SCS.jpg

Cách đây khoảng một thập kỷ, mọi người bắt đầu đồn đoán về “một kỷ nguyên châu Á” đang nổi lên, được hỗ trợ bởi một Trung Quốc phát triển như vũ bão và nền kinh tế Mỹ "tuột dốc không phanh". Tuy nhiên, giờ đây, kinh tế Trung Quốc rơi vào giai đoạn bất ổn, các nền kinh tế được mệnh danh là “Hổ châu Á” như Malaysia, Thái Lan cũng trong tình trạng tương tự, thậm chí Singapore - nền kinh tế phát triển ổn định ở khu vực - cũng đang đối mặt với các vấn đề về sức mạnh trong mô hình kinh tế mà nước này theo đuổi. Phải chăng kỷ nguyên châu Á đang bước vào giai đoạn thoái trào sớm hơn so với dự đoán?

Những bất ổn kinh tế và chính trị đã tác động đến toàn khu vực. Tại Ấn Độ và Indonesia, những hy vọng về việc Thủ tướng Ấn Độ Narendra Modi và Tổng thống Indonesia Joko Widodo đắc cử sẽ tạo ra được "làn sóng" cải cách kinh tế mới đã tắt ngấm. Tương tự, tại Hàn Quốc, hai tổng thống gần đây nhất đã không thực hiện được những lời cam kết như kiềm chế các tập đoàn tài phiệt gia đình nhằm hỗ trợ các doanh nghiệp khác phát triển.

Tại Nhật Bản, mặc dù Thủ tướng Shinzo Abe đã tiến hành các biện pháp cải cách triệt để, song vẫn chưa đủ để tạo động lực cho nền kinh tế, và những nỗ lực để giải quyết vấn đề dân số lão hóa thậm chí còn chưa được bắt đầu.

Châu Á đang đối mặt với những thách thức an ninh và chính trị lớn, trong đó bao gồm cả sự đối đầu về mặt chiến lược ngày một lớn giữa Mỹ với Trung Quốc, những dấu hiệu của sự tái xuất chủ nghĩa dân tộc trên toàn khu vực và mô hình “một nước, hai chế độ” tại Hong Kong. Quốc gia càng bất ổn, Trung Quốc càng đẩy mạnh việc đơn phương đưa ra các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ ở Biển Hoa Đông và Biển Đông cũng như khu vực Tây Tạng. Tuy nhiên, có lẽ nguy hiểm nhất là Triều Tiên dưới sự cầm quyền của nhà lãnh đạo hiếu chiến Kim Jong-un.

Trong bối cảnh thiếu vắng các khuôn khổ hợp tác khu vực hiệu quả, không có gì ngạc nhiên khi các cơ cấu đối đầu nhau được dựng lên, chẳng hạn như việc Mỹ tiên phong trong Hiệp định Đối tác Kinh tế xuyên Thái Bình Dương (TPP), kết nối 12 nước thuộc Vành đai Thái Bình Dương thành một khu vực tự do thương mại quy mô lớn. Trong khi đó, Trung Quốc đẩy mạnh việc xây dựng Ngân hàng Đầu tư Cơ sở Hạ tầng châu Á (AIIB), một khu vực thương mại do Bắc Kinh giữ vai trò chủ đạo.

Tất cả những diễn biến trên đã để lộ ra những nhược điểm nghiêm trọng trong nền tảng của kỷ nguyên châu Á, vốn được che giấu sau sự phát triển kinh tế mạnh mẽ của khu vực. Các chuỗi sản xuất quy mô lớn kết nối với các nước đã tạo ra ấn tượng về một châu Á thống nhất. Chừng nào nền kinh tế khu vực còn thịnh vượng, những vấn đề mà khu vực đang đối mặt sẽ tiếp tục bị che khuất.

Tình trạng trì trệ về mặt chính sách là trọng tâm của các bất ổn kinh tế đang nổi lên tại khu vực. Đây là vấn đề khó giải quyết, một phần do nó được hoạch định theo từng hệ thống của mỗi quốc gia. Hệ thống liên bang của Ấn Độ là một cản trở đối với cải cách lớn hơn so với dự đoán của Thủ tướng Modi, cụ thể như việc các chính quyền bang cản trở các biện pháp cải cách như lập một hệ thống thuế doanh số duy nhất và cải cách về đất đai. Đây là hai yếu tố rất quan trọng trong việc xây dựng một thị trường nội địa thống nhất.

Chủ nghĩa tư bản nhà nước của Trung Quốc đã tránh được những vấn đề trên do Đảng Cộng sản tương đối thống nhất trong chương trình nghị sự kinh tế. Tuy nhiên, tình trạng phát triển bùng nổ không kiểm soát được trong vài thập kỷ qua đã làm nảy sinh thách thức lớn, đó là sự hủy hoại môi trường, nợ công tăng mạnh và tham nhũng trên quy mô lớn. Tất cả đang chuẩn bị bùng nổ và khả năng của Đảng Cộng sản Trung Quốc trong việc giải quyết các vấn đề này khó xác định, cụ thể như việc chính phủ nước này lúng túng trong xử lý biến động của thị trường chứng khoán. Mức độ nghiêm trọng của những bất ổn kinh tế Trung Quốc hiện chưa rõ ràng do cơ chế ban hành chính sách và thống kê của nước này vẫn được giữ bí mật. Để làm rõ được điều này, Trung Quốc cần có nền kinh tế tập trung vào tiêu dùng và dịch vụ, điều này đòi hỏi phải thực hiện những cải cách triệt để theo định hướng thị trường. Đây là sự lựa chọn sống còn của các nhà quản lý Trung Quốc do việc từ bỏ sự kiểm soát của chính phủ theo yêu cầu cải cách sẽ va chạm trực tiếp đến mục tiêu của Chủ tịch Tập Cận Bình về việc tăng cường sự quản lý của Đảng đối với đất nước.

Có lẽ câu chuyện khả thi nhất là Nhật Bản, sau hai thập kỷ trì trệ, cuối cùng nước này đã bắt đầu thay đổi sự trì trệ chính sách. Những thói quen lỗi thời như bảo hộ nông nghiệp, điện lực và các ngành kinh tế khác đang bị dỡ bỏ. Tất nhiên, còn nhiều việc cần làm, đặc biệt là việc phê chuẩn TPP, sẽ "tháo dây trói" cho nhiều lĩnh vực khác trong nền kinh tế Nhật Bản. Với cách tiếp cận táo bạo, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe nổi lên là hình mẫu cho nhiều nhà lãnh đạo châu Á khác, đặc biệt là Trung Quốc. Sự táo bạo như vậy là điều quan trọng cho việc kéo dài kỷ nguyên châu Á.

Bài viết của Hạ nghị sỹ Yuriko Koike, cựu Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản kiêm Cố vấn An ninh quốc gia trên báo "Japan Times."

Viết Tuấn (gt)