Bản tin tuần Biển Đông (ngày 13.4-19.4.2024)

TIÊU ĐIỂM

 

TIN TỨC

 

THỰC ĐỊA

 

Cảnh sát biển Trung Quốc chặn tàu Philippines ở vị trí cách bờ biển Philippines 35 hải lý ở ranh giới của đường 9 đoạn

Ngày 14/04, Nhật báo The Manila Times đưa tin một tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã theo sát một tàu nghiên cứu hàng hải và một tàu hộ tống của cảnh sát biển Philippines. Theo hình ảnh vệ tinh theo dõi tàu của SeaLight, tàu cảnh sát biển Trung Quốc đã chặn hai tàu của Philippines trong nhiều giờ tại vị trí cách bờ biển Philippines 35 hải lý trên ranh giới của đường 9 đoạn.

Máy bay trinh sát của Hải quân Mỹ P-8A Poseidon bay qua eo biển Đài Loan - lần đầu tiên trong 2024

Ngày 17/04, Hạm đội 7 của Mỹ cho biết máy bay trinh sát P-8A Poseidon của Hải quân Mỹ đã bay qua không phận quốc tế trên eo biển Đài Loan. Việc máy bay đi qua eo biển Đài Loan phù hợp với luật pháp quốc tế, bảo vệ quyền và tự do hàng hải của các quốc gia và thể hiện cam kết của Mỹ đối với khu vực Ấn - Thái tự do và rộng mở. Trước đó, trong năm 2023, Mỹ đã năm lần điều máy bay trinh sát bay qua eo biển Đài Loan.

 

AN NINH - QUỐC PHÒNG

 

Trung Quốc phát triển vòi rồng “thông minh” do trí tuệ nhân tạo (AI) điều khiển, có thể bắn trúng mục tiêu với sai số chỉ hai mét trong điều kiện khắc nghiệt

Ngày 13/04, Nhật báo Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) đưa tin Viện nghiên cứu thiết bị động cơ điện hàng hải Vũ Hán Trung Quốc đã phát triển vòi rồng “thông minh” do AI điều khiển, có thể tự động xác định mục tiêu và điều chỉnh công suất cũng như quỹ đạo phản lực dựa trên phản hồi thời gian thực từ camera quang điện; có thể bắn trúng mục tiêu với sai số chỉ hai mét trong điều kiện khắc nghiệt. 

Mỹ và Philippines xem xét mở rộng mời Nhật Bản tham gia cuộc tập trận song phương lớn nhất hàng năm Balikatan.

Ngày 15/04, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. trả lời báo chí, cho biết Mỹ và Philippines đang xem xét mở rộng tư cách thành viên Tập trận Balikatan song phương hằng năm, kết nạp thêm Nhật Bản. Tổng thống Marcos cho rằng sự tham gia của Nhật Bản vào Tập trận Balikatan sẽ giúp tăng cường sự hợp tác, khả năng điều phối và làm việc cùng nhau giữa ba nước, từ đó tối đa hoá nguồn lực để duy trì hoà bình và ổn định. Tổng thống Marcos cũng nhấn mạnh rằng tăng cường hợp tác quân sự giữa ba nước không nhằm vào bên thứ ba và chỉ nhằm mục tiêu duy trì hoà bình, ổn định ở Biển Đông. Tổng thống Philippines cũng trấn an người dân không nên lo ngại về chiến tranh và phủ nhận suy đoán về việc Mỹ, Nhật Bản và Philippines lập liên minh để chuẩn bị cho chiến tranh.

Tập trận Balikatan diễn ra hằng năm giữa Mỹ và Philippines nhằm nâng cao năng lực, tương tác giữa quân đội hai nước. Nhật Bản và Úc đang tham gia với tư cách là quan sát viên. Tuyên bố trên được đưa ra sau thượng đỉnh Mỹ - Nhật - Philippines hôm 11/04.

 

Mỹ lần đầu tiên triển khai hệ thống tên lửa tầm trung mặt đất, gồm tên lửa hành trình Tomahawk và tên lửa SM-6 tại khu vực Ấn - Thái để tham gia tập trận với Philippines

Ngày 15/04, Quân đội Hoa Kỳ cho biết họ đã điều hệ thống bệ phóng có khả năng bắn tên lửa hành trình Tomahawk và tên lửa SM-6 tới khu vực Bắc Luzon của Philippines để tham gia cuộc tập trận quân sự chung Salaknib 2024.

Việc triển khai này có tính lịch sử, đánh dấu một cột mốc quan trọng trong việc nâng cao khả năng tương tác, khả năng sẵn sàng và khả năng phòng thủ phối hợp giữa Lực lượng Quân đội Hoa Kỳ với Lực lượng Vũ trang Philippines.

Quân đội Mỹ hiện có quyền tiếp cận 5 địa điểm khác nhau trên đảo Luzon, hòn đảo lớn nhất và đông dân nhất của quần đảo Philippines. Với tầm bắn của tên lửa Tomahawk và SM-6 này, các hệ thống này có thể là thách thức đối với các căn cứ quân sự trên các đảo trên Biển Đông và phía Nam Trung Quốc.

 

Úc ban hành Chiến lược Quốc phòng Quốc gia năm 2024, nâng chi tiêu quốc phòng lên mức 2,4% vào năm 2034, 40% chi tiêu dành cho Hải quân, tập trung vào khả năng bảo vệ đất nước và khu vực lân cận.

Ngày 17/04, Bộ Quốc phòng Úc công bố Chiến lược Quốc phòng Quốc gia năm 2024, cụ thể:

  1. Đánh giá môi trường an ninh
  • Úc đang phải đối mặt với môi trường chiến lược phức tạp và thách thức nhất kể từ Chiến tranh thế giới thứ 2, đòi hỏi cách tiếp cận “toàn bộ chính phủ” và “toàn bộ đất nước”.
  • "Trung Quốc đã sử dụng các chiến thuật mang tính cưỡng ép để theo đuổi các mục tiêu chiến lược”
  • Úc dễ bị kẻ thù bóp nghẹt về thương mại hoặc bị ngăn chặn tiếp cận các tuyến hàng không và hàng hải quan trọng.
  1. Mục tiêu
  • Ngăn chặn bất kỳ nỗ lực nào của đối thủ tiềm tàng nhằm triển khai sức mạnh chống lại Úc
  • Bảo vệ kết nối kinh tế giữa Úc với khu vực và thế giới
  • Cùng với các đối tác bảo vệ an ninh khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương cũng như duy trì trật tự toàn cầu dựa trên luật lệ
  1. Nội dung đáng chú ý
  • Xây dựng Lực lượng Phòng vệ Úc (ADF) tập trung, có khả năng tấn công tầm xa, bảo vệ đất nước và khu vực lân cận thay vì chú trọng duy trì quân đội có thể thực hiện nhiều nhiệm vụ gần như mọi nơi trên thế giới;
  • Chi tiêu quốc phòng của Úc sẽ tăng từ mức 2,04% GDP hiện tại lên 2,4% GDP vào năm 2034;
  • Hơn 40%, tương đương 145 tỷ AUD, được dành cho Hải quân, gồm: (i) Kế hoạch tăng cường hạm đội tác chiến mặt nước quy mô lớn, (ii) Chương trình tàu ngầm chạy bằng năng lượng hạt nhân thông qua thỏa thuận Hiệp ước Đối tác an ninh ba bên (AUKUS), (iii) Các ưu tiên khác như thiết bị không người lái dưới nước Ghost Shark. Mục tiêu Sở hữu lực lượng Hải quân có năng lực nhất trong lịch sử;
  • 74 tỷ AUD cho chương trình liên quan đến tên lửa;
  • 18 AUD cho các căn cứ quân sự trên khắp miền Bắc Australia, nơi thủy quân lục chiến Mỹ đóng quân;
  • Thúc đẩy hợp tác quốc tế trong lĩnh vực quốc phòng: (i) Tiếp tục duy trì liên minh với Mỹ như là nền tảng của an ninh quốc gia; (ii) Cam kết thắt chặt và mở rộng hợp tác quốc phòng với Mỹ và Anh trong khuôn khổ thỏa thuận AUKUS; (iii) Tăng cường các mối quan hệ quốc phòng tại Đông Nam Á, Thái Bình Dương, Ấn Độ Dương và Bắc Á.

 

Ấn Độ bắt đầu chuyển giao tên lửa và bệ phóng BrahMos cho Philippines theo thỏa thuận ký từ năm 2022, đánh dấu bước ngoặt với mục tiêu mở rộng xuất khẩu vũ khí của Ấn Độ.

Ngày 19/04, Trang The Print đưa tin Ấn Độ chuyển giao bộ bệ phóng và tên lửa BrahMos đầu tiên do Philippines đặt hàng. Việc chuyển giao diễn ra sau khi Ấn Độ hoàn thành xây dựng kho chứa tại một trong những hòn đảo của Philippines theo thỏa thuận trị giá 374,96 triệu USD được Ấn Độ và Philippines ký vào tháng 01/2022. Đây là đơn đặt hàng xuất khẩu quốc tế có giá trị cao đầu tiên mà Cơ quan Quốc phòng Không gian (The Defence Space Agency) thuộc Lực lượng Vũ trang Ấn Độ nhận được, đánh dấu một bước ngoặt đối với mục tiêu mở rộng dấu ấn quốc tế của quốc phòng Ấn Độ.

