tích cực, hai bên đạt được “tiến triển đáng kể” và thiết lập cơ chế tham vấn kinh tế mới.

• Các quan chức Mỹ cho biết thỏa thuận sẽ giúp giảm thâm hụt thương mại của Mỹ, trong khi phía Trung Quốc khẳng định đã đạt được “đồng thuận quan trọng”.
• Đây là cuộc gặp đầu tiên giữa các quan chức kinh tế cấp cao của hai nước kể từ khi Tổng thống Trump tái đắc cử và khởi động chiến dịch áp thuế với Trung Quốc.

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

Ray Powell: Báo cáo về Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham của Trung Quốc không đúng sự thật

Ngày 7/5, Dự án SeaLight đăng tải bài viết của học giả Ray Powell với tiêu đề “Bắc Kinh đang nói dối về tình trạng của Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham”, cho rằng Báo cáo điều tra về Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham mà Trung Quốc công bố vào tháng 7/2024 thiếu minh bạch và không phản ánh đúng tình trạng của Bãi cạn.

Cụ thể, bài viết đưa ra bằng chứng về các hoạt động khai thác hải sản trái phép của Trung Quốc tại Bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham qua hơn một thập kỷ.

• 2012-2016: Phán quyết của Tòa Trọng tài Vụ kiện Biển Đông năm 2016 xác định Trung Quốc không chỉ biết về hoạt động khai thác trai tai tượng trái phép ở Biển Đông mà còn cung cấp tàu có vũ trang để bảo vệ các tàu đánh bắt. Dù bác bỏ Phán quyết, tỉnh Hải Nam (tâm điểm của hoạt động buôn bán trai tai tượng) đã ban hành lệnh cấm khai thác và buôn bán thương mại tất cả các loài trai tai tượng.
• 2017-2024: Trung Quốc tiếp tục quay trở lại khai thác bằng phương thức mới, sử dụng vòi bơm áp lực cao thay vì kéo chân vịt, khiến đáy biển bị phá hủy và đẩy trầm tích bị mài mòn đến các khu vực lân cận. Các cơ quan tư pháp Trung Quốc không thực hiện triệt để các biện pháp cấm khai thác, tiêu thụ trai; đồng thời đã tạo những điều kiện nhất định cho các hoạt động này (ví dụ: chỉ đưa ra mức phạt hành chính, giao chính quyền địa phương cấp phép khai thác trong “trường hợp đặc biệt”, v.v.)
• 2024-nay: Từ đầu năm cho tới tháng 6, trong thời gian Trung Quốc tiến hành khảo sát, các tàu khai thác không còn hoạt động nữa.

AMTI: Trung Quốc liên tục xuất hiện tại phía Bắc căn cứ Ream của Campuchia

Ngày 5/5, AMTI đăng tải bài viết tiêu đề “Ream – một căn cứ, hai câu chuyện”, phân tích về cơ sở hạ tầng của căn cứ quân sự Ream và mức độ hiện diện quân sự của Trung Quốc trong khu vực. Cụ thể:

- Tàu hộ vệ Trung Quốc liên tục xuất hiện luân phiên tại cầu cảng mới ở phía Bắc căn cứ;

- Các nước khác không được tiếp cận toàn bộ căn cứ quân sự Ream (các tàu Nhật Bản và Việt Nam chỉ cập cảng phía Nam);

- Campuchia dự kiến phát triển Công viên Quốc gia Ream thành Tổng hành dinh và Bộ chỉ huy phòng không, đặt hệ thống ra-đa hải quân. Các chuyến khảo sát của cựu Bộ trưởng Quốc phòng Tea Banh (tháng 10/2024 và tháng 2/2025) đều có sự tham gia của Đại sứ Trung Quốc, cho thấy khả năng Trung Quốc cũng tham gia vào dự án phòng không này.