19135_5280a3627324f-386x290.jpg

Bốn năm kể từ ngày Timor Leste chính thức nộp đơn xin gia nhập ASEAN, giấc mơ về sự thống nhất tất cả các quốc gia Đông Nam Á trong khuôn khổ ASEAN vẫn chưa thành hiện thực. Thực tế là Timor Leste tiếp tục đứng ngoài danh sách các thành viên ASEAN, điều đã được nhấn mạnh sau chuyến thăm chính thức Indonesia của Thủ tướng Timor Leste Rui Maria gần đây. Bên lề chuyến thăm, ông Maria đã có cuộc gặp Tổng Thư ký ASEAN Lê Lương Minh. Được biết, Timor Leste sẽ được trao quy chế quan sát viên tại Hội nghị Thượng đỉnh ASEAN lần thứ 27 vào cuối năm nay. Trong khi vị thế quan sát viên rất gần với thành viên đầy đủ, tốt nhất Dili lúc này nên nghĩ đến các thách thức sẽ phải đối mặt khi gia nhập ASEAN.

Tầm quan trọng của việc gia nhập ASEAN đối với Timor Leste là gì? Trước hết, trở thành thành viên ASEAN đem lại lợi ích rõ ràng cho Timor Leste. Sau cuộc đấu tranh giành độc lập đầy bi thương và những năm đầu đầy gian khó với tư cách một quốc gia đúng nghĩa, quy chế thành viên ASEAN tạo cơ hội quan trọng cho hòa giải dân tộc. Thật vậy, Dili đã tuyên bố "coi việc trở thành thành viên ASEAN như một phần không thể thiếu trong nỗ lực củng cố nền hòa bình của quốc gia". Bên cạnh đó, khi gia nhập ASEAN, Timor Leste được hưởng lợi từ nền kinh tế khu vực với tổng GDP khoảng 1,5 nghìn tỷ USD và một thị trường tiêu dùng 600 triệu người. Trong ngắn hạn và trung hạn, quy chế thành viên sẽ tạo cơ hội cho Timor Leste tiếp cận các nguồn vốn quan trọng để phát triển đất nước thông qua các chương trình như Sáng kiến ​​Hội nhập ASEAN nhằm thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các thành viên ASEAN.

Cuối cùng, quy chế thành viên sẽ cho phép Timor Leste có sự hiện diện lớn và mạnh mẽ hơn trên trường quốc tế nhờ gia nhập một tổ chức mạnh mẽ gồm 10 quốc gia thành viên đang hướng tới "một ASEAN có sự phối hợp, gắn kết chặt chẽ hơn trong các vấn đề toàn cầu cùng quan tâm". Timor Leste vì thế sẽ được hưởng lợi và được bảo đảm dưới sự bảo trợ của ASEAN. Mặt khác, cũng đã có những tranh cãi rất thú vị liên quan đến lợi ích của chính ASEAN khi kết nạp Timor Leste. Thường thì người ta hay nghĩ tới trách nhiệm và bổn phận của Timor Leste đối với tổ chức khu vực này. Tuy nhiên, những quan điểm kiểu như vậy đã phớt lờ những đóng góp tiềm năng của Timor Leste trong các dự án hội nhập khu vực ASEAN. Nếu không thừa nhận và hỗ trợ Timor Leste, ASEAN có thể tự cho thấy tổ chức này không có khả năng giải quyết các vấn đề trong "sân sau" của mình do Timor Lester về mặt địa lý, lịch sử và văn hóa là một phần của khu vực Đông Nam Á. Từ quan điểm chiến lược và an ninh, sẽ thiếu khôn ngoan khi để Timor Leste nằm ngoài gia đình ASEAN. Sẽ quá rủi ro, thậm chí đe dọa tới an ninh và hòa bình khu vực khi các tiêu chuẩn, hình thái phát triển của Timor Leste đi ngược lại với ASEAN.

Một đề nghị nào đó của các nước ngoài khu vực với Timor Leste chắc chắn sẽ gây lo lắng cho ASEAN. Một số tòa nhà chính phủ ở thủ đô Dili như Dinh Tổng thống, Bộ Ngoại giao đã được xây dựng và tài trợ bởi Trung Quốc như một "món quà". Vì vậy, việc không thừa nhận Timor Leste gây rủi ro liên quan đến vai trò trung tâm của ASEAN trong cấu trúc khu vực châu Á-Thái Bình Dương trong thế kỷ 21. Trong khi phải đối mặt với một Trung Quốc và Ấn Độ đang nổi lên cũng như sự quan tâm lớn hơn của Hoa Kỳ đối với khu vực, ASEAN đơn giản không thể để mất vai trò của mình. Tác giả kết luận rằng trở ngại đáng kể chính là thực tế vẫn còn tồn tại sự phản đối Timor Leste gia nhập ASEAN dù các trường hợp ủng hộ cũng khá rõ ràng. Rất nhiều hy vọng về kết quả đánh giá thường xuyên đơn xin gia nhập ASEAN của Dili sẽ dẫn đến một ngày người dân Timor Leste sẽ cùng chung tay với người dân các nước trong khu vực Đông Nam Á với tư cách công dân ASEAN.

Theo “Bưu điện Jakarta”

Vũ Hiền (gt)