Tại thời điểm, Trung Quốc giữ một vị trí khiêm tốn, hầu như không dính dáng gì đến vai trò lãnh đạo cũng như trách nhiệm đối với thế giới, đồng thời có thể viện lý do của một nước nghèo, đang phát triển, cần phải tập trung giải quyết các vấn đề trong nước để trốn tránh các nghĩa vụ ngoại giao.

Có thể nói rằng kỷ nguyên “cơ hội chiến lược” này đã kết thúc. Về mặt kinh tế và địa chính trị, Trung Quốc ngày nay của Đặng Tiểu Bình đã nói và làm như một cường quốc đang nổi. Tập Cận Bình, với các đề xuất như “mô hình quan hệ nước lớn kiểu mới” cho Mỹ và Trung Quốc như sáng kiến “con đường tơ lụa” có vẻ như đã có cái nhìn và giọng điệu của một người muốn đứng cao hơn nữa trên vũ đài quốc tế và muốn được chú ý. Một Trung Quốc chỉ biết tập trung vào các vấn đề nội bộ và giữ vai trò khiêm tốn đã được thay thế bằng một Trung Quốc mà các ưu tiên đối nội và đối ngoại đều được liên kết chặt chẽ. Đối với Trung Quốc, áp lực bây giờ là tìm ra được các giải pháp “trọn vẹn” để tích cực đóng vai trò dẫn đầu trên trường quốc tế, trong khi vẫn tìm kiếm các cơ hội chiến lược nhỏ hơn.

Năm 2016 là năm thử thách đối với Trung Quốc vì là năm bầu cử Tổng thống Mỹ. Trong các phát biểu về chiến lược xoay trục hay tái cân bằng, Tổng thống Obama đã tỏ ra thiện chí với Trung Quốc. Dưới thời Obama, chúng ta chứng kiến sự trỗi dậy của một Trung Quốc quyết đoán, có thể sẵn sàng gây hấn, ít nhất là với các nước láng giềng. Tuy nhiên, sẽ là không công bằng nếu chỉ xét một cách phiến diện. Từ góc độ lịch sử, có thể thấy những thành công của ông Obama trong thoả thuận với phía Trung Quốc về thay đổi khí hậu là bước đi có tầm nhìn xa, và nó sẽ mang lại lợi ích cho nhiều năm tới. Nhưng nhận thức ở cả Bắc Kinh và Washington lại cho rằng ông Obama đã hành động yếu đuối (và trong ngoại giao thì nhận thức thường chiếm 99 phần trăm trong các vấn đề)

Năm 2016, có thể Hilary Clinton sẽ bước vào Nhà Trắng. Hình ảnh của bà, dưới mắt Trung Quốc, không phải là “yếu”, mà là người rất cứng rắn và có tham vọng đáng sợ. Dư luận Trung Quốc nhìn nhận bà qua các chuyến thăm Trung Quốc trước đây với ánh mắt “nửa ngưỡng mộ, nửa e sợ”. Các nhà phân tích và hoạch định chính sách Trung Quốc bắt đầu e ngại là một Nhà trắng tập trung hơn vào vai trò của Mỹ trên thế giới, đây sẽ là vấn đề đối với Trung Quốc.

Năm 2016 cũng sẽ là năm bầu cử Người đứng đầu Đài Loan. Cũng như Obama, Mã Anh Cửu là một nhân vật thân Trung Quốc. Mã đã thúc đẩy hợp tác kinh tế gần gũi và thận trọng về chính trị, phần nào làm giảm căng thẳng giữa hai bờ. Nhưng tỷ lệ ủng hộ của cử tri đối với Mã xuống thấp nhất từ trước đến nay. Có thể Quốc dân Đảng của Mã Anh Cửu phải nhường đường cho đảng đối lập Dân tiến, vốn có chính sách không thuận đối với đại lục Trung Quốc như của Quốc dân đảng.

Trong năm 2016, ít nhất Trung Quốc sẽ phải chứng kiến sự thay đổi lãnh đạo ở 2 nước đối tác chủ chốt, với khả năng cao là mang lại môi trường đối đầu nhiều hơn. Tập Cận Bình đã chứng tỏ rất có khả năng trong việc nắm bắt các lợi ích của Trung Quốc, nhưng năm 2016, thay vì có thể đẩy xa hơn giấc mơ Thung Hoa, có thể trở thành năm khởi đầu cho một cơn ác mộng cho Trung Quốc. Chỉ còn khoảng 18 tháng nữa của kỷ nguyên “cơ hội chiến lược” mà Tập Cận Bình cần phải tận dụng với Tổng thống Mỹ Obama và Người đứng đầu Đài Loan Mã Anh Cửu. Năm 2015 và 2016 có thể sẽ chứng kiến nhiều bước đi bất ngờ của Trung Quốc trong việc tận dụng đối đa các cơ hội này. Vấn đề là ông Obama và ông Mã Anh Cửu sẽ phản ứng thế nào.

Theo The Diplomat

Duy Anh (gt)