Ông cho rằng, Việt Nam đã sử dụng vị thