Xu hướng chủ đạo đầu tiên là cấu trúc an ninh khu vực vẫn còn phụ thuộc vào hệ thống liên minh an ninh do Mỹ lãnh đạo. Ngoài những liên minh an ninh Mỹ - Nhật, Mỹ - Hàn, Mỹ - Australia, đối tác an ninh là một bước phát triển mới giữa Mỹ và các nước trong khu vực. Mối quan hệ này bao gồm những cuộc tập trận chung, huấn luyện, chia sẻ thông tin tình báo, bán vũ khí, trao đổi các phái đoàn quân sự...

Quan hệ đối tác an ninh, không bắt buộc một bên phải bảo vệ bên kia, đã hình thành giữa Mỹ với Ấn Độ, Singapore, Pakistan và gần đây gồm cả Việt Nam, Malaysia và Indonesia. Nhìn chung trong cấu trúc an ninh châu Á, Mỹ vẫn duy trì vai trò đầu tàu. Điều này còn được thấy rõ ở việc Mỹ biến đảo Guam thành căn cứ quân sự lớn nhất của Mỹ trên thế giới với tất cả các loại vũ khí và hệ thống vũ khí hiện đại mà Mỹ có. Chuyển động đến Thái Bình Dương là một phần trong kế hoạch tái bố trí lại lực lượng Mỹ từ Tây (châu Âu) sang Đông (châu Á).

Xu hướng thứ hai, vai trò tích cực của Trung Quốc trong các mối quan hệ ngoại giao trong những năm gần đây. Trung Quốc đang làm hết sức để đặt các mối quan hệ song phương trong khu vực, kể cả với Nhật Bản, trên nền tảng tốt hơn. Hợp tác ba bên Trung - Mỹ - Nhật, ba nền kinh tế lớn nhất thế giới, đang mở ra những tiềm năng rất lớn. Dù còn nhiều bất đồng nhưng chắc chắn hợp tác vẫn là xu hướng chủ đạo trong mối quan hệ ba bên này. Quan hệ Trung Quốc với Ấn Độ, Nga đang được cải thiện đáng kể. Tuy vẫn còn tranh cãi về vị trí nền kinh tế thứ hai của Trung Quốc vì kinh tế Nhật Bản vẫn gấp đôi kinh tế Trung Quốc xét về quy mô, nhưng chuỗi sản xuất khu vực đang xoay quanh Trung Quốc.

Xu hướng thứ ba, sự chuyển đổi quan hệ Mỹ - Trung thành mối quan hệ toàn cầu. Điều này đang xảy ra vì ảnh hưởng của Trung Quốc hiện nay đang tăng lên ở nhiều nơi trên thế giới, những nơi trước đây họ chưa can dự như châu Phi, Mỹ Latinh, Trung Đông và Trung Á. Trong chuyến thăm châu Á năm 2010, NT Mỹ Hillary Clinton kêu gọi Trung Quốc hợp tác về các vấn đề an ninh phi truyền thống như biến đổi khí hậu, an ninh năng lượng, kiểm soát vũ khí và ổn định tài chính toàn cầu. Dư luận đang đặt câu hỏi Mỹ muốn Trung Quốc cùng kiểm soát vũ khí là như thế nào, có giống như hiệp ước cắt giảm vũ khí tấn công chiến lược với Nga không? Nếu như thế có lẽ Trung Quốc sẽ khó cùng bước chung trên con đường với Mỹ.

Xu hướng thứ tư, cấu trúc khu vực đa tầng và cộng đồng an ninh châu Á đang nổi lên. Cấu trúc này bao gồm nhiều diễn đàn đối thoại, đối thoại chính phủ và phi chính phủ, như Diễn đàn khu vực ASEAN (ARF), ASEAN + 3, Hội nghị thượng đỉnh Đông Á và những cơ chế đối thoại khác. Đến nay Mỹ vẫn đứng ngoài cấu trúc khu vực mới nổi. Trong khi chính quyền Bush không chú ý nhiều đến cấu trúc này, thậm chí không đánh giá cao nó, thì chính quyền Obama phát tín hiệu cho thấy họ nghiêm túc quan tâm đến cơ chế này. Nhìn tổng thể, không giống trước đây, hiện nay Mỹ đang ngày càng mở cửa với các tổ chức đa phương của châu Á.

Hồng Loan ( cộng tác viên tại Thái Lan)

(Đề nghị chỉ được dẫn đường link mọi thông tin, bài viết  trên www.nghiencuubiendong.vn, không cắt đăng lại khi chưa có sự đồng ý của Ban Biên tập Website)