odi đã bắt đầu làm Thủ tướng vào năm 2014 với một sự bứt phá mạnh mẽ các hoạt động ngoại giao. Ông đã tăng cường các cam kết của Ấn Độ với các nước láng giềng. Chuyến đi nước ngoài đầu tiên của ông là tới Bhutan; ông đến thăm Nepal hai lần trong bốn tháng; và ông đã cố gắng giải quyết các tranh chấp lãnh thổ với Bangladesh. Đồng thời, ông đã “ve vãn” Trung Quốc, Nhật Bản và Mỹ thông qua một loạt các chuyến thăm song phương. Ông đã hăng hái đại diện Ấn Độ tại các diễn đàn đa phương, nhất là các cuộc họp BRICS, G-20, và Đại hội đồng Liên Hợp Quốc.

Tuy nhiên vẫn tồn tại những giới hạn cho những gì ngoại giao thông thường có thể đạt được, đặc biệt trong bối cảnh nền tảng thể chế yếu kém ở Ấn Độ. Bộ Ngoại giao Ấn Độ (IFS) có một đội ngũ cán bộ nhỏ bé đối với một quốc gia có tham vọng toàn cầu: chỉ khoảng 900 người. Đúng vậy, đại diện cho 1,2 tỷ người của Ấn Độ là một đội ngũ ngoại giao có số lượng tương đương với của New Zealand (có 4,4 triệu dân) hay Singapore (5,3 triệu). Để so sánh, Mỹ có khoảng 15.000 và Trung Quốc có khoảng 5.000.

Có những kế hoạch đang được xây dựng nhằm tăng thêm nhân lực cho IFS. Chình phủ trước đã cam kết tăng gấp đôi quy mô của nó, nhưng lưỡng lự về thời gian để làm được như vậy. Dù bằng cách nào, việc tăng nhân lực sẽ phải mất nhiều năm để trở thành hiện thực và đội ngũ ngoại giao của Ấn Độ sẽ vẫn nhỏ hơn một cách đáng kể so với các đối tác toàn cầu của mình. Trong khi đó, IFS nổi tiếng bảo thủ trong cách tiếp cận, thiên theo quyết sách của từng cá nhân, và thường chống lại những ý tưởng mới, tất cả điều đó có khả năng sẽ hạn chế những tác động của đề xuất tăng nhân lực nói trên.

Ấn Độ thiếu về “cơ bắp” ngoại giao nhưng lại được bổ sung bằng sức mạnh mềm. Ấn Độ tự hào về Bollywood, Yoga, Phật giáo, và một truyền thống triết học phong phú. Ấn Độ có những nhà trí thức tầm cỡ thế giới từ Amartya Sen tới Salman Rushdie. Ấn Độ cũng có một cộng đồng người Ấn rộng khắp, giàu có, và ngày càng tham chính ở các trung tâm chính trị và kinh tế của thế giới.

Tuy nhiên, trong nhiều năm qua, tiềm năng sức mạnh mềm của nước này phần lớn vẫn chưa được khai thác. Chính quyền trước đã có những bước gia tăng sử dụng tốt hơn sức mạnh này, bao gồm việc lập một bộ phận ngoại giao công chúng nhỏ trong Bộ Ngoại giao vào năm 2006 và mở rộng Hội đồng Quan hệ Văn hóa Ấn Độ trên toàn thế giới. Những nỗ lực này, tuy nhiên, vẫn nhợt nhạt so với Hội đồng Anh, Viện Goethe của Đức, hoặc mạng lưới các Viện Khổng Tử và các chương trình học bổng ngôn ngữ ở nước ngoài của Trung Quốc. Hơn nữa, Ấn Độ luôn gặp khó trong việc tập hợp các yếu tố khác nhau của sức hút của đất nước nhằm phục vụ cho chính sách đối ngoại của mình. Các tài nguyên sức mạnh mềm của nó đã không thể chuyển thành đầu tư nước ngoài ở cấp độ mà Ấn Độ mong muốn, chẳng hạn, nó hưởng lợi rất ít từ sự bùng nổ Yoga toàn cầu, và nó thu hút du lịch nước ngoài ít hơn nhiều so với Trung Quốc hay các nước khác tương đương.

Những biện pháp của Ông Modi

Để giải quyết những vấn đề này, Ông Modi có trong tay một số những biện pháp. Đầu tiên, ông đã tiếp cận với cộng đồng 25 triệu người Ấn Độ trong các chuyến thăm chính ở nước ngoài. Nhiều trong số những người di cư tương đối giàu có, có nhiều quan hệ kết nối, và - không giống như người Trung Quốc hải ngoại - tham gia vào chính trị ngày càng nhiều.

Thật vậy, có những hội Ấn Độ hoạt động trong Hạ viện và Thượng viện Mỹ, và người Mỹ gốc Ấn Độ đóng một vai trò ngày càng nổi bật trong tài trợ vận động bầu cử. Phát biểu bằng tiếng Hindi, Ông Modi gần đây đã kêu gọi 18.000 người Ấn kiều tập họp tại Madison Square Garden hãy “Nối vòng tay và phục vụ nước mẹ Ấn Độ.” Ông đã yêu cầu họ giúp tăng cường hình ảnh quốc tế của Ấn Độ và khuyến khích đầu tư trực tiếp nước ngoài. Ông cũng đã gửi thông điệp tương tự tới người Ấn Độ ở nước ngoài tại Nhật Bản và Úc. Còn quá sớm để nói liệu những sáng kiến đó ​​sẽ thành công hay không, nhưng với hàng chục ngàn người Ấn Độ ở nước ngoài chào đón ông Modi trong những chuyến đi này đã cho thấy ông ít nhất đã thành công trong việc chiếm được vị trí trong tâm trí của cộng đồng hải ngoại.

Ông Modi cũng sử dụng ngoại giao kỹ thuật số để cải thiện hình ảnh của đất nước mình. Lựa chọn của ông là sử dụng Twitter, mà ông tự hào có 9,5 triệu người truy cập thường xuyên. Ông đã sử dụng dịch vụ này để giới thiệu mối quan hệ gần gũi của ông với Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe bằng cả tiếng Anh và tiếng Nhật, hoan nghênh các công ty nước ngoài đầu tư vào Ấn Độ, và, đáng kể nhất là để công khai mời Tổng thống Mỹ Barack Obama tham dự lễ kỷ niệm Ngày Cộng hoà Ấn Độ. Các nhà lãnh đạo thế giới đã nhanh chóng chớp lấy sự tham gia trực tuyến của ông Modi. Hội đồng An ninh Quốc gia Mỹ đã thông qua Twitter chấp nhận lời mời của ông Modi; ông Modi và Bộ trưởng Bộ Nội vụ, ông Rajnath Singh, là hai trong số bốn cá nhân mà ông Shinzo Abe theo dõi trên Twitter; các nhà lãnh đạo khác, trong đó có Thủ tướng Úc Tony Abbott, đã đăng tải hình ảnh của mình với ông Modi và sử dụng twitter này để xác nhận lại tầm quan trọng của mối quan hệ với Ấn Độ.

Ông Modi cũng sử dụng Facebook, YouTube, Tumblr, LinkedIn, Pinterest, và StumbleUpon. Trong tháng 11, ông đã chia sẻ bức ảnh đầu tiên của mình trên Instagram (từ Hội nghị Thượng đỉnh lần thứ 25 của ASEAN tại Myanmar và tạo ra hơn 32.000 lượt “like”. Trong tháng 7, Bộ Ngoại giao Ấn Độ đã tung ra một ứng dụng điện thoại thông minh tích hợp các dịch vụ lãnh sự, thông tin về chính sách đối ngoại của Ấn Độ, và một tính năng “Dõi theo Thủ tướng của bạn” cho phép người dùng theo dõi các chuyến thăm nước ngoài của Modi. Các kênh này được thiết kế để bổ trợ cho nền ngoại giao thông thường của Ấn Độ, giao tiếp trực tiếp với giới tinh hoa chính trị và công chúng trên toàn thế giới.

Cuối cùng, trong việc tìm cách khắc phục những hạn chế của bộ máy quan liêu ở Delhi, ông Modi cũng đã bắt đầu phân cấp các yếu tố của chính sách đối ngoại của Ấn Độ. Tại Hội nghị Thượng đỉnh BRICS tháng 7/2014, ông Modi đã sử dụng địa chỉ của mình để “kết nối giữa các tiểu bang, thành phố và các cơ quan địa phương khác” của Ấn Độ. Ông đã làm việc với các tiểu bang của Ấn Độ trước khi tiếp cận cộng đồng ở nước ngoài và tân dụng tối đa cơ chế thành phố kết nghĩa. Ví dụ, để giúp hiện đại hóa huyện Varanasi, địa bàn cử tri của ông, ông đã sử dụng một chuyến thăm Nhật Bản để mở ra một thỏa thuận liên kết với thành phố Kyoto. Tương tự, Ông đã tranh thủ chuyến thăm Ahmedabad của Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình để lập quan hệ đối tác với Quảng Châu, trung tâm sản xuất chế tạo của Trung Quốc. Trong chuyến đi đến Úc để dự Hội nghị Thượng đỉnh G-20, ông Modi đề xuất một thỏa thuận liên kết giữa 2 thành phố Hyderabad và Brisbane và cho rằng mối quan hệ giữa các quốc gia chỉ có thể phát triển đầy đủ “nếu có thể đưa các tiểu bang và các thành phố của chúng ta lại với nhau.”

Thương hiệu riêng

Cùng với việc tìm cách tăng cường vị thế quốc tế của Ấn Độ bằng cách cải tạo các công cụ được sử dụng để giao tiếp với thế giới, ông Modi đã bắt đầu cập nhật việc truyền tải thông điệp của quốc gia. Ông mong muốn biến Ấn Độ thành một nước lãnh đạo tư tưởng toàn cầu, như một vị giáo trưởng Vishwa, hoặc giáo trưởng của thế giới. Trong một phát biểu gần đây tại Đại học Banaras Hindu, ông Modi nói với các giáo viên rằng “Trong thời đại hiện nay, có thể được coi là một kỷ nguyên của kiến ​​thức, vai trò và trách nhiệm của chúng ta đã tăng lên. Chúng ta phải nổi lên như một guru Vishwa, không chỉ để cung cấp hướng đi mới cho thế giới, mà còn để bảo vệ di sản của chúng ta”. Ý tưởng là để làm nổi bật cách Ấn Độ kết nối giữa lịch sử cổ xưa và hiện đại. Như ông lập luận trong chuyến thăm của ông tới New York, “Ấn Độ là quốc gia trẻ nhất và cũng cố xưa nhất của thế giới.” Như vậy, ông Modi đã dựa trên cả hai nền văn hóa cổ xưa và hiện đại của Ấn Độ để hồi sinh hình ảnh quốc tế của mình.

Nhìn lại quá khứ, ông Modi đã cố gắng tận dụng các truyền thống triết học và tôn giáo của Ấn Độ phục vụ cho chính sách đối ngoại của mình. Yoga đã đi đầu trong các nỗ lực của ông. Phát biểu tại Đại Hội đồng Liên Hợp Quốc vào tháng 9, ông Modi mô tả Yoga là “món quà của Ấn Độ cho thế giới” và đã vận động thành công để diễn đàn này tuyên bố ngày 21/6 là Ngày Yoga Thế giới. Tất cả có 177 quốc gia ủng hộ, trong đó có Mỹ và Trung Quốc.

Thủ tướng Modi cũng đã có những lập luận tương tự về y học cổ truyền Ấn Độ, Ayurveda, với mục đích để xếp ngang hàng với y học cổ truyền Trung Quốc. Trong một cuộc họp với các quan chức ngoại giao trong tháng 6, ông Modi thuyết giảng về tầm quan trọng của việc đúc kết và trình bày Ayurveda cho thế giới một cách có hiệu quả hơn. Ông cũng đã thử nghiệm sử dụng lịch sử Phật giáo của Ấn Độ để tăng cường quan hệ với Trung Quốc, Nhật Bản, Myanmar, và Nepal bằng cách nhấn mạnh các liên kết tâm linh và triết học của Ấn Độ với phần còn lại của Châu Á. Theo đó, ông đã lấy Phật giáo làm một chủ đề nói chuyện chính trong các cuộc gặp tháng 9 của mình với ông Tập, nhấn mạnh tầm quan trọng của nó trong chuyến đi tới Nepal, và đã đến thăm các ngôi chùa Phật giáo ở Nhật Bản. Được biết, Bộ văn hóa và du lịch của Ấn Độ cũng đang hợp tác với Ngân hàng Thế giới để phát triển một con đường du lịch Phật giáo ở Ấn Độ.

