Thế nhưng điều gì sẽ xảy ra nếu đánh giá của Romney là sai. Năm 1993, Tổng Thống (TTh) Clinton cũng có nhận định tương tự và đưa ra lời đe dọa là Mỹ sẽ rút lại quy chế tối huệ quốc nếu Trung Quốc không cải thiện tình trạng nhân quyền. Ngay cả khi lúc đó sức mạnh kinh tế Trung Quốc còn nhỏ hơn rất nhiều so với hiện nay, các nhà lãnh đạo Trung Quốc vẫn cho rằng nước Mỹ phụ thuộc vào Trung Quốc hơn là Trung Quốc phụ thuộc vào Mỹ và bất kỳ các biện pháp trừng phạt kinh tế đối với Trung Quốc của chính quyền Mỹ cũng sẽ bị phản đối. Cuối cùng, chính quyền Clinton phải nhượng bộ.

Trong trường hợp xấu nhất, nếu ông Romney thực hiện đúng cam kết của mình là gây sức ép với Trung Quốc trong vấn đề tiền tệ, hậu quả sẽ là một cuộc chiến thương mại gây thiệt hại cho các hai bên; tốc độ tăng trưởng sẽ chậm lại và thất nghiệp tăng lên ở cả hai nước. Riêng ở Mỹ, điều này sẽ còn làm gia tăng lạm phát và tỷ lệ lãi suất.

Trên thực tế mọi thứ sẽ không diễn ra như những gì ông Romney cam kết. Thứ nhất, ngay chính ông Romney cũng đang tìm lối thoát để khỏi phải thực hiện cam kết của mình. Trong cuộc tranh luận thứ nhất, ông cam kết là sẽ mạnh tay với Trung Quốc nếu và khi Trung Quốc lừa dối. Việc đồng nhân dân tệ của Trung Quốc hiện đang lên giá so với đồng đôla sẽ là lối thoát ông Romney không phải thực hiện cam kết này.

Thứ hai cho dù nếu ông Romney quyết định và yêu cầu Bộ trưởng Tài chính Mỹ xếp Trung Quốc là nước thao túng tiền tệ thì theo quy định của luật pháp Mỹ, Trung Quốc và Mỹ sẽ phải “đàm phán” và lúc đó Trung Quốc có thể viện dẫn là hiện hai nước đang có cơ chế Đối thoại kinh tế và chiến lược, như vậy đáp ứng đầy đủ yêu cầu “đàm phán” của phía Mỹ.

Thứ ba, nếu Trung Quốc không đáp ứng những yêu cầu của Mỹ, mà điều này nhiều khả năng xảy ra, TTh Mỹ cũng không có thẩm quyền áp đặt các biện pháp trừng phạt thuế quan với Trung Quốc như Romney đã cam kết. Ông Romney sẽ phải đưa vấn đề ra Quốc hội và lúc đó mọi việc sẽ không đơn giản. Các doanh nghiệp Mỹ sẽ gây sức ép chống lại việc áp dụng các biện pháp trừng phạt đối với Trung Quốc vì nó đe dọa những lợi ích của họ ở Trung Quốc. Nhật, Hàn Quốc, Đài Loan… có các cơ sở sản xuất, lắp ráp ở Trung Quốc để xuất sang Mỹ cũng sẽ “lobby” mạnh để phản đối.

Do vậy theo logic, “tổng thống” Romney sẽ phải chấp nhận lời khuyên của những cố vấn đối ngoại và kinh tế “trung hòa” hơn và từ bỏ những cam kết đưa ra trong quá trình tranh cử. Đây không phải là lần đầu tiên TTh Mỹ không thực hiện lời hứa khi tranh cử.

Bài phân tích của tác giả Richard Bush thuộc Viện Brookings của Mỹ

Theo Brookings (ngày 22/10)

Viết Tuấn (gt)