Năm 2011 kỷ niệm 20 năm thiết lập cơ chế đối thoại giữa TQ và ASEAN. Hơn 20 năm qua, sự hợp tác toàn diện giữa hai bên trên cơ sở tôn trọng lẫn nhau và bình đẳng đã tiến triển, không chỉ thúc đẩy mạnh mẽ sự phát triển kinh tế - xã hội và đem lại lợi ích to lớn cho nhân dân các nước này, mà còn đóng góp quan trọng cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng của cả khu vực.

Năm 1991 thiết lập quan hệ đối tác đối thoại giữa TQ và ASEAN. Năm 2003, TQ trở thành cường quốc đầu tiên tham gia hiệp ước Thân thiện và Hợp tác Đông Nam Á (TAC). Cũng trong năm đó quan hệ đối tác chiến lược vì hòa bình và thịnh vượng được thiết lập. Năm 2010 hai bên đã lập khu vực mậu dịch tự do và ký nghị định thư phát triển ĐNÁ thành khu vực không có vũ khí hạt nhân.

Trong 2 thập kỷ qua TQ và ASEAN cũng đạt được tiến triển rõ rệt trong lĩnh vực kinh tế. Năm 1991 kim ngạch thương mại song phương chỉ có 7,96 tỉ USD, nhưng đến 2010 đã lên đến 292,78 tỉ USD. Nửa đầu năm 2011 đạt 171,12 tỉ USD, tăng 25%. Hiện nay, TQ là đối tác thương mại lớn nhất của ASEAN và ASEAN đã thay thế NB trở thành đối tác thương mại lớn thứ 3 của TQ. Đầu tư giữa TQ và ASEAN cũng gia tăng đáng kể. Tính đến cuối tháng 6, tổng đầu tư đạt gần 80 tỉ USD. Hiện nay ASEAN đã trở thành điểm một đầu tư quan trọng của các doanh nghiệp TQ đang hướng phát triển “ra bên ngoài”.

Hợp tác song phương trong lĩnh vực xây dựng cơ sở hạ tầng cũng nở rộ những năm gần đây. Năm 2009, TQ công bố kế hoạch cung cấp cho ASEAN 15 tỉ USD tín dụng và lập quỹ hợp tác đầu tư 10 tỉ USD với các nước ASEAN. Cho đến nay, TQ đã cho các nước ASEAN vay 12,2 tỉ USD tín dụng để xây dựng cầu, đường, nhà máy điện và các dự án khác. Hai bên cũng hợp tác thiết thực về giao thông trên biển, tài chính, xây dựng và du lịch.

Sự hợp tác thiết thực giữa TQ và ASEAN là nhờ chính sách đối ngoại cùng thắng của hai bên. Sự phát triển nhanh chóng của TQ và các nước ASEAN những năm gần đây đã củng cố nhận thức của các thành viên trong khu vực về sự đổi mới của Đông Á và thậm chí sự nổi lên của châu Á. Kết quả là sự hợp tác đã trở thành xu thế chủ đạo của các nước Đông Á và ĐNÁ. Mô hình ASEAN, cơ chế khu vực Đông Á và nguyện vọng giải quyết các tranh chấp thông qua đối thoại, cũng như khái niệm mới của TQ về an ninh và chính sách đối ngoại láng giềng thân thiện và hữu nghị cho thấy nguyện vọng của TQ và ASEAN tìm kiếm hợp tác rộng rãi hơn nữa và kết quả cùng thắng.

Là một cường quốc với trách nhiệm khu vực và quốc tế gia tăng, TQ không ngừng tham gia vào cơ chế hợp tác đa phương do ASEAN đề xướng hoặc chủ đạo. Thái độ trách nhiệm của TQ trong cuộc khủng hoảng tài chính châu Á năm 1997, những nỗ lực của TQ nhằm thành lập khu vực mậu dịch tự do TQ - ASEAN, sự tham gia của TQ vào hợp tác chính trị, an ninh và chiến lược với ASEAN, chẳng hạn như việc TQ tham gia TAC và lập quan hệ đối tác chiến lược với ASEAN, đã tạo khuôn khổ chính sách cho sự hợp tác song phương có hệ thống.

Lập trường nhất quán của TQ là tất cả các nước, dù lớn hay nhỏ, đều bình đẳng và TQ đã tìm kiếm đối thoại khi có tranh chấp phát sinh. Thái độ có trách nhiệm đó đã giúp TQ và ASEAN đặt nền móng vững chắc cho sự hợp tác cùng thắng.

Sự phát triển nhanh chóng của TQ không chỉ tạo cơ hội cho các nước trong khu vực, mà theo họ, còn cả những thách thức. Điều này đặc biệt rõ từ năm 2010, khi TQ và ASEAN chứng kiến kim ngạch thương mại song phương gia tăng sau khi thành lập khu vực thương mại tự do và những tranh chấp gia tăng ở Biển Đông. Mối nguy hiểm gia tăng do sự can dự của Mỹ vào vấn đề Biển Đông đã làm cho tình hình khu vực thêm phức tạp. Trong quá trình làm sâu sắc sự hợp tác hai bên cũng đã đối phó với một số thách thức mới trong các vấn đề an ninh phi truyền thống, từ vấn đề nguồn nước cho đến thảm họa thiên tai.

Các nỗ lực toàn diện của ASEAN thúc đẩy xây dựng cộng đồng ở khu vực và nỗ lực của TQ xây dựng xã hội khá giả sẽ tạo không gian rộng lớn cho sự hợp tác TQ -ASEAN trong những năm tới.

TQ sẵn sàng hợp tác với các nước thành viên ASEAN theo nguyên tắc láng giềng thân thiện, cùng có lợi và cùng thắng, nhằm thúc đẩy mối quan hệ đối tác chiến lược song phương và đóng góp nhiều hơn cho hòa bình, ổn định và thịnh vượng của Đông Á và ĐNÁ./.

Tường Vy (gt)