Đáng chú ý có bài “Cần có sự chân thành trong giải quyết các tranh chấp tại Biển Đông” của các tác giả Zhang Haiwen và Liu Qing với nội dung chính như sau: Trong chuyến thăm chính thức Trung Quốc của Tổng bí thư Đảng Cộng sản Việt Nam Nguyễn Phú Trọng, lãnh đạo cấp cao hai nước đã đánh giá cao tầm quan trọng đặc biệt của quan hệ Trung Quốc – Việt Nam, đồng thời đạt được thỏa thuận cụ thể và kế hoạch phát triển hơn nữa quan hệ song phương. Điều này cho thấy quan hệ Trung Quốc – Việt Nam vẫn chưa bị chệch hướng. Trong số những tranh chấp xung quanh biển Đông, tranh chấp giữa Trung Quốc – Việt Nam là nghiêm trọng nhất. Hiệp định các nguyên tắc cơ bản định hướng giải quyết vấn đề biển giữa Việt Nam – Trung Quốc có thể được xem như một bước tiến của cả hai bên trong việc giải quyết vấn đề và đóng vai trò rất quan trọng đối với sự ổn định, phát triển của quan hệ song phương Việt Nam – Trung Quốc. Tuy nhiên, việc giải quyết tranh chấp Biển Đông sẽ không phải là vấn đề đơn giản. Hiệp định trên mới chỉ là sự khởi đầu chứ không có nghĩa là đã giải quyết thành công tranh chấp. Mục tiêu chính của hiệp định là đưa ra những định hướng chính trị cho đàm phán trong tương lai chứ không phải là những biện pháp cụ thể để giải quyết vấn đề. Mặt khác, hiệp định này sẽ chỉ là lá thư chết nếu cả hai bên thiếu sự chân thành và không có hành động cụ thể.

Trước đó, ngày 17/10, Tân Hoa Xã và Trung Quốc Nhật báo có bài “Trung Quốc kêu gọi các nước khác tôn trọng thỏa thuận mà Trung Quốc ký với Việt Nam và đàm phán trực tiếp về vấn đề biển. Việc đàm phán đa phương sẽ chỉ làm phức tạp thay vì để giải quyết vấn đề Biển Đông”. Trong họp báo thường kỳ, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Lưu Vi Dân cũng đã nói rằng: Thực tế Trung Quốc đã nhất trí giải quyết tranh chấp biển thông qua đàm phán nên không có việc gì cần làm với bên thứ 3. Chúng tôi hy vọng bên thứ 3 tôn trọng những nỗ lực mà các nước có liên quan giải quyết các tranh chấp thông qua đàm phán.

Phát biểu của Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc được đưa ra sau khi có báo cáo rằng Philippines phản đối tuyên bố chung mới đây giữa Trung Quốc và Việt Nam và kêu gọi cần có cách tiếp cận đa phương hơn là các thỏa thuận song phương nhằm giải quyết các tranh chấp liên quan tới Biển Đông. Ông Lưu cũng cho rằng tranh chấp biển giữa Trung Quốc và Philippines chỉ có thể được giải quyết thông qua đàm phán trực tiếp giữa Trung Quốc và Philippines và điều này hoàn toàn nhất quán với DOC đã được ký giữa Trung Quốc và ASEAN năm 2002. Tuần trước, trong chuyến thăm Indonesia và một số nước Đông Nam Á khác, Bộ trưởng Ngoại giao Nhật Bản Koichiro Gemba cũng đã đề xuất một khuôn khổ đa phương để giải quyết tranh chấp tại Biển Đông.

Cũng liên quan đến hồ sơ Biển Đông, nhật báo La Croix số ra ngày 18/10 có bài viết mang tựa đề “Trung Quốc và Việt Nam tìm kiếm một lối thoát cho cuộc xung đột lãnh hải”, trong đó viết: Sau nhiều tháng căng thẳng, đến cuối tuần qua Bắc Kinh và Hà Nội đã ký kết một bản thỏa thuận gồm 6 điểm, tạo ra cái sườn cho việc thương lượng, nhằm xác định cụ thể vùng biển thuộc chủ quyền của mỗi nước và nguy cơ một cuộc xung đột quân sự giữa Việt Nam và Trung Quốc đã giảm xuống. Theo La Croix thì thỏa thuận khung này bước đầu có thể giúp làm hòa dịu bớt tình hình căng thẳng đã dấy lên trong những tháng gần đây, do các đòi hỏi quá quắt của Bắc Kinh trên vùng biển chiến lược này nhưng nhấn mạnh là chỉ trong lúc này mà thôi. La Croix kết luận, theo nhiều nhà ngoại giao trong khu vực, thì để đạt đến một thỏa thuận chung cuộc về chủ quyền, dựa trên luật quốc tế và được toàn bộ các nước láng giềng có liên quan chấp nhận, thì còn cần rất nhiều đến lòng nhẫn nại và sự kiên trì.

Chung dòng sự kiện, trong một hội thảo gần đây ở Philippines, học giả Trung Quốc: “Lưỡi bò” có giá trị cao hơn Công ước Liên Hiệp Quốc về Luật biển. Liên quan tới hội nghị khoa học về Biển Đông diễn ra tại Manila ngày 17/10, các nguồn tin báo chí đưa tin cho biết, hầu hết các diễn giả cũng như người tham dự đều đề cập đến tính mơ hồ, cũng như tính bất hợp pháp của các đòi hỏi chủ quyền của Trung Quốc, nằm trong tấm bản đồ đường “ lưỡi bò” . Theo đánh giá, có thể do đuối lý, ông Trần Sỹ Cầu, giáo sư tại Đại học Ngoại giao Trung Quốc, cựu Đại sứ Trung Quốc tại Liên hiệp quốc đã công khai phủ nhận giá trị của Công ước Liên hiệp quốc về Luật biển, trong vấn đề xác nhận chủ quyền.

Theo các nhà quan sát, quan điểm do giáo sư Trần Sỹ Cầu hiện đang nằm trong một xu hướng mà Bắc Kinh đang theo đuổi: gây sức ép trên toàn thế giới để buộc mọi nước chấp nhận sửa đổi Công ước Liên hiệp quốc theo ý Trung Quốc, từ đó hợp pháp hóa được các đòi hỏi chủ quyền quá đáng của Bắc Kinh tại Biển Đông.

Trong bài nhận định do báo mạng The Diplomat công bố ngày 16/10, nhà báo Frank Ching, của tờ Wall Street Journal đã nêu bật ý đồ này của TQ khi nhận xét: “ Có lẽ vì các lý do lịch sử (mà họ dựa vào để khẳng định chủ quyền trên Biển Đông) đi ngược lại các nguyên tắc của Công ước Liên hiệp quốc (UNCLOS), cho nên các học giả Trung Quốc đang kêu gọi xem xét lại Luật Biển”.

Một giáo sư tại Trung tâm Nghiên cứu Đông Nam Á Đại học Hạ Môn, đã ghi nhận những điều mà ông cho là “ thiếu sót” trong UNCLOS, và kết luận “ Trung Quốc phải xem xét tình hình riêng của mình trước khi thực thi UNCLOS”.

Điều đó, theo nhà báo Frank Ching, có nghĩa là mặc dù đã phê chuẩn Công ước, vốn đã có hiệu lực từ 17 năm nay, Trung Quốc không cần phải tuân thủ các quy định của văn kiện này, trừ khi công ước được sửa đổi theo hướng phù hợp với các tuyên bố chủ quyền lãnh thổ của Trung Quốc./.

Khắc Cần (gt)