Như một biện pháp đầu tiên nhằm hướng tới thỏa hiệp với Đài Loan, ông Abe có thể mở rộng quyền đánh bắt cá cho các ngư dân Đài Loan ở các vùng nước xung quanh quần đảo Senkaku mà Trung Quốc gọi là Điếu Ngư và Đài Loan gọi là Điếu Ngư Đài. Đài Loan thường lên tiếng yêu cầu Nhật Bản cho phép các tàu thuyền của họ hoạt động ở vùng biển xung quanh quần đảo do Nhật Bản kiểm soát. Tuy nhiên, hải quân Nhật Bản thường xua đuổi các tàu cá và đôi khi bắt giam thuyền trưởng và ngư dân của Đài Loan. Căng thẳng giữa Tôkiô và Đài Bắc lên đến đỉnh cao tháng 9/2012 khi lực lượng bảo vệ bờ biển của hai bên xung đột với nhau sau khi hàng chục tàu cá Đài Loan thâm nhập các vùng nước mà Nhật Bản tuyên bố chủ quyền gần quần đảo. Nhà khoa học chính trị Chen Ching-Chang của Đại học Tổng hợp Châu Á-Thái Bình Dương Ritsumeikan tại Nhật Bản cho rằng không có gì vô lý khi Thủ tướng Abe chấp nhận các nhượng bộ liên quan đến quyền đánh bắt cá của Đài Loan xung quanh quần đảo Senkaku. 

Trên thực tế, thắng lợi áp đảo trong cuộc bầu cử cuối năm ngoái của Đảng Dân chủ Tự do (LDP) Nhật Bản có thể cho thấy đa số cử tri Nhật Bản ủng hộ đường lối cứng rắn hơn của ông Abe đối với Trung Quốc và thân thiện hơn với Đài Loan nhằm cho phép Nhật Bản tập trung nỗ lực để đối phó với các cuộc tấn công hơn nữa của Trung Quốc. Ngoài việc cấp quyền đánh cá, Thủ tướng Abe cũng có thể tìm cách mua chuộc Chính quyền Mã Anh Cửu bằng cách đẩy mạnh các cuộc đàm phán thương mại song phương. Do Bắc Kinh phản đối việc chính quyền Đài Loan ký các hiệp định thương mại tự do (FTA) với các nước nhằm buộc Đài Loan lệ thuộc hơn nữa vào kinh tế Trung Quốc, ý định tiến tới một FTA giữa Nhật Bản-Đài Loan của ông Abe chắc chắn sẽ được Đài Bắc hoan nghênh. Bên cạnh đó, năm 2012 Nhật Bản và Đài Loan đã đạt được một số thỏa thuận về hợp tác phát triển công nghiệp, thỏa thuận mở cửa bầu trời, hiệp định bảo hộ đầu tư và nhiều sáng kiến khác. 

Về chiến lược, chiến thắng của Thủ tướng Abe cũng quan trọng đối với Đài Loan. Ông Abe ủng hộ chủ trương xóa bỏ các hạn chế của quân đội Nhật Bản. Quân đội Nhật Bản có triển vọng được tăng thêm sức mạnh, từ đó có thể tăng khả năng ngăn chặn các kế hoạch quân sự của Trung Quốc đối với Đài Loan. Ngoài ra, những người ủng hộ Tổng thống Mỹ Barack Obama đang đề nghị Oasinhtơn nên dần dần từ bỏ cam kết an ninh của Mỹ đối với Đài Loan, thay vào đó Nhật Bản sẽ gánh vác phần lớn gánh nặng trong việc duy trì an ninh khu vực. Nhà khoa học chính trị John Copper của Đại học Rhodes thuộc bang Tennesse ở Mỹ cho rằng, Nhật Bản do LDP lãnh đạo sẽ là một đồng minh tốt hơn của Mỹ và có khả năng nhận thấy Đài Loan quan trọng hơn về chiến lược. Nhà khoa học chính trị Chen còn nhận thấy một cơ hội tiềm tàng khác cho Đài Loan sau cuộc bầu cử của ông Abe. Hiện nay Đài Loan ngày càng khó khăn trong việc mua các loại vũ khí quan trọng của nước ngoài song việc Nhật Bản nới lỏng các quy định xuất khẩu vũ khí gần đây có thể cho phép ông Abe giúp Đài Loan. Ông Chen cho biết các quan chức quốc phòng Nhật Bản đang công khai nói về khả năng xuất khẩu máy bay và thậm chí tàu ngầm đến các nước cảm thấy sức nóng từ Trung Quốc. Vì vậy, việc Nhật Bản chuyển giao cho Đài Loan một số loại vũ khí là vấn đề không có gì ngạc nhiên trong tương lai.

Tuy nhiên, một số nhà phân tích lưu ý mối quan hệ cá nhân không mấy mặn mà giữa ông Abe và ông Mã Anh Cửu có thể ảnh hưởng đến các mối quan hệ tương lai giữa hai nước. Thực tế, ông Mã Anh Cửu từng là một nhà hoạt động tích cực đấu tranh đòi chủ quyền ở quần đảo Điếu Ngư Đài khi còn trẻ, do đó ông khó có thể ngồi với ông Abe. Bên cạnh đó ông Mã Anh Cửu cũng có thể không đánh giá cao ông Abe vì trong nhiệm kỳ thủ tướng đầu tiên ông Abe đến thăm Đài Bắc và tỏ ra thân các đảng đối lập hơn là Quốc Dân Đảng của Mã Anh Cửu. Hơn nữa sau các sự kiện xảy ra gần đây xung quanh quần đảo tranh chấp, chắc chắn ông Abe cũng biết Bắc Kinh đã và sẽ tìm cách thỏa hiệp chứ không khiêu kích Đài Loan như trước. Vì vậy việc ông Abe điều hành các cuộc đàm phán về đánh cá và thương mại ra sao sẽ là một dấu hiệu quan trọng cho thấy liệu ông có thể cân bằng mối quan hệ thực dụng với Đài Loan và Trung Quốc hay không.

Theo "Tạp chí Chính trị Thế giới" (ngày 3/1)

Mỹ Anh (gt)