Bà Bonner Glaser, Giám đốc kiêm Chủ tịch Ban Trung Quốc học thuộc Trung tâm Nghiên cứu Chiến lược Quốc tế (CSIS), đã điểm qua những sự cố mới đây tại Biển Đông và nêu lên những hành động mà bà cho là gây hấn rõ rệt của Trung Quốc. Theo bà Bonner, những diễn biến xảy ra tại Biển Đông có liên quan tới các vấn đề nội bộ của Trung Quốc, nơi mà chủ nghĩa quốc gia đã đi hơi quá đà, đặt ra một thách thức cho giới lãnh đạo ở Bắc Kinh trong thời điểm nhạy cảm khi nước này đang bước vào giai đoạn chuyển giao quyền lực cho một êkíp lãnh đạo mới.

Tiến sĩ Trần Trường Thủy, Giám đốc Trung tâm Nghiên cứu các vấn đề Biển Đông thuộc Học viện Ngoại giao Việt Nam, nhấn mạnh rằng cần phải duy trì sự đoàn kết và nhất trí trong nội bộ Hiệp hội các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), cần có sự đầu tư của các thế lực bên ngoài, và Trung Quốc cần cải thiện hình ảnh cũng như quan hệ của nước này với các quốc gia khác trong khu vực. Ông cũng nói cần có một cơ chế để giúp ổn định tình hình trong bối cảnh thỏa thuận về cách hành xử ở Biển Đông không ngăn chặn được sự leo thang tranh chấp.

Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về các vấn đề Đông Nam Á của trường Đại học New South Wales và Học viện Quốc phòng Ôxtrâylia, cho rằng vấn đề Biển Đông đã được quốc tế hóa và không còn chỉ là mối quan tâm của các nước liên quan trong cuộc tranh chấp. Theo giáo sư Thayer, thỏa thuận về cách hành xử trong vùng Biển Đông vẫn chưa hoàn hảo vì không có tính ràng buộc pháp lý.

Giáo sư Ian Storey, một chuyên gia về Biển Đông thuộc Viện nghiên cứu Đông Nam Á ở Xinh-ga-po, đề cao sự hiện diện của Mỹ tại Biển Đông trước tình hình căng thẳng hiện nay. Ông Storey nói: “Mỹ vẫn đóng vai trò hết sức quan trọng trong việc duy trì hòa bình và ổn định tại Biển Ðông. Sự hiện diện quân sự của Mỹ tại khu vực này sẽ giúp ngăn cản các hành động gây hấn nhưng dĩ nhiên Mỹ cần phải cẩn thận giữ mối quan hệ tốt với Trung Quốc”.

Trong khi đó, Giáo sư Su Hao của trường Đại học Ngoại giao Trung Quốc ở Bắc Kinh cho rằng phương Tây không nên can thiệp vào các vấn đề nội bộ ở châu Á. Theo giáo sư, Chính phủ Trung Quốc vẫn luôn duy trì một chính sách hòa hợp, giải quyết vấn đề qua hòa bình và tránh sử dụng vũ lực. Ông nói rằng Trung Quốc kêu gọi giải quyết tranh chấp trên Biển Đông theo đàm phán song phương, nhưng cách tiếp cận đa phương cũng có thể coi là một giải pháp. Giáo sư cho rằng việc Mỹ tham gia một cách tích cực để giải quyết vấn đề tranh chấp Biển Đông cũng được Trung Quốc hoan nghênh. Tuy nhiên, trong phần nói về những thách thức tại khu vực này, giáo sư lại cho rằng những can thiệp của Mỹ nhiều khi không tích cực và đó là lý do vì sao Trung Quốc không hoan nghênh.

Nhiều học giả tham dự hội thảo cho rằng Mỹ cần giữ một vai trò trong việc thương thuyết để tìm giải pháp cho tranh chấp tại Biển Đông mà trước tiên Thượng viện Mỹ phải thông qua Công ước Liên hợp quốc về Luật Biển (UNCLOS). Hành động này sẽ đặt Oasinhtơn vào một vị thế hợp lý và thuận lợi hơn để có thể đóng vai trò giúp ổn định tình hình tại Biển Đông.

Đại diện của ASEAN tại hội thảo lần này, ông Termsak Chalermpalanupap - Giám đốc Ban an ninh chính trị thuộc Ban thư ký ASEAN - khẳng định quan điểm của ASEAN đối với vấn đề giải quyết tranh chấp trên Biển Đông qua hợp tác và theo luật quốc tế. Ông cũng đề cập đến những nỗ lực mà ASEAN đã làm nhằm đưa tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông thành một bản quy tắc có tính ràng buộc nhưng cả 20 lần đề nghị đều bị Trung Quốc từ chối. Hiện ASEAN đang đưa ra đề nghị thứ 21 liên quan đến vấn đề này.

Ông Chalermpalanupap nêu quan điểm khác với đại diện từ phía Trung Quốc đối với những hành động của Trung Quốc trên Biển Đông trong thời gian qua, mà ông gọi là hiếu chiến. Theo thông tin mới nhất từ ASEAN, hiện Hiệp hội này đã có kế hoạch tiếp tục bàn thảo về vấn đề này để có thể đưa Bộ quy tắc ứng xử về Biển Đông (COC) lên một mức cao hơn.

NCBĐ (gt)