 

CHÍNH TRỊ - NGOẠI GIAO

 

Yonhap: Mỹ, Anh và Úc cân nhắc Hàn Quốc, Canada và New Zealand là các đối tác tiềm năng và có sức mạnh đặc biệt để hợp tác phát triển dự án năng lực tiên tiến của AUKUS

Ngày 10/04, Hãng tin Yonhap dẫn nguồn từ một quan chức cấp cao của Hội đồng An ninh Quốc gia Nhà Trắng (NSC) cho biết, bên cạnh Nhật Bản, các thành viên AUKUS đang xem xét bổ sung một loạt các đối tác khác có thể mang lại “sức mạnh đặc biệt” cho Trụ cột II của AUKUS (hợp tác trong lĩnh vực công nghệ cao), bao gồm Hàn Quốc, Canada và New Zealand. Trong đó, các đối tác bổ sung sẽ chỉ được tham gia khi có sự đồng thuận hoàn toàn từ các thành viên AUKUS và thông qua quá trình tham vấn kéo dài vài tháng.

Nhận xét trên được đưa ra một ngày sau khi Bộ trưởng Quốc phòng các nước AUKUS đưa ra tuyên bố chung cho biết Nhật Bản là đối tác cho các dự án hợp tác Trụ cột II của AUKUS.

 

Mỹ, Philippines tổ chức Đối thoại 3+3 lần đầu tiên: Thảo luận tăng cường hợp tác để giải quyết thách thức chung, bao gồm "các hành vi quấy nhiễu liên tục" của Trung Quốc ở Biển Đông

Ngày 12/04, Mỹ và Philippines tổ chức Đối thoại 3+3 lần đầu tiên, tập trung thảo luận việc tăng cường hợp giữa hai nước tác để giải quyết thách thức chung, bao gồm “các hành vi quấy nhiễu liên tục” của Trung Quốc đối với Philippines ở  Biển Đông. Mỹ nhắc lại cam kết bảo vệ Philippines theo Hiệp ước Phòng thủ chung (MDT) và quyết tâm hỗ trợ Philippines hiện đại hóa quân đội.

 

Người phát ngôn Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh 12/4: Mỹ duy trì tư duy Chiến tranh lạnh, kích động hiệp ước với đồng minh để uy hiếp nước khác, vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc.

Ngày 12/04, NPN BNG TQ Mao Ninh trả lời báo chí về Thượng đỉnh ba bên Mỹ - Nhật - Philippines, cụ thể:

  1. Vấn đề Đài Loan
  • Không liên quan đến nước khác;
  • Mục tiêu Đài Loan độc lập và sự ủng hộ của thế lực bên ngoài là nguy cơ lớn nhất;
  • Các nước cần tôn trọng nguyên tắc “Một Trung Quốc”, phản đối các thế lực muốn giành độc lập cho Đài Loan.
  1. Về Biển Hoa Đông và Biển Đông
  • Các hoạt động của Trung Quốc hợp pháp, dựa trên luật pháp quốc tế, do đó các quốc gia khác không thể chỉ trích;
  • Tự do đi lại và tự do hàng không tại Biển Đông không có bất kỳ vấn đề nào;
  • Phán quyết Biển Đông của Tòa Trọng tài năm 2016 là phi pháp và vô hiệu, do đó chính sách của Trung Quốc không chịu ảnh hưởng của Phán quyết.
  1. Mỹ duy trì tư duy Chiến tranh lạnh, kích động hiệp ước với đồng minh để uy hiếp nước khác, vi phạm Hiến chương Liên hợp quốc, cụ thể:
  • Mỹ thao túng chính trị theo khối, thành lập các nhóm nhỏ trong khu vực;
  • Lôi kéo thế trận đối đầu vào trong khu vực, kích động và gia tăng mâu thuẫn, làm tổn hại lợi ích và an ninh chiến lược nước khác;
  • Hành động bá quyền, diễu võ dương oai; xâm phạm chủ quyền, an ninh và lợi ích phát triển của Trung Quốc dưới danh nghĩa tự do hàng hải và tự do hàng không.

