Viện nghiên cứu chính sách quốc tế Lowy, có trụ sở tại Xítni (Ôxtrâylia), đã cảnh báo rằng những va chạm trên biển gần đây liên quan đến Trung Quốc có thể dẫn tới chiến tranh ở châu Á, đồng thời tiềm ẩn khả năng lôi kéo sự can dự của Mỹ và các cường quốc khác. Trong một báo cáo công bố ngày 28/6, hai tác giả Rory Medcalf và Raoul Heinrichs chỉ rõ cách hành xử mạo hiểm của quân đội Trung Quốc ở biển Hoa Nam (Biển Đông) và biển Hoa Đông, cùng với nhu cầu năng lượng to lớn của nước này cũng như thái độ ngày càng quyết đoán của Bắc Kinh, đã làm gia tăng nguy cơ nổ ra một cuộc xung đột vũ trang. Đặc biệt, biển Đông đang trở thành một điểm nóng vì khu vực này có nhiều bên gồm Trung Quốc, Việt Nam, Philíppin, Đài Loan, Brunây và Malaixia, cùng tuyên bố chủ quyền toàn bộ hoặc một phần lãnh hải. 

Bản báo cáo, có tựa đề "Khủng hoảng và niềm tin: Các cường quốc chính và vấn đề an ninh hàng hải ở châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương", dựa trên những tham vấn với các chuyên gia an ninh tại Trung Quốc, Nhật Bản, Mỹ và Ấn Độ. Theo báo cáo của Viện Lowy, các tuyến đường biển ở châu Á - Thái Bình Dương và Ấn Độ Dương đang ngày càng trở nên đông đúc hơn, cạnh tranh gay gắt hơn và rất dễ dẫn đến xung đột vũ trang. Không quân và hải quân của các nước đang được tăng cường giữa lúc cán cân sức nặng chiến lược kinh tế đang có sự thay đổi. Những xích mích giữa Trung Quốc với Mỹ, Nhật Bản và Ấn Độ có khả năng tiếp tục dai dẳng và dữ dội hơn. Khi con số và nhịp độ của các vụ việc gia tăng, có thể một vụ việc sẽ leo thang thành đối đầu vũ trang, khủng hoảng ngoại giao hoặc thậm chí có thể là xung đột. 

Ông Medcalf, chủ biên của báo cáo, cho rằng cần phải nhanh chóng cải thiện và sử dụng các kênh liên lạc trên thực tế giữa quân đội Trung Quốc và quân đội các bên có tranh chấp, đồng thời khẳng định tình hình căng thẳng hiện nay ở Biển Đông có thể dịu bớt nhờ các cuộc đối thoại liên quan đến Trung Quốc, Mỹ và Việt Nam. Trả lời phỏng vấn Hãng truyền thông quốc gia Ôxtrâylia (ABC) ngày 28/6, ông Medcalf cho rằng những đối đầu đang diễn ra đều có chủ định từ phía Trung Quốc nhằm phát đi tín hiệu về đòi hỏi của nước này đối với các vùng biển ở Biển Đông. Tuy nhiên, ông nói thêm rằng có một nguy cơ mà Trung Quốc đánh giá thấp, đó là bất kỳ biến cố nào cũng đều có thể vượt ra ngoài tầm kiểm soát và dẫn tới xung đột vũ trang. 

Theo nhà phân tích Medcalf, Hải quân Trung Quốc ngày càng mạnh lên và đang "ngấp nghé" hạn chế khả năng tiếp cận của Mỹ đối với các khu vực gần bờ biển Trung Quốc, và thậm chí sớm muộn là các vùng biển quanh Đài Loan. Vấn đề lớn ở đây là ý đồ. Chưa có gì rõ ràng chứng tỏ Trung Quốc có ý đồ quyết liệt hay gây hấn mạnh mẽ nhưng dường như có một số thế lực tại Trung Quốc, kể cả Quân giải phóng nhân dân Trung Hoa (PLA), đang đẩy ranh giới sự việc đi xa thêm. Họ đang tiến hành những hành động khiêu khích liên quan đến tranh chấp lãnh hải hoặc có những hành động mà có thể đoán rằng sẽ gửi tín hiệu tới Nhật Bản, Mỹ, Đông Nam Á và các nước khác rằng quyền lợi của Trung Quốc không thể bị xem nhẹ. Cho nên đây là một tình thế rất đáng lo ngại. 