Văn hóa đương đại của Ấn Độ cũng đã được chú ý - mặc dù ít nổi bật hơn- trong ngoại giao quyền lực mềm của ông Modi. Trên mặt trận văn hóa, điểm khởi đầu rõ ràng là Bollywood. Trong chuyến thăm của ông Tập đến Ấn Độ, Trung Quốc và Ấn Độ đã ký một bản ghi nhớ về hợp tác sản xuất phim, trong đó bộ phim đầu tiên được công bố gần đây là Kung Fu Yoga, với diễn viên Jackie Chan. Ấn Độ cũng đã ký kết một thỏa thuận với Việt Nam về hợp tác phát sóng giữa “Prasar Bharti” của Ấn Độ và Đài “Tiếng nói Việt Nam.” Về mặt chính trị, ông Modi đã phát huy được những nỗ lực của các vị tiền nhiệm để làm nổi bật bản sắc dân chủ của Ấn Độ, đưa nó vào các cuộc nói chuyện trong tiếp xúc với các nước láng giềng của Ấn Độ, Bhutan và Nepal, cũng như Úc, Nhật Bản và Mỹ.

Thủ tướng Modi hy vọng rằng những nỗ lực này sẽ đưa lại cho Ấn Độ một vị trí tại bàn hàng đầu của chính trị quốc tế, đảm bảo an ninh, có bạn bè, đầu tư và công nghệ nước ngoài. Những nỗ lực này cũng có mục tiêu chính trị trong nước. Phát biểu bằng tiếng Hindi trước khán giả nước ngoài làm ngoại giao của Ấn Độ trở nên dễ tiếp cận với người Ấn Độ, những người có thể sẽ không để ý nếu không nói tiếng Hindi. Sử dụng phương tiện truyền thông xã hội để khuếch trương các chuyến đi nước ngoài cho phép Modi khắc họa mình như là một chính khách quốc tế, làm sống lại niềm tự hào về Nhãn hiệu Ấn Độ và thu hút đầu tư.

Tuy nhiên, cũng có một mối nguy hiểm. Trong khi ca ngợi những thành tựu văn hóa và lịch sử của Ấn Độ, ông Modi và nhóm cánh hữu trong đảng Bharatiya Janata Party (BJP) có nguy cơ kéo căng các giới hạn của độ tin cậy. Những người theo Chủ nghĩa dân tộc Hindu từ lâu đã tuyên bố rằng nhiều thành tựu của khoa học hiện đại đã được biết từ thời Ấn Độ cổ đại. Bản thân ông Modi đã tạo ra các hàng tít trên các mặt báo toàn cầu tháng 10/2014 do đã nhắc đi nhắc lại rằng một vị thần Hindu, Ganesh - người đã đặt phần đầu của một con voi lên trên cơ thể mình - là bằng chứng cho thấy người Ấn Độ cổ đại đã thực hành phẫu thuật thẩm mỹ. Những người khác, bao gồm các nghị sĩ đảng BJP, đã xác nhận lập luận này và thêm các câu chuyện về vụ thử hạt nhân trong thế kỷ thứ 2 trước Công nguyên và máy bay của Ấn Độ cổ. Ông Modi và đảng của ông cần phải cẩn trọng, không để cho các nỗ lực thúc đẩy quyền lực mềm của Ấn Độ biến hóa thành trò hề.

Tuy nhiên, cho đến nay, thương hiệu ngoại giao mới và tràn đầy sinh lực của ông Modi đã thành công trong việc thu hút sự chú ý của các nhà lãnh đạo thế giới. Vẫn còn quá sớm để phán xét liệu những sáng kiến này ​​sẽ thành công hay không trong việc thay đổi quan điểm của công chúng toàn cầu, các nhà lãnh đạo dư luận và các nhà đầu tư với thời gian đủ dài để chuyển thành tăng trưởng cao hơn và vị thế chính trị lớn hơn cho Ấn Độ. Phần lớn, những bước đi này được sinh ra vì sự cần thiết. Các con đường phát huy ảnh hưởng của Ấn Độ ở nước ngoài một cách sáng tạo là cần thiết khi Chính phủ mới tìm cách xây dựng nền kinh tế của Ấn Độ và các nguồn lực ngoại giao truyền thống của nó. Tuy nhiên, điều rõ ràng là Chính phủ Modi đã nâng thanh chắn khai thông mối quan hệ giữa tiềm năng quyền lực mềm của Ấn Độ và chính sách đối ngoại của mình. Lần đầu tiên, nhà nước Ấn Độ đang bắt đầu sử dụng một cách có hệ thống của các nguồn tài nguyên con người và văn hóa giàu có mà trước đây đã phát triển khá độc lập với các chính sách của nhà nước.

Peter Martin, Giám đốc Văn phòng của APCO Worldwide tại New Delhi. Bài viết được đăng trên Foreign Affairs.

Văn Cường (gt)