 

Vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ-Châu Đại Dương Trung Quốc Dương Đào hội đàm quan chức ngoại giao Mỹ, trao đổi về các điểm nóng, chỉ trích các động thái thực hiện chiến lược Ấn Thái thời gian gần đây

Ngày 15/04, Trang tin của Bộ Ngoại giao Trung Quốc đưa tin Dương Đào (Vụ trưởng Vụ Bắc Mỹ-Châu Đại Dương) hội đàm với các quan chức ngoại giao Mỹ bao gồm Đại sứ Mỹ tại Trung Quốc Nicholas Burns, Trợ lý Ngoại trưởng phụ trách Đông Á - Thái Bình Dương Daniel Kritenbrink và Giám đốc cấp cao phụ trách Trung Quốc và Đài Loan thuộc Hội đồng An ninh quốc gia Mỹ Sarah Beran. Hai bên trao đổi “chân thành, sâu sắc và mang tính xây dựng” về việc thúc đẩy hợp tác đối thoại trong các lĩnh vực và quản lý thỏa đáng các bất đồng; trao đổi ý kiến đối với các vấn đề quốc tế như Trung Đông, Ukraine và hạt nhân trên bán đảo Triều Tiên.

Trung Quốc bày tỏ lập trường nghiêm khắc với việc Mỹ đang thúc đẩy chiến lượng Ấn - Thái nhắm vào Trung Quốc, đưa ra các phát ngôn sai lầm liên quan đến Trung Quốc, đặc biệt là thúc đẩy nhóm nhỏ Mỹ - Nhật - Philippines và khuấy động tình hình Biển Đông. Theo đó, Trung Quốc yêu cầu Mỹ không tạo thế trận đối kháng, phá hoại hòa bình ổn định khu vực.

Trung Quốc nêu rõ lập trường trên các vấn đề Đài Loan, thương mại, khoa học công nghệ, giao lưu nhân dân; yêu cầu Mỹ chấm dứt: (i) can dự chính trị nội bộ Trung Quốc, (ii) cản trở sự phát triển của Trung Quốc, (iii) cấm vận vô lý đối với doanh nghiệp Trung Quốc, (iv) gây sức ép với thương mại và khoa học công nghệ Trung Quốc.

 

Bộ trưởng Ngoại giao Singapore đến Philippines thảo luận lĩnh vực hợp tác song phương, tranh chấp Biển Đông, nhấn mạnh tầm quan trọng của tăng cường tính trung tâm và đoàn kết trong ASEAN, duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ

Ngày 15/04, Bộ trưởng Ngoại giao Singapore Balakrishnan có chuyến thăm làm việc tại Philippines, gặp Tổng thống Ferdinand Marcos Jr. và Ngoại trưởng Enrique Manalo. Trong chuyến thăm hai bên đã thảo luận về:

  1. Các lĩnh vực hợp tác song phương: ngoại giao nhân dân, tín chỉ carbon, năng lượng tái tạo và mạng lưới điện ASEAN, biến đổi khí hậu, chuyển đổi năng lượng, năng lượng tái tạo và kết nối năng lượng, các công nghệ mới nổi gồm trí tuệ nhân tạo (AI) và y tế.
  2. Về tranh chấp Biển Đông
  • Hai bên nhất trí hòa bình ổn định ở Biển Đông là lợi ích của cả Philippines và Singapore cũng như là lợi ích của toàn bộ khu vực;
  • Nhấn mạnh tầm quan trọng của tăng cường vai trò trung tâm và tình đoàn kết trong ASEAN, duy trì trật tự quốc tế dựa trên luật lệ nhằm thúc đẩy hòa bình và ổn định khu vực;
  • Hai bên cam kết tăng cường hợp tác quốc phòng, an ninh và hàng hải chung.

 

Bộ trưởng Ngoại giao Trung Quốc sẽ có chuyến thăm sáu ngày đến Indonesia, Campuchia và Papua New Guinea từ 18-23/04 nhằm thúc đẩy Vành đai và Con đường

Ngày 16/04, Bộ Ngoại giao Trung Quốc cho biết Bộ trưởng Ngoại giao Vương Nghị sẽ đến thăm Indonesia, Campuchia và Papua New Guinea từ 18 - 23/04. Trong chuyến thăm kéo dài sáu ngày, Ngoại trưởng Vương Nghị sẽ tham gia cơ chế hợp tác đối thoại cấp cao với Indonesia và tham dự cuộc họp của Ủy ban điều phối liên chính phủ Trung Quốc - Campuchia.

