Sáng sớm 26/ 5, tại vùng biển miền Trung hoàn toàn nằm trong vùng lãnh hải thuộc chủ quyền của Việt Nam, cách mũi Đại Lãnh (Phú Yên) 120 hải lý, chiếc tàu Bình Minh 02 của Tập đoàn Dầu khí Quốc gia Việt Nam khi đang khảo sát địa chấn tại lô 148 đã bị ba chiếc tàu Hải giám của Trung Quốc cản trở hoạt động và cắt đứt cáp thăm dò. Ngày 27/ 5, một quan chức Bộ Ngoại giao Việt Nam cho biết đại diện của Bộ này đã gặp đại diện Đại sứ quán Trung Quốc ở Hà Nội để trao công hàm phản đối, trong đó Việt Nam khẳng định hành động nói trên của Trung Quốc “vi phạm nghiêm trọng chủ quyền của Việt Nam, vi phạm Công ước Luật biển năm 1982 của Liên hợp quốc, trái với tinh thần của Tuyên bố về ứng xử của các bên ở Biển Đông”. Hà Nội yêu cầu Bắc Kinh “không để tái diễn những hành động tương tự và bồi thường thiệt hại cho phía Việt Nam”.

Giáo sư Carl Thayer, chuyên gia về Việt Nam thuộc Học Viện Quốc phòng Ôxtrâylia, được hãng tin Reuters dẫn lời ngày 27/ 5 nhận định vụ việc này thể hiện sự leo thang của Trung Quốc trong hành động gây hấn với Việt Nam. Theo ông Carl Thayer, “Trung Quốc đã xác định một cách 'trơ trẽn' chủ quyền của họ bằng những hành động như vậy, và họ có ưu thế về đội tàu để thực hiện điều đó”. Qua hành động xâm nhập hải phận Việt Nam và cắt đứt dây cáp của tàu Việt Nam, có lẽ Trung Quốc muốn “nắn gân” để xem phản ứng của Việt Nam như thế nào. Tuy nhiên, mục đích cũng có thể là gây tâm trạng bất an cho các nhà đầu tư nước ngoài đang hoặc có ý định hợp tác với Việt Nam trong việc thăm dò và khai thác dầu khí ở Biển Đông.

Hãng tin Pháp AFP ngày 28/5 cũng bình luận về vụ việc trên như sau: “Bắc Kinh và Hà Nội từ lâu đã tranh chấp chủ quyền ở Biển Đông liên quan đến các quần đảo Hoàng Sa và Trường Sa, vốn rất giàu tài nguyên và tọa lạc ở các hải trình chiến lược tại khu vực. Việt Nam đã thông báo nhiều trường hợp các thiết bị ngư nghiệp và tàu đánh cá của nước này bị phía Trung Quốc bắt giữ ở các khu vực tranh chấp từ năm 2009. Những hành động táo bạo, quyết đoán ngày một tăng của Trung Quốc tại Biển Đông đã và đang làm dấy lên căng thẳng với các quốc gia khác trong khu vực”.

Theo nhận định của cả hãng tin Reuters và AFP, vụ đụng độ giữa tàu Trung Quốc với tàu Việt Nam càng khiến cho các nước láng giềng Đông Nam Á thêm lo ngại về thái độ ngày càng quyết liệt của Trung Quốc trong việc xác định chủ quyền ở Biển Đông. Vụ này xảy ra chỉ một tuần sau khi Trung Quốc và Philíppin cam kết “hành xử có trách nhiệm” tại những vùng biển tranh chấp và tìm một giải pháp hòa bình cho các đòi hỏi chủ quyền ở Biển Đông. Sau chuyến thăm Manila của Bộ trưởng Quốc phòng Trung Quốc Lương Quang Liệt, Tổng thống Philíppin Benigno Aquino đã cảnh báo những vụ xâm nhập và đụng độ ở các vùng tranh chấp trên Biển Đông có thể thúc đẩy một cuộc chạy đua vũ trang trong khu vực.

Theo các chuyên gia về an ninh, trên thực tế cuộc chạy đua vũ trang này đã diễn ra. Nhiều nước Đông Nam Á như Xinhgapo, Malaixia, Việt Nam và Thái Lan đang tăng cường lực lượng hải quân và không quân, đặt mua thêm chiến hạm, máy bay chiến đấu và tàu ngầm. Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng, thuộc trường Đại học George Mason, bang Virginia (Mỹ) cho biết rõ ràng ngân sách quân đội của các nước trong khu vực đang tăng lên, nhất là sau tiến trình hiện đại hóa quân sự cũng như thái độ khiêu khích của Trung Quốc ở Biển Đông. Khả năng quân sự của Trung Quốc ngày càng mạnh, và một khi họ đã có được hàng không mẫu hạm, khả năng phóng sức mạnh của họ càng xa. Đây là một đe dọa rất lớn nếu Trung Quốc có tham vọng lấn chiếm Biển Đông. Việt Nam nằm gần Trung Quốc, lại có tranh chấp toàn phần Trường Sa với nước này. Những năm gần đây, Trung Quốc thỉnh thoảng cấm đánh bắt cá ngay cả ở những vùng đang tranh chấp. Cho nên, Việt Nam phải hết sức quan tâm đến sức mạnh của Trung Quốc.

Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng nếu trong tương lai, thật sự diễn ra một cuộc chạy đua vũ trang như nhiều người vẫn lo ngại, điều này sẽ ảnh hưởng đến ngân sách của Việt Nam. Nếu Việt Nam dồn tiền cho ngân sách quốc phòng thì sẽ ảnh hưởng không tốt cho sự phát triển kinh tế. Tuy nhiên, đó là vấn đề không thể tránh được. Có một cách là Việt Nam có thể liên kết với các quốc gia khác trong khu vực hoặc các nước lớn để tạo một thế cân bằng quyền lực.

Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng nhận xét qua các cuộc trả lời phỏng vấn với báo giới của ông Nguyễn Chí Vịnh, Thứ trưởng Quốc phòng Việt Nam, có thể thấy Việt Nam quan tâm đến an ninh quốc gia và sự vẹn toàn lãnh thổ và rất cố gắng tìm cách bảo vệ lãnh thổ quốc gia. Ông Nguyễn Chí Vịnh nói rằng Việt Nam dùng nhiều cách để bảo vệ lãnh thổ quốc gia, và có thể cuối cùng vẫn phải dùng quân sự nhưng ngoại giao là cách tốt nhất. Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng cho rằng những tuyên bố đó khá bài bản, chứng tỏ Việt Nam ngày càng tăng cường khả năng tham mưu tốt, nhất là trong chính sách quốc phòng.

 

Tin Tổng hợp 

Vũ Hiền (gt)