Ngày 17/8, Cố vấn Quốc gia Myanmar, bà Aung San Suu Kyi, sẽ bắt đầu chuyến công du 4 ngày tới Trung Quốc. Đây là chuyến thăm nước ngoài thứ ba của bà kể từ khi bà nhậm chức hồi tháng 3 năm nay. Trước đây, Trung Quốc đã có một lần đón tiếp bà khi bà tới thăm nước này vào tháng 6/2015 trên cương vị là nhà lãnh đạo phe đối lập ở Myanmar, trước khi diễn ra cuộc tổng tuyển cử đem lại chiến thắng cho đảng của bà vào tháng 11 cùng năm đó.

Khi Liên đoàn Quốc gia vì Dân chủ lên cầm quyền, nhiều người đã suy đoán rằng đảng này sẽ thắt chặt hơn nữa quan hệ với phương Tây, các nước đề cao những ý tưởng dân chủ mà đảng này lâu này vẫn cổ xúy. Tuy nhiên, chuyến công du Trung Quốc của nhà lãnh đạo trên thực tế của quốc gia này, bà Aung San Suu Kyi, thể hiện một chính sách ngoại giao thực dụng hơn đang được chính quyền mới ở Myanmar theo đuổi.

Kể từ khi lên nắm quyền, Chính phủ do bà Suu Kyi dẫn đầu và Tổng thống Htin Kyaw đã thu hút sự quan tâm của cộng đồng quốc tế một phần là nhờ những kế hoạch ngoại giao kín đặc của họ. Hai nhà lãnh đạo Myanmar đã thay phiên nhau tiến hành các chuyến công du chính thức tới một loạt nước, trong đó có Trung Quốc, Nhật Bản và Mỹ, cũng như một số quốc gia châu Âu, Trung Đông và Đông Nam Á. Về phần mình, bà đặt ưu tiên cho quan hệ với các nước láng giềng và các tổ chức khu vực - đó là Trung Quốc, Ấn Độ, Thái Lan và ASEAN - cao hơn so với quan hệ với những cường quốc lớn hơn song xa xôi hơn như Mỹ, Nhật Bản, Nga hay các nước lớn trong Liên minh châu Âu. Ở nhiều phương diện, lịch trình công du nước ngoài của bà được hoạch định cẩn thận để thể hiện những ưu tiên này, duy trì sự cân bằng trong các mối quan hệ đối ngoại của Myanmar trong bối cảnh quốc gia này cố gắng rũ bỏ những vết tích của thời kỳ bị cô lập và tạo chỗ đứng trên trường quốc tế.

Tuy nhiên, cho tới gần đây, Trung Quốc vẫn cảnh giác theo dõi chính phủ mới của Myanmar. Chính quyền quá độ của người tiền nhiệm, cựu Tổng thống Thein Sein, đã đẩy quan hệ Trung Quốc-Myanmar tụt xuống mức thấp nhất trong lịch sử. Naypyidaw đã ngừng một số dự án đầu tư lớn của Trung Quốc ở Myanmar, trong đó có dự án xây đập Myitsone và khai thác mỏ đồng Letpadaung. Do đó, mặc dù Trung Quốc đã lường trước - và ở nhiều phương diện còn khuyến khích - Myanmar mở cửa, song họ phát hiện thấy nhiều lợi ích chiến lược của họ ở quốc gia này bị đe dọa dưới thời chính quyền Thein Sein. Các nhà lãnh đạo Trung Quốc lo sợ nguy cơ Naypyidaw dùng đòn bẩy là những nguồn năng lượng, vấn đề an ninh biên giới và các dự án hấp dẫn để ép Bắc Kinh phải tăng đầu tư và viện trợ. Áp lực bắt đầu gia tăng ở trong nước khi công dân Trung Quốc hối thúc chính phủ có hành động trả đũa Myanmar bằng vũ khí kinh tế hoặc bằng cách ủng hộ các nhóm sắc tộc vũ trang tại biên giới Trung Quốc-Myanmar.

Năm năm kể từ khi bắt đầu tiến trình quá độ từ sự cai trị độc tài, rõ ràng rằng Myanmar giờ đây là một quốc gia mở cửa và tự tin hơn. Ở trong nước, hai vấn đề sẽ tiếp tục có ý nghĩa tối quan trọng đối với chính phủ của bà Suu Kyi là đạt được thỏa thuận hòa bình với các lực lượng dân quân tại dọc biên giới phía bắc Myanmar và phát triển nền kinh tế non trẻ. Tuy nhiên, giới chính trị tại Naypyidaw đều nhất trí cho rằng những ưu tiên này sẽ không thể đạt được nếu như trước hết không giành được sự cảm thông của Bắc Kinh. Trong một số lĩnh vực, Myanmar thậm chí sẽ cần sự giúp đỡ của Trung Quốc. Với vô số công cụ kinh tế và chính trị mà Bắc Kinh sở hữu, đó là chưa kể đến những mối liên quan giữa Trung Quốc và nhiều nhóm sắc tộc ở Myanmar, Trung Quốc có khả năng sẽ tiếp tục là quốc gia có nhiều ảnh hưởng nhất đến tiến trình cải tổ của Myanmar trong những năm tới.

Công nhận thực tế này, bà Suu Kyi đã cố gắng chứng tỏ rằng bà sẵn sàng cảm thông và hóa giải những quan ngại của Trung Quốc. Trong nỗ lực trấn an các nhà đầu tư Trung Quốc, Naypyidaw đã có một số bước đi tái mở cửa mỏ đồng gây tranh cãi Letpadaung bất chấp sự phản đối của dân cư xung quanh đó. Ngoài ra, các nhà lãnh đạo Myanmar xem ra đã phải nhượng bộ trước những mối quan hệ của Trung Quốc với các tổ chức sắc tộc ở khu vực biên giới. Bà Suu Kyi cũng tránh gây áp lực lên Bắc Kinh trong vấn đề dân chủ và nhân quyền. Cho tới nay, Trung Quốc có vẻ phản ứng tích cực trước những nỗ lực của bà. Bắc Kinh liên tục bày tỏ sự ủng hộ tiến trình hòa bình của Myanmar trong khi nhắc lại chính sách của họ là không can thiệp và cam kết đầu tư vào quốc gia này.

Tất cả những diễn biến trên đã góp phần tạo không khí lạc quan cho chuyến công du của bà Suu Kyi tới Bắc Kinh. Hiện tại, những lợi ích song trùng của Trung Quốc và Myanmar sẽ đem lại cho hai nước cơ hội để khôi phục mối quan hệ bị rạn nứt. Tuy nhiên, trong bối cảnh Myanmar tiếp tục can dự với phần còn lại của cộng đồng quốc tế và đa dạng hóa những sự lựa chọn của mình, Bắc Kinh sẽ phải điều chỉnh chính sách đối với Naypyidaw, hợp tác với nhiều thành phần chính trị khác nhau ở Myanmar mà họ cho là cần thiết. Nếu Bắc Kinh không hành xử thận trọng, mối quan hệ song phương có thể sẽ rơi vào trạng thái chưa phục hồi đã căng thẳng trở lại.

Theo mạng “Stratfor” (ngày 16/8).

Anh Thư (gt)