Với quan hệ song phương phát triển mạnh thời gian qua, người phát ngôn BNG Trung Quốc gọi ba nước là “bạn tốt và đối tác tốt” dựa trên sự tôn trọng lẫn nhau, bình đẳng, cùng có lợi và cùng phát triển, cụ thể:

  1. Indonesia:
  • Tổng thống đắc cử Indonesia Prabowo Subianto đã đến thăm Trung Quốc vào cuối tháng 3;
  • Trung Quốc là đối tác thương mại lớn nhất và là nhà đầu tư nước ngoài lớn thứ hai của Indonesia;
  • Indonesia là điểm đến đầu tư lớn thứ hai của Trung Quốc trong số các thành viên ASEAN;
  • Đường sắt cao tốc Jakarta-Bandung, tuyến đường sắt cao tốc đầu tiên ở Đông Nam Á là được xây dựng bằng nguồn vốn của Trung Quốc. Trung Quốc nhận định đây là một trong những trường hợp thành công nhất thuộc chiến lược Vành đai và Con đường, cũng như kế hoạch của Trung Quốc nhằm cải thiện cơ sở hạ tầng và kết nối trong khu vực;
  • Trung Quốc đã nâng mối quan hệ với Indonesia lên mức xây dựng “Cộng đồng chung vận mệnh”.
  1. Campuchia:
  • Trung Quốc cũng là đối tác thương mại, nước nhập khẩu hàng đầu, nước đóng góp nguồn đầu tư nước ngoài và viện trợ nước ngoài lớn nhất của Campuchia,
  • Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình và Thủ tướng Campuchia Hun Sen đã công bố khuôn khổ hợp tác “Lục giác kim cương” tại Bắc Kinh nhằm tăng cường liên kết song phương về chính trị, nông nghiệp, năng lượng, an ninh và trao đổi nhân dân.
  • Trung Quốc đã nâng mối quan hệ với Campuchia lên mức xây dựng “cộng đồng chung vận mệnh”.
  1. Papua New Guinea
  • Trung Quốc đang cố gắng không chỉ duy trì vị thế là đối tác thương mại hàng đầu của Papua New Guinea mà còn mở rộng quan hệ sang nhiều lĩnh vực hơn.
  • Trung Quốc đã thúc đẩy quan hệ với Papua New Guinea lên “quan hệ đối tác chiến lược toàn diện”.
  • Tháng 01/2024, có thông tin Trung Quốc và Papua New Guinea đang đàm phán một thỏa thuận về hợp tác an ninh.

 

Chủ tịch Hạ viện Philippines Martin Romualdez chúc mừng thành công của Tổng thống Ferdinand Marcos đạt được trong Thượng đỉnh Mỹ - Nhật Bản - Philippines

Ngày 16/04, Chủ tịch Hạ viện Philippines Martin Romualdez đã có phát biểu tại Hạ viện chúc mừng thành công của Tổng thống Marcos đạt được tại Thượng đỉnh lịch sử Mỹ, Nhật Bản và Philippines tại Washington hôm 11/04.

Chủ tịch Hạ viện Martin Romualdez thay mặt toàn bộ Hạ viện chúc mừng Tổng thống Marcos, cho rằng Tổng thống Philippines đã có cuộc họp thượng đỉnh lịch sử với Mỹ và Nhật Bản, thu được các kết quả vô cùng quan trọng, là thắng lợi cho ngoại giao Philippines. Kết quả đạt được như trong thượng đỉnh gồm: (i) cam kết ba nước giúp tăng cường đảm bảo an ninh biển cho Philippines; (ii) bảo vệ chủ quyền và toàn vẹn lãnh thổ cho Philippines; và (iii) nâng cao đời sống của người dân Philippines. Ông cũng nhấn mạnh cuộc họp cũng thể hiện ba nước cam kết thúc đẩy tôn trọng luật pháp, đảm bảo tự do hàng hải và hàng không, yếu tố then chốt duy trì hoà bình, ổn định và thịnh vượng trong khu vực.

 

Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân điện đàm Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, nhắc đến Đài Loan, Biển Đông, nguyên tắc trao đổi của quân đội và yêu cầu về lập trường của Mỹ.

Ngày 16/04, Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Đổng Quân điện đàm Bộ trưởng Quốc phòng Mỹ Lloyd Austin, cho rằng: (i) lĩnh vực quân sự đảm bảo việc thực hiện nhận thức chung giữa nguyên thủ hai nước, góp phần ổn định đà phát triển của quan hệ song phương, ngăn ngừa phát sinh nguy cơ lớn; (ii) Quân đội hai nước cần tìm kiếm con đường cùng chung sống hòa bình, lấy ổn định làm trọng tâm, lấy lòng tin làm nguyên tắc cơ sở để giao lưu; (iii) Trên cơ sở bình đẳng và tôn trọng lẫn nhau, xây dựng quan hệ song phương không xung đột và không đối đầu, triển khai hợp tác thiết thực, từng bước tích lũy lòng tin, làm nền tảng cho quan hệ phát triển và ổn định; (iv) Đài Loan là cốt lõi trong các lợi ích sống còn của Trung Quốc, do đó không thể bị tổn hại. Quân Giải phóng Nhân dân Trung Quốc sẽ tiếp tục tăng cường cảnh giác với các hoạt động nhằm chia tách Đài Loan khỏi Trung Quốc; (v) Trước mắt, tổng thể tình hình Biển Đông đang ổn định, các nước khu vực có mong muốn và năng lực giải quyết vấn đề; (vi) Mỹ cần nhận thức rõ lập trường kiên định của Trung Quốc, tôn trọng thực chất chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi biển của Trung Quốc tại Biển Đông, lấy hành động thực tế để duy trì hòa bình, ổn định khu vực và quan hệ ổn định của quân đội hai nước.

