Trong một cuộc họp báo chung ngày 21/1 với Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ phụ trách khu vực Đông Á-Thái Bình Dương Daniel Russel, Trợ lý Ngoại trưởng Philippines Evan Garcia cáo buộc các hành động gần đây của Trung Quốc đã vi phạm nghiêm trọng Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông (DOC) ký kết năm 2002 với 10 quốc gia thành viên của Hiệp hội Các Quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) và cản trở những nỗ lực giải quyết các tranh chấp về chủ quyền lãnh thổ tại Biển Đông.

Ngoại trưởng Garcia nêu rõ: “Việc Trung Quốc mở rộng các hoạt động cải tạo bãi đá, đảo… tại Biển Đông rõ ràng là một sự vi phạm đối với những gì mà các nước (trong đó có Trung Quốc) đã thỏa thuận trước đó. Điều này không có lợi cho mục đích tìm kiếm một hướng đi tiếp theo và không phải là một minh chứng cho cái được gọi là sự tự kiềm chế”. Theo thỏa thuận này, tất cả các bên phải chấp thuận hành xử kiềm chế, tránh gây ra các hành động có thể gây rắc rối hoặc làm căng thẳng leo thang, đồng thời giải quyết các bất đồng trên cơ sở xây dựng. Hãng tin Reuters dẫn lời ông Garcia cho biết, có thể thấy những hành động của Trung Quốc không chỉ là những điều chỉnh nhỏ, mà rõ ràng chúng là những hoạt động ồ ạt với mưu đồ hướng đến thay đổi hiện trạng.

Cũng tại cuộc đối thoại, Trợ lý Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Pio Lorenzo Batino nói với các nhà báo: “Các hoạt động của Trung Quốc trên Biển Đông đang tiếp tục gây quan ngại nghiêm trọng”. Trước đó, ngày 21/1, hãng tin AFP cũng dẫn lời ông Pio Lorenzo nhấn mạnh với báo giới rằng sự mở rộng các hoạt động của Trung Quốc là mối quan ngại rất nghiêm trọng và đang có chiều hướng gia tăng. 

Về phần mình, Mỹ cũng thể hiện quan ngại về cách hành xử của Bắc Kinh. Trợ lý Ngoại trưởng Mỹ Daniel Russel kêu gọi các bên kiềm chế và “các nước lớn không nên hăm dọa các nước nhỏ”. Ông nói thêm rằng Mỹ mong muốn có một mối quan hệ mang tính xây dựng với Trung Quốc, nhưng lại rất lo ngại với cách hành xử gây mất ổn định của Trung Quốc.

Trước đó, ông Daniel Russel cũng đã hội đàm với Ngoại trưởng Philippines Albert del Rosario và Bộ trưởng Quốc phòng Philippines Voltaire Gazmin. Được coi là cố vấn chính của Tổng thống Mỹ Barack Obama trong vấn đề Đông Á, ông Daniel Russel từng chỉ trích gay gắt bản đồ "đường 9 đoạn" của Trung Quốc ở Biển Đông và kêu gọi Bắc Kinh không nên sử dụng bạo lực trong các tranh chấp lãnh thổ, chủ quyền với các nước láng giềng. Ông nhấn mạnh: “Lối hành xử đó làm tăng thêm căng thẳng, gia tăng những nghi vấn về ý đồ và thái độ của Trung Quốc, dường như không phù hợp với các nguyên tắc mà tôi đã nêu ra, và đi ngược lại các mục tiêu đó”. 

Cũng trong 2 ngày đàm phán song phương, giới chức cấp cao của cả hai nước đã củng cố liên minh chiến lược về thương mại và quốc phòng. Trọng tâm trong nghị trình thảo luận là vấn đề an ninh hàng hải cũng như những mối quan ngại về các hoạt động của Trung Quốc nhằm lấn chiếm các bãi đá và bãi cạn thuộc quần đảo Trường Sa mà Philippines nhận chủ quyền.

Tháng trước, tham mưu trưởng quân đội Philippines cho biết dựa vào thông tin tình báo, các cơ sở tại một trong các bãi lớn hơn mà Việt Nam gọi là Bãi đá Chữ thập có thể sắp được hoàn tất. Thứ trưởng Quốc phòng Philippines Pio Lorenzo Batino gọi diễn biến tại bãi đá này là “một mối quan ngại rất nghiêm trọn”. Tuy nhiên, với ngân sách quốc phòng nhỏ nhất ở châu Á, Philippines không có đủ sức để ngăn chặn bất kỳ hành động nào. Ông nói: “Chúng ta phải tăng cường khả năng của chúng ta và điều đó chỉ có được thông qua hiện đại hóa. Đây dĩ nhiên là việc thực hiện hiện đại hóa cấp thiết mà chúng ta cần phải tiến hành sớm hơn”.

Trung Quốc đang tăng cường sự hiện diện ở Biển Đông bằng cách xây một sân bay quân đội trên một trong những hòn đảo trong khu vực bất chấp việc Philippines đưa tranh chấp ra tòa trọng tài quốc tế nhờ phân xử.

Trong thông cáo chung kết thúc hai ngày Đối thoại chiến lược song phương, hai nước đồng minh này đã tố cáo các hoạt động của Trung Quốc đi ngược lại luật pháp quốc tế và không phù hợp với DOC. Manila và Washington cùng nhấn mạnh tới tầm quan trọng của việc gìn giữ hòa bình, ổn định, tôn trọng luật lệ và quyền tự do hàng không-hàng hải cùng các hoạt động thương mại hợp pháp không bị ngăn trở.

Theo The Diplomat

Trần Quang (gt)