Viện Lowy cảnh báo rằng nếu có một cuộc chiến tranh xảy ra thì nó sẽ lan rộng khắp khu vực Thái Bình Dương - Ấn Độ Dương và Mỹ cùng các cường quốc khác sẽ nhanh chóng bị cuốn vào. Về khả năng Ôxtrâylia có thể phải can dự vào những căng thẳng đó, chuyên gia Medcalf cho rằng Ôxtrâylia rất quan tâm đến vấn đề này bởi tự do hàng hải ở biển Đông rất quan trọng với không chỉ lực lượng hải quân Ôxtrâylia mà còn với hoạt động xuất khẩu của nước này tới Bắc Á. Thêm nữa, Ôxtrâylia cũng là một đồng minh của Mỹ nên nếu Mỹ có xung đột với Trung Quốc về vấn đề biển Đông thì rất nhiều khả năng Ôxtrâylia cũng phải tham gia và đứng về phía Mỹ. 

Người Ôxtrâylia lo ngại xung đột quân sự với Trung Quốc, nhưng sẵn sàng hậu thuẫn Mỹ 

Một cuộc thăm dò dư luận cũng do Viện Lowy thực hiện mới đây cho thấy người dân Ôxtrâylia đang ngày càng lo ngại về sức mạnh quân sự ngày càng lớn mạnh của Trung Quốc và rất nhiều người tin rằng chiến tranh là điều không thể tránh khỏi trong vòng 20 năm tới. Giám đốc điều hành Viện Lowy Michael Wesley cho biết 44% số người được hỏi nói rằng có thể Trung Quốc sẽ trở thành một mối đe dọa quân sự đối với Ôxtrâylia, với 87% nêu lý do là vì Trung Quốc và Mỹ sẽ xung đột nên Ôxtrâylia sẽ bị lôi kéo vào. 

Công chúng Ôxtrâylia còn đặc biệt tỏ ra quan ngại về việc người nước ngoài, đặc biệt là từ Trung Quốc, đầu tư ồ ạt vào nước này. Sau khi công bố bản thăm dò dư luận, tiến sĩ Michael Wesley cho hay người dân Ôxtrâylia có quan điểm mâu thuẫn trong vấn đề liên quan tới Trung Quốc. Một mặt, ba phần tư số người trả lời phỏng vấn cho biết nhìn chung, sự phát triển kinh tế của Trung Quốc là điều có lợi cho Ôxtrâylia. Tuy nhiên, cũng có đến 65% người Ôxtrâylia tin rằng một khi lớn mạnh, không sớm thì muộn Trung Quốc sẽ tìm cách thống trị châu Á. Tiến sĩ Wesley cho hay trong năm 2011, 57% người Ôxtrâylia cho rằng Chính phủ Ôxtrâylia đã cho phép Trung Quốc đầu tư quá nhiều vào nước này. So với năm 2009, số lượng người Ôxtrâylia lo ngại về vấn đề này tăng tới 7%. Ông Wesley kết luận số người Ôxtrâylia quan ngại về Trung Quốc đang ngày càng đông đảo hơn. 

Theo thăm dò của Viện Lowy, người Ôxtrâylia ngày càng bám chặt hơn vào liên minh với Mỹ, bất chấp việc cuộc chiến tranh ở Ápganixtan không được công chúng ủng hộ và niềm tin rằng Mỹ có thể lôi kéo Ôxtrâylia vào một cuộc xung đột mới ở châu Á. Hầu hết số người được hỏi ủng hộ việc đồn trú quân đội Mỹ ở Ôxtrâylia và sẽ ủng hộ việc Ôxtrâylia đi theo Mỹ trong một cuộc chiến tranh toàn diện trên bán đảo Triều Tiên. 