 

Thủ tướng New Zealand thăm Philippines: Nâng cấp quan hệ song phương; cam kết các thỏa thuận hợp tác quốc phòng; thảo luận về Biển Đông và Eo biển Đài Loan

Từ ngày 18-20/04, Thủ tướng New Zealand Christopher Luxon đã có chuyến thăm Manila và có hội đàm với Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr. Một số nội dung quan trọng trong Tuyên bố chung của hai bên gồm có:

  1. Về quan hệ song phương:
  • New Zealand và Philippines nhất trí nâng cấp quan hệ song phương lên Đối tác Toàn diện vào năm 2026;
  • Nâng cấp cơ chế Tham vấn Bộ Ngoại giao lên cấp Thứ trưởng và thiết lập các cơ chế mới, bao gồm Ủy ban Kinh tế chung và Đối thoại Hàng hải.
  1. Về hợp tác quốc phòng:
  • Cam kết ký Thỏa thuận Hỗ trợ hậu cần lẫn nhau (MLSA) vào năm 2024 và Thỏa thuận Lực lượng thăm viếng (SOVFA);
  • Thúc đẩy hợp tác an ninh biển song phương và đa phương.
  1. Về vấn đề Biển Đông:
  • Tái khẳng định vai trò trung tâm của ASEAN và tầm quan trọng của Tầm nhìn ASEAN về Ấn Độ Dương – Thái Bình Dương đối với hòa bình, ổn định và thịnh vượng ở khu vực;
  • Nhấn mạnh UNCLOS là cơ sở để xác định các quyền trên biển, quyền chủ quyền, quyền tài phán và lợi ích hợp pháp của quốc gia đối với các vùng biển. Tất cả các hoạt động trên biển phải tuân thủ UNCLOS;
  • Hai bên công nhận Phán quyết Trọng tài 2016 là chung thẩm và ràng buộc;
  • Tái khẳng định tất cả các bên phải thực thi đầy đủ DOC Biển Đông 2002 và ủng hộ các nỗ lực của ASEAN hướng tới COC Biển Đông hiệu quả và thực chất;
  • Nhấn mạnh tầm quan trọng của hòa bình và ổn định ở Eo biển Đài Loan.

Cũng trong ngày 18/04, phát biểu với báo giới Manila trước cuộc gặp, Tổng thống Philippines và Thủ tướng New Zealand bày tỏ “quan ngại về hành vi nguy hiểm với các tàu ở Biển Đông” và mong muốn “sẽ giải quyết tranh chấp bằng biện pháp ngoại giao, giảm leo thang căng thẳng, đảm bảo tất cả các bên thực sự tôn trọng luật pháp quốc tế”.

 

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

 

Vương Thắng, Hạ Tiên Thanh: Mỹ, Nhật lôi kéo Philippines nhằm tăng cường vị thế của Philippines trong chiến lược đối với Đài Loan của Mỹ.

Ngày 10/04, Vương Thắng, Hạ Tiên Thanh (Viện Nam Hải) đăng bài bình luận về tiểu đa phương Mỹ - Nhật - Philippines trên Thời báo Hoàn Cầu, cho rằng Mỹ - Nhật lôi kéo Philippines nhằm tăng cường vị thế của Philippines trong chiến lược đối với Đài Loan của Mỹ. Quần đảo Batanes của Philippines chỉ cách bờ biển phía nam của Đài Loan khoảng 100 km, Đảo Yonaguni của Nhật Bản cũng chỉ cách Đài Loan khoảng 100 km. Vì vậy, bất kỳ chiến lược răn đe nào do Mỹ dẫn đầu liên quan đến Đài Loan và được Philippines, Nhật Bản ủng hộ thì sẽ có cơ hội chiến thắng cao hơn.

