Nếu Trung Quốc quyết tâm làm chủ đạo Châu Á, gạt Mỹ ra khỏi Châu Á, hoặc Mỹ ngăn cản Trung Quốc phát triển quân sự bằng mọi giá thì lòng tin quân sự Trung - Mỹ sẽ không còn chút hy vọng nào. Tuy nhiên, Trung Quốc và Mỹ đều không có suy nghĩ và ý chí làm như vậy. Trung Quốc và Mỹ hiện đang ở trong giai đoạn đề phòng lẫn nhau, hai bên đều dựng lên phòng tuyến và tâm lý ngăn ngừa, đều giữ ở một khoảng cách nhất định. Điều này tránh cho hai bên có thể dẫn đến đối đầu. Tuy nhiên kể từ khi Mỹ tuyên bố quay trở lại Châu Á, điểm nóng Biển Đông đã làm cho giới hạn cuối cùng về quân sự giữa Trung Quốc và Mỹ xích lại gần nhau hơn theo phương thức mơ hồ. Mặc dù các nhà phân tích đều cho rằng, khả năng xảy ra xung đột quân sự Mỹ - Trung ở Biển Đông là rất nhỏ, nhưng nếu hai quân đội thực hiện chạy đua về ý chí ở Biển Đông và triển khai đối kháng thực lực theo vòng luẩn quẩn thì vấn đề Biển Đông rất có khả năng sẽ trở thành điểm ngoặt để Trung Quốc và Mỹ chuyển từ quá trình xây dựng lòng tin sang nghi kỵ thậm chí là thù địch lẫn nhau. Trung Quốc và Mỹ nên phân biệt rõ ràng giữa những việc hai nước cần làm ở Biển Đông và tranh chấp giữa Trung Quốc với Việt Nam và Philippines. Tranh chấp lãnh thổ giữa các nước ven Biển Đông là một sự thực, Việt Nam và Philippines là những nước nhỏ hơn Trung Quốc rất nhiều là một sự thực, mong muốn giải quyết hoà bình tranh chấp của Trung Quốc sẽ không nhỏ hơn của Việt Nam và Philippines cũng là một sự thực.

Hiện nay Việt Nam và Philippines muốn dựa vào Mỹ để lên gân cốt, gây sức ép đối với Trung Quốc, hợp pháp hoá các hành vi cực đoan của họ. Trung Quốc không thể chấp nhận điều đó. Việt Nam và Philippines nên tôn trọng nước lớn, nếu như họ thô lỗ thì sẽ phải chuẩn bị trả giá cho hành động đó của nước nhỏ trước nước lớn. Trung Quốc cũng cần tôn trọng Việt Nam và Philippines, bởi vì nếu Trung Quốc bắt nạt họ thì Bắc Kinh sẽ phải chịu tổn thất nặng nề về uy tín quốc tế. Nếu Mỹ đưa ra tín hiệu: Cho dù Việt Nam và Philippines làm gì đi nữa, chỉ cần lực lượng quân sự của Mỹ hiện diện ở Biển Đông thì những nước này sẽ an toàn. Điều này sẽ xâm phạm trực tiếp đến lợi ích của Trung Quốc, là sự công kích mạnh mẽ vào tin cậy quân sự Trung - Mỹ. Như vậy cho dù cấp cao quân sự hai nước có nói “hợp tác”, “minh bạch” hay gì gì đi nữa trong các khách sạn năm sao ở thủ đô hai nước thì cũng không có tác dụng gì. Ưu thế quân sự tuyệt đối của Mỹ trên toàn cầu sẽ khó có thể thay đổi trong một thời gian dài nữa. Nhưng lực lượng quân sự của Mỹ không được phép can thiệp trực tiếp vào tranh chấp trên biển giữa các nước ở khu vực Tây Thái Bình Dương, càng không thể sử dụng để ủng hộ Việt Nam và Philippines khiêu khích Trung Quốc. Biển Đông là đá thử vàng xem Mỹ có thực lòng với Trung Quốc không. Cuộc đối thoại “không tiếng nói” và những động thái mang hàm ý phức tạp của Mỹ và Trung Quốc ở Biển Đông sẽ để lại hậu quả sâu sắc, chúng sẽ tạo ra một số quan niệm cốt lõi để hai nước nhìn nhận nhau.

Theo Thời báo Hoàn cầu (ngày 5/5)

Lê Sơn (gt)