Giáo sư Robert Beckman, giám đốc Trung tâm Luật pháp Quốc tế, giảng viên khoa Luật của Đại học Quốc gia Singapore, thành viên cấp cao trong Viện Nghiên cứu Quốc tế S. Rajaratnam thuộc đại học Nam Dương, cho rằng các căng thẳng trên Biển Đông gần đây là do các bên liên quan đang vận động dưới áp lực và sức mạnh chính trị hơn là tuân thủ những qui định của luật pháp quốc tế. Tuy nhiên, ông nói, trong một bài viết mới nhất được đăng trên mạng, vấn đề không đơn giản khi mà UNCLOS vẫn là điều kiện quan trọng và căn bản nhất để giải quyết sự tranh chấp lâu nay trên Biển Đông vì các phía tranh chấp, khi cố khẳng định chủ quyền lãnh hải của mình, đã đưa ra những quan điểm khá mơ hồ và gần như không nhất quán với những qui định trong UNCLOS. Theo ông, nếu các bên đang tranh chấp triệt để áp dụng mọi nguyên tắc của UNCLOS và đưa vấn đề tranh chấp chủ quyền trên biển của mình trên cơ sở hoàn toàn phù hợp với những nguyên tắc của UNCLOS thì sẽ đạt kết quả tích cực hơn.

Tiến sĩ Nguyễn Toàn Thắng, từng bảo vệ thành công luận án về Luật biển ở Bỉ, hiện là giảng viên Khoa Pháp luật Quốc tế tại Đại học Luật Hà Nội, tác giả bài “Việt Nam cần tăng năng lực chấp pháp ở Biển Đông” cho rằng ông Robert Beckman đã nhận định chính xác khi đề cập tới vai trò của UNCLOS trong giải quyết tranh chấp ở Biển Đông. Ông cho rằng: “mặc dù Công ước không qui định các nguyên tắc về xác lập chủ quyền đối với một vùng lãnh thổ”, nhưng UNCLOS đóng vai trò đặc biệt quan trọng trong “quản lý xung đột” ở Biển Đông. “Vai trò UNCLOS thể hiện trên 3 khía cạnh. 

Thứ nhất, trên cơ sở nguyên tắc “đất thống trị biển”, Công ước qui định cho quốc gia ven biển việc xác lập các vùng biển ven bờ bao gồm các vùng biển chủ quyền bao gồm nội thủy, lãnh hải, và các vùng biển thuộc quyền chủ quyền và quyền tài phán của quốc gia ven biển, vùng tiếp giáp lãnh hải, vùng đặc quyền kinh tế và thềm lục địa. 

Thứ hai, UNCLOS qui định quyền và giới hạn cho các quốc gia trong việc thiết lập các vùng biển đối với các cấu trúc địa chất ngoài khơi xa bờ. 

Thứ ba, UNCLOS cũng qui định quyền và nghĩa vụ quốc gia ven biển trên từng vùng biển”.

Một mặt tán đồng quan điểm của giáo sư Beckman là tranh chấp trên Biển Đông sẽ được giảm nhiệt và bớt căng thẳng nếu các bên tranh chấp đưa ra yêu sách trên cơ sở và phù hợp với qui định của UNCLOS, tiến sĩ Nguyễn Toàn Thắng phân tích vấn đề trên một khía cạnh rõ ràng hơn: “Thực tiễn cho thấy các qui định của UNCLOS không phải lúc nào cũng được tuân thủ và điều này gây quan ngại cho các quốc gia liên quan”.

Cũng trong bài viết của mình, giáo sư Robert Beckman nêu 3 giải pháp mà các quốc gia đang tranh chấp trên Biển Đông, cần phải áp dụng, và nếu chưa thực hiện thì phải nên làm ngay, đó là quy chế pháp lý của đảo và các cấu trúc địa chất trên biển phù hợp với qui định của UNCLOS. Ông nhấn mạnh việc các quốc gia liên quan xác định cụ thể tên cũng như vị trí các đảo tranh chấp sẽ có ý nghĩa đặc biệt quan trọng và cơ sở để giải quyết các xung đột cũng như mâu thuẫn phát sinh.

Theo giáo sư Robert Beckman, việc các quốc gia liên quan xác định cụ thể tên và vị trí của các đảo tranh chấp có ý nghĩa đặc biệt quan trọng, là cơ sở để giải quyết những xung đột, mâu thuẫn phát sinh. Nếu điều này được thực hiện, khu vực tranh chấp sẽ được xác định rõ ràng, từ đó các bên có thể ngồi vào bàn đàm phán để tìm kiếm các biện pháp quản lý xung đột.

Tuy nhiên, dưới mắt tiến sĩ Nguyễn Toàn Thắng, tình hình tranh chấp trên Biển Đông cho thấy khả năng mà giáo sư Robert Beckman đề cập tới không dễ dàng trở thành hiện thực: “Tranh chấp trên Biển Đông có sự tham gia của nhiều nước khác nhau, vì vậy khả năng trên chỉ có thể thực hiện nếu như các bên thực sự có thiện chí. Không thể là hành vi đơn phương từ bất kỳ một quốc gia tranh chấp nào. Thực tiễn như chúng ta cũng đã đề cập ở trên, khả năng đó khó được TQ chấp nhận khi quốc gia này thể hiện rõ tham vọng với yêu sách đường đứt khúc chín đoạn bao trùm tới 80% diện tích trên Biển Đông”.

Về giải pháp gọi là khai thác chung trên Biển Đông, được coi là khu vực giàu tài nguyên thiên nhiên cũng như dầu khí, mà giáo sư Robert Beckman có nhắc tới, quan điểm của tiến sĩ Nguyễn Toàn Thắng thì đó chỉ là giải pháp tạm thời, không ảnh hưởng đến giải quyết tranh chấp chủ quyền lãnh thổ giữa các quốc gia liên quan và được qui định trong Công ước LHQ về Luật biển 1982 (UNCLOS).

Tóm lại, tiến sĩ Nguyễn Toàn Thắng kết luận, luật quốc tế nói chung và UNCLOS nói riêng, chính là cơ sở pháp lý để các quốc gia giải quyết tranh chấp trên Biển Đông. Giải quyết dứt điểm tranh chấp phụ thuộc vào thiện chí của các bên liên quan trong việc áp dụng các biện pháp hòa bình được luật quốc tế ghi nhận.

Theo RFA,

Thùy Anh(gt)