Bài bình luận cũng cho rằng các điều ước phòng vệ giữa Mỹ - Nhật, Mỹ - Philippines đều là sản phẩm của thời kỳ Chiến tranh Lạnh. Mỹ đến diễn tập, trinh sát, thu thập tình báo và lập liên minh tại các vùng biển xung quanh Trung Quốc mới thực sự đe dọa Trung Quốc. Trong khi đó, Philippines nhận được hỗ trợ từ Mỹ về cảnh sát biển, tuần tra chung, tăng cường năng lực nhận thức biển và có nguy cơ kéo khu vực vào nguy cơ xung đột an ninh. Ngoài ra, Mỹ còn muốn thành lập tiểu đa phương về thương mại: (i) Lôi kéo Philippines vào liên minh chip bán dẫn, (ii) Hỗ trợ 1 tỷ USD cho khoa học Philippines, (iii) Hợp tác phát triển an ninh mạng lưới 5G.

Đĩnh Đạc: Hiệp ước phòng thủ Mỹ Philippines không liên quan tới các tranh chấp Trung Quốc-Philippines khi một bên là sản phẩm của Chiến tranh lanh, một bên là vấn đề giữa hai nước.

Ngày 13/04, Đĩnh Đạc (Viện Nam Hải) đăng bài bình luận trên Thời báo Hoàn cầu, cho rằng hợp tác Mỹ - Nhật - Philippines đang thu hẹp không gian hòa bình ổn định tại Biển Đông, cụ thể:

  • Trước cuộc gặp của lãnh đạo ba nước, hợp tác an ninh biển giữa Mỹ, Nhật, Philippines đã không ngừng nóng lên: (i) Mỹ - Philippines thảo luận về nghĩa vụ liên minh và vai trò của đối phương trong các tình huống khẩn cấpl; (ii) Nhật - Philippines cải thiện cơ chế chia sẻ thông tin tình báo, cam kết cung cấp tàu cảnh sát biển, máy bay không người lái và radar giám sát biển.
  • Mỹ - Nhật - Philippines bôi nhọ hành động đe dọa của Trung Quốc nhưng Mỹ mới thực sự là nguy cơ cho tình hình ổn định khu vực khi có hơn 700 căn cứ quân sự trên thế giới, 300 căn cứ xung quanh Trung Quốc. Ngoài ra, chỉ trong năm 2023, Mỹ đã thực hiện 107 cuộc tập trận xung quanh Trung Quốc, 8 lần điều các nhóm tàu sân bay vào Biển Đông.
  • Hiệp ước phòng thủ Mỹ - Philippines không liên quan tới các tranh chấp giữa Trung Quốc và Philippines khi một bên là sản phẩm của Chiến tranh Lạnh, một bên là vấn đề giữa hai nước.
  • Bản chất Mỹ kiểm soát quan hệ Mỹ - Philippines là để chính sách đối ngoại của Philippines không đi lệch với chiến lược của Mỹ.

 

Vương Thắng, Hạ Tiên Thanh: Mỹ Nhật Philippines đang nỗ lực đẩy Châu Á Thái Bình Dương vào đối đầu nguy hiểm

Ngày 13/04, Vương Thắng, Hạ Tiên Thanh (Viện Nam Hải) đăng bình luận trên thời báo Hoàn Cầu, cho rằng Mỹ - Nhật - Philippines đang nỗ lực đẩy Châu Á - Thái Bình Dương vào đối đầu nguy hiểm, cụ thể:

  • Ba nước nêu ra các hành động ép buộc và bắt nạt của Trung Quốc nhưng không đề cập việc Philippines vi phạm lòng tin và các cam kết với Trung Quốc.
  • Ba nước dựa vào việc coi Trung Quốc là kẻ bắt nạt để tìm lý do cho việc Mỹ và Nhật tăng cường hiện diện ở Tây Thái Bình Dương.
  • Mỹ - Nhật ủng hộ Philippines tăng cường năng lực khiêu khích trên biển, thực chất đẩy Philippines làm tiên phong trong việc kiềm chế Trung Quốc.
  • Việc tam giác Mỹ - Nhật - Philippines hình thành; cùng với các sáng kiến thiên về an ninh như AUKUS, QUAD; và việc tăng cường hợp tác an ninh giữa Philippines với Hàn Quốc và Úc sẽ khiến khu vực nhanh chóng đi tới cục diện đối đầu và nhanh chóng hình thành NATO Châu Á.

Chee Yik-wai: ASEAN cần đóng vai trò hòa giải tích cực trong cạnh tranh Mỹ - Trung thay vì thể hiện vai trò trung tâm một cách thụ động

Ngày 14/04, Chee Yik-wai có bài bình luận trên Nhật báo Hoa Nam Buổi sáng (SCMP) về vai trò của ASEAN trước cạnh tranh chiến lược Mỹ - Trung tại khu vực. Tác giả cho biết để giữ cho khu vực Đông Nam Á an toàn và thịnh vượng, việc yêu cầu Mỹ và Trung Quốc tôn trọng vai trò trung tâm của ASEAN là chưa đủ, ASEAN cần thể hiện vai trò chủ động, tích cực trong việc hòa giải những khác biệt giữa Mỹ và Trung Quốc và giảm bớt căng thẳng tại khu vực.