Cuộc thăm dò cũng cho thấy sự mâu thuẫn về những rủi ro và lợi ích của một nước Trung Quốc có uy lực, những lo ngại tiếp diễn về mối đe dọa về các vụ tấn công khủng bố, nhưng với một niềm tin vững chắc rằng bất chấp tất cả, sự bá chủ toàn cầu của phương Tây vẫn sẽ còn nguyên vẹn hoặc thậm chí còn được củng cố. Người Ôxtrâylia tin tưởng vào việc các cường quốc lớn sẽ "hành động có trách nhiệm", đặc biệt là Mỹ và Nhật Bản, cũng như Trung Quốc, Ấn Độ và Nga, mặc dù ở một mức độ quan trọng nhưng kém hơn. Cuộc thăm dò phản ánh sự tái đánh giá đang nổi lên nhanh chóng của Ôxtrâylia về tương lai chiến lược của nước này, cả trong lĩnh vực quân sự và kinh tế, cũng như lo ngại của Chính phủ Thủ tướng Julia Gillard nhằm cân bằng những phản ứng của nước này đối với những dịch chuyển có tiềm năng mâu thuẫn nhau trong cán cân quyền lực. 

Ôxtrâylia tái bố trí lực lượng để đối phó với những mối đe dọa trong tương lai 

Ôxtrâylia đã bắt đầu tiến trình xem xét lại các khả năng quân sự lần đầu tiên trong vòng 20 năm qua nhằm chuyển trọng tâm bố trí các tàu chiến, tàu ngầm, máy bay chiến đấu và binh sĩ sang khu vực phía Tây và phía Bắc của nước này nhằm đáp lại những thách thức đang nổi lên ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương và vùng vành đai Ấn Độ Dương. Động thái này được Chính phủ của Thủ tướng Julia Gillard tuyên bố là để nghiên cứu cách thức tốt nhất bảo vệ các ngành công nghiệp khai khoáng trong vùng đó và chỉ dẫn về những vấn đề như liệu sức mạnh quân sự đang nổi lên của các nước châu Á-Thái Bình Dương có gây ra một mối đe dọa cho Ôxtrâylia hay không. 

Theo nhận định của tờ "Người Ôxtrâylia" ngày 23/6, tiến trình "Xem xét tái bố trí lực lượng" do Bộ trưởng Quốc phòng Stephen Smith công bố hôm 22/6 sẽ gắn chặt với việc xem xét lại cách thức bố trí lực lượng toàn cầu mà Mỹ đang tiến hành với trọng tâm nhằm vào sức mạnh quân sự của Trung Quốc. Hai tiến trình xem xét lại này có thể sẽ dẫn tới việc gia tăng sự hiện diện quân sự của Mỹ trong khu vực và việc Mỹ tăng cường sử dụng các căn cứ của Ôxtrâylia cho máy bay và tàu chiến. Kể từ sau Hội nghị các bộ trưởng ngoại giao-quốc phòng giữa Ôxtrâylia và Mỹ (Ausmin) tại Melbourne hồi năm ngoái, các nhóm của cả hai nước đã bắt đầu làm việc về chi tiết của những thỏa thuận liên quan đến việc các lực lượng Mỹ sử dụng các cơ sở quân sự và hải cảng của Ôxtrâylia. 

Các tài liệu do Bộ trưởng Quốc phòng Stephen Smith công bố không đề cập gì tới Trung Quốc, nhưng nhóm thẩm định đã được chỉ thị nghiên cứu "sự gia tăng các khả năng sử dụng sức mạnh quân sự của những nước ở châu Á-Thái Bình Dương". Theo giáo sư Paul Dibb, tác giả của tiến trình tương tự được tiến hành 2 thập niên trước đây, điều đó là một sự đề cập rõ ràng tới Trung Quốc. Trong khi đó, Giám đốc Viện chính sách chiến lược Ôxtrâylia (ASPI) Peter Abigail cho rằng tiến trình xem xét lại lần này sẽ bổ sung cho phần không được đề cập tới trong Sách trắng Quốc phòng 2009. 

