Trong đó chỉ ra rằng hiện nay, vấn đề quần đảo Điếu Ngư/Senkaku không ngừng leo thang khiến cho quan hệ Trung-Nhật lâm vào tình trạng khó khăn nghiêm trọng nhất kể từ khi hai nước bình thường hóa ngoại giao, không loại trừ khả năng nguy cơ cuộc khủng hoảng Điếu Ngư/Senkaku sẽ leo thang hơn nữa thậm chí nổ ra một cuộc xung đột giữa hai bên. Sách Vàng nhấn mạnh, trong bối cảnh sức ảnh hưởng của Trung Quốc tiếp tục được nâng lên và Mỹ chuyển trọng tâm chiến lược về châu Á-Thái Bình Dương, những mâu thuẫn và cọ xát giữa Trung Quốc với các nước xung quanh tăng nhiều, tranh chấp về lãnh thổ và lãnh hải tăng nhiệt, áp lực về quân sự và ngoại giao từ bên ngoài cũng sẽ gia tăng. Đây là lần thứ 13 Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc đưa ra Báo cáo hàng năm về tình hình chính trị và an ninh thế giới. Báo cáo lần này dành nhiều giấy mực phân tích về môi trường xung quanh do tranh chấp lãnh thổ leo thang và những thách thức ngoại giao Trung Quốc phải đối mặt trong việc bảo vệ chủ quyền quốc gia. Sách Vàng chỉ ra rằng vấn đề Điếu Ngư/Senkaku hiện đã khiến cho nhiều hoạt động giao lưu giữa Trung Quốc với Nhật Bản phải hủy bỏ, tình cảm đối lập giữa dân chúng hai nước không ngừng gia tăng, tính linh hoạt trong việc thông qua kênh ngoại giao để làm dịu tình hình căng thẳng đã bị thu hẹp rất lớn. Do phía Nhật Bản hiện vẫn giữ lập trường cứng rắn trong tranh chấp, trong khi Trung Quốc cũng cực kỳ kiên định quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ quốc gia, không thể loại trừ nguy cơ cuộc khủng hoảng Điếu Ngư/Senkaku sẽ leo thang hơn nữa, thậm chí nổ ra một cuộc xung đột. 

Sách Vàng cho rằng việc Mỹ không ngừng nhấn mạnh chiến lược “trở lại châu Á” rõ ràng đã kích động phản ứng kiểu “xung điện” của Nhật Bản trong chính sách ngoại giao và chiến lược an ninh khu vực. Các chính khách thao túng trung tâm vũ đài chính trị Nhật Bản đều chủ trương lợi dụng cơ hội Mỹ “trở lại châu Á” đẩy mạnh bước tiến để Nhật Bản trở thành một quốc gia “bình thường” và là một nước lớn về quân sự. Theo Sách Vàng, vấn đề Điếu Ngư/Senkaku cũng như những nguy cơ giữa Trung-Nhật từ nay về sau phụ thuộc vào việc Chính phủ Nhật Bản hoặc các phần tử cực đoan cánh hữu Nhật Bản có thêm những hành động làm gia tăng cọ xát hay không, chẳng hạn như tiến hành xây dựng mới và thực hiện thường trú nhân viên tại Điếu Ngư/Senkaku, mượn cơ hội “mua đảo” để hoàn thiện luật pháp liên quan, đẩy nhanh tăng cường sự phòng vệ và sức uy hiếp của lực lượng phòng vệ đối với các đảo liên quan. Nếu những điều đó xảy ra, quan hệ Trung-Nhật và sự ổn định an ninh khu vực Đông Bắc Á tất sẽ đối mặt với những thách thức cực kỳ nghiêm trọng. 

Tuy nhiên, Sách Vàng không hề bi quan khi dự báo về tổng thể tình hình xung quanh Trung Quốc, cho rằng tình hình sẽ không phát triển tới mức không thể kiểm soát, do Trung Quốc và các nước xung quanh tồn tại các mối quan hệ dựa vào nhau chặt chẽ, sự phát triển của Trung Quốc có ảnh hưởng rất lớn đối với các nước này, do đó các bên đều suy tính xuất phát từ lợi ích quốc gia, hợp tác kinh tế, từng bước xác lập quy phạm hành vi thích hợp, xây dựng quy chế quan hệ quốc gia bình thường kiểm soát mâu thuẫn. Cùng với việc các nước từng bước thích ứng với thay đổi mới trong trình tự khu vực, quan hệ Trung Quốc với các nước xung quanh có thể đạt được cân bằng mới. 

Theo Báo “Văn Hối” - Hồng Công (ngày 25/12)

Lê Sơn (gt)