 

Hội thảo Yenching: cách tiếp cận của Trung Quốc đối với vấn đề khí hậu và công nghệ là tập trung vào quốc nội trước khi mở rộng ra quốc tế

Ngày 14/04, tại Hội thảo Quốc tế Yenching, các diễn giả đã chia sẻ một số cách tiếp cận của Trung Quốc đối với vấn đề khí hậu và công nghệ:

  1. Với chính sách khí hậu và thị trường các-bon:
  • Giám đốc Tổ chức Bảo tồn Thiên nhiên Trung Quốc (TNC) Wang Huidong chỉ ra Trung Quốc có hai dạng chính sách về thị trường các-bon: (1) Chính phủ đưa ra mức tín chỉ các-bon tiêu chuẩn (baseline) để áp dụng trên toàn quốc; (2) các doanh nghiệp tự nguyện đặt mức tín chỉ các-bon để hoạt động, giúp quốc gia thực hiện các mục tiên môi trường.
  • Trung Quốc chỉ mới đang thử nghiệm hệ thống giao dịch phát thải (ETS) nên chưa thể xác nhận hệ thống này có nhiều tác động tiêu cực hay tích cực hơn đối với nỗ lực chống biến đổi khí hậu của Trung Quốc. Thời gian tới, Trung Quốc vẫn sẽ phát triển ETS để theo dõi và đánh giá.
  1. Về các chính sách công nghệ, AI, xe điện (EV)
  • Giám đốc của Marbanc International Michael Go bày tỏ mối quan tâm đặc biệt tới thị trường Đông Nam Á, các nước Nam Bán cầu, cụ thể là Việt Nam. Trong đó, Trung Quốc nhắm vào nhóm người dân trung lưu tại các thị trường này.
  • Giải thích về lệnh cấm xuất khẩu sản phẩm công nghệ, Trung Quốc đang tập trung vào phổ biến công nghệ cũng như điện tử hóa trong nước thay vì chỉ quan tâm đến phân phối ra quốc tế. Có nhiều cách để Trung Quốc tham gia vào thị trường chung toàn cầu mà không thông qua phân phối, ví dụ như qua giáo dục, đặt nhà máy,...
  • Trung Quốc đánh giá ba bên dẫn đầu trong lĩnh vực AI là Mỹ, Trung và EU. Thời gian tới, Trung Quốc sẽ tiếp tục phát triển luật và chính sách về lĩnh vực này, tập trung vào rủi ro của AI.

CSIS-AMTI: Hai tàu hải quân Trung Quốc hiện diện tại căn cứ Hải quân Ream của Campuchia trong vòng bốn tháng

Ngày 18/4, CSIS-AMTI đưa tin các hình ảnh vệ tinh cho thấy hai tàu chiến Trung Quốc có mặt tại căn cứ Hải quân Ream của Campuchia trong suốt hơn bốn tháng kể từ khi cập cảng ngày 3/12/2023 đến nay.

Trước đó vào tháng 1/2024, theo một số phương tiện truyền thông, các tàu Trung Quốc đã rời căn cứ Hải quân Ream. Tuy nhiên, trên thực tế, hình ảnh vệ tinh của CSIS-AMTI chỉ ra, bến cảng chỉ trống trong hai khoảng thời gian ngắn là từ ngày 15 - 18/1 và ngày 29 - 30/3.

CSIS-AMTI cũng lưu ý, ngoài hai tàu Trung Quốc, không có bất kỳ tàu nào khác hiện diện ở khu vực này, kể cả tàu Campuchia. Chuyến thăm gần đây của 2 tàu khu trục Nhật Bản đã được chuyển đến cảng tự trị Sihanoukville thay vì Ream. Theo CSIS-AMTI, các tàu của PLAN đang được quyền tiếp cận "mở rộng và độc quyền" (extended and exclusive access) tại căn cứ Ream. Sự hiện diện quân sự thường trực của Trung Quốc tại Ream đặt ra nhiều mối quan ngại cho Mỹ và nhiều quốc gia khu vực rằng căn cứ quân sự Ream sẽ được sử dụng thành tài sản quân sự của Trung Quốc.

Nhận xét của CSIS:

  • Đây là dấu hiệu rõ ràng cho thấy đặc quyền tiếp cận (sign of privileged access) của Trung Quốc tại căn cứ Ream.
  • Hoạt động của Trung Quốc tại Ream là triển khai luân phiên hoặc triển khai lâu dài.

Bản PDF tại đây