Tiến trình xem xét lại bố trí lực lượng sẽ do hai cựu quốc vụ khanh quốc phòng Allan Hawke và Ric Smith chủ trì và là một sự đáp lại những lo ngại của ngành khai khoáng và các nhà chiến lược quốc phòng rằng nguồn chủ yếu mang lại sự giàu có cho Ôxtrâylia có thể bị nguy hiểm và không được bảo vệ đúng mức nếu tình hình an ninh khu vực trở nên xấu đi. Theo Bộ trưởng Quốc phòng Stephen Smith, tiến trình này và Sách trắng Quốc phòng không nhằm vào bất cứ quốc gia cụ thể nào, nhưng sẽ chú trọng vào một loạt những nhân tố toàn cầu, khu vực cũng như chiến lược và an ninh quốc gia hiện tại và đang nổi lên. Ông Stephen Smith đã bác bỏ những gợi ý rằng việc xem xét lại này đang được tiến hành với một trọng tâm nhằm vào Trung Quốc, nói rằng Ôxtrâylia có một mối quan hệ kinh tế rất quan trọng với Trung Quốc, nhưng đó là một mối quan hệ song phương toàn diện và quan trọng bao gồm cả những vấn đề chiến lược và an ninh cũng như những trao đổi thường xuyên giữa các quan chức quân sự. Ông Stephen Smith nói: "Chúng tôi tin tưởng rằng Trung Quốc sẽ nổi lên, như Chủ tịch Ngân hàng Thế giới Bob Zoellick nói, là một thành viên có trách nhiệm trong một môi trường hòa hợp, như người Trung Quốc nói". 

Theo Bộ trưởng Quốc phòng Stephen Smith, việc bảo vệ cơ sở hạ tầng năng lượng cũng như câu hỏi về an ninh năng lượng đang trở thành những vấn đề trong nước quan trọng đối với Ôxtrâylia, giữa lúc các hoạt động khai thác dầu khí trị giá hàng tỉ AUD ở ngoài khơi vùng Tây Bắc nước này tiếp tục phát triển. Ông Smith cho biết tiến trình thẩm định sẽ cân nhắc sự nổi lên của nhu cầu đối với an ninh năng lượng ở vùng Tây Bắc Ôxtrâylia, sự nổi lên của Vành đai Thái Bình Dương như là một khu vực có tầm quan trọng chiến lược và nhu cầu đối với Ôxtrâylia để có thể phản ứng trước các cuộc khủng hoảng nhân đạo trong khu vực. 

Tiến trình thẩm định này sẽ dựa vào và chỉnh lý những kết luận của Sách trắng Quốc phòng 2009 và khi hoàn tất vào năm tới sẽ đưa ra một bối cảnh chiến lược cho Sách trắng Quốc phòng tiếp theo dự kiến được công bố vào năm 2014. Trong khi chưa có mối đe dọa nào hiện hữu ngay trước mắt vào lúc này, Ôxtrâylia sẽ cần phải mất nhiều năm để trang bị và đưa vào trực chiến các tàu hải quân mới (bao gồm tàu khu trục và các tàu đổ bộ lớn) và máy bay chiến đấu đa năng như JSF cũng như nâng cấp các căn cứ cho những khí tài quân sự này. 

Hãng truyền thông quốc gia Ôxtrâylia (ABC) cho biết Ôxtrâylia hiện đang theo đuổi chương trình mua sắm vũ khí quy mô lớn, tập trung vào việc hiện đại hóa hải quân và không quân, nhằm tăng cường khả năng phòng thủ và tác chiến trên bàn cờ chiến lược mới tại châu Á. Đây là đợt mua sắm vũ khí lớn nhất của quân đội Ôxtrâylia kể từ Thế chiến II, theo đó, hạm đội tàu ngầm sẽ tăng gấp đôi lên 12 chiếc và nhóm tàu ngầm lớp Collins sẽ dần được cho "nghỉ hưu". Bên cạnh đó, Chính quyền Canbơrơ sẽ chi ra 10 tỷ AUD để mua hai tàu sân bay với tên gọi HMAS Adelaide và HMAS Canberra. Về không quân, Ôxtrâylia sẽ mua 100 máy bay chiến đấu đời mới loại F-35 JSF của Mỹ, cùng 8 máy bay thám thính đường trường. Ngoài ra, một số tên lửa đạn đạo với tầm bắn xa tới 2.400km cũng sẽ được Ôxtrâylia mua lần đầu tiên. 

Tuấn Anh (gt)