Tranh chấp ở Biển Đông lúc nổi lên lúc chìm từ nhiều thế kỷ nay. Cả Trung Quốc và các nước xung quanh đều có trách nhiệm trong tình hình căng thẳng gia tăng. Nhưng không có gì nghi ngờ là chính sức mạnh kinh tế của Trung Quốc cùng với việc sử dụng một cách cứng rắn các tàu hải quân và tàu thương mại của Trung Quốc đã làm thay đổi tình hình khu vực và làm cho các nước láng giềng nhỏ hơn phải lo ngại. Bắc Kinh có tham vọng rất lớn ở Biển Đông: Giám đốc một viện nghiên cứu của Trung Quốc Wu Shicun cho phóng viên Jane Perlez của báo NYT biết Trung Quốc muốn kiểm soát không ít hơn 80% diện tích Biển Đông.

Do đó việc Mỹ lo ngại là hoàn toàn đúng. Trong những tháng gần đây, Trung Quốc đã mở rộng lực lượng quân đội đồn trú ở hòn đảo nhỏ Phú Lâm. Ông Wu cho biết mục đích của việc này là nhằm cho phép Bắc Kinh “thực hiện chủ quyền với tất cả các cấu trúc đất liền trên Biển Đông” bao gồm hơn 40 đảo đang bị Việt Nam, Philippines và Malaysia “chiếm giữ bất hợp pháp”. Chính quyền của Tổng Thống Obama đã phản đối hành động gây hấn này, cho rằng việc này có nguy cơ làm căng thẳng thêm tình hình khu vực. Đáp lại một tờ báo hàng đầu của Trung Quốc nói rằng Mỹ lên “im mồm” và ngừng việc can thiệp vào các vấn đề thuộc chủ quyền Trung Quốc.

Washington cần bỏ qua những tranh cãi ngoại giao như vậy và tiếp tục đóng vai trò trong việc tìm kiếm giải pháp hòa bình cho vấn đề Biển Đông. Trung Quốc muốn giải quyết song phương các tranh chấp lãnh thổ vì Trung Quốc cho rằng có thể sử dụng sức mạnh với các nước láng giềng. Mỹ có lập trường trung lập đối với các đòi hỏi lãnh thổ nhưng đã đề nghị phải giải quyết qua thương lượng và “không ép buộc, không hăm dọa, không đe dọa và không sử dụng vũ lực”.

Mỹ không nên là nước duy nhất ủng hộ việc giải quyết hòa bình các tranh chấp. ASEAN, gồm các thành viên là Việt Nam và Philippines, có thể có những đóng góp thực sự qua việc thiết lập một bộ quy tắc ứng xử để quản lý các tranh chấp. Cho đến nay, ASEAN vẫn chưa làm được điều này. Chính vì vậy điều quan trọng hơn cả là Mỹ cần phải tiếp tục có nhiều nỗ lực hơn nữa trong vấn đề Biển Đông, vừa tiếp tục làm việc với Trung Quốc và vừa củng cố quan hệ đồng minh với các nước đối trọng với Trung Quốc.

Theo New York Times (ngày 18/8)

Mỹ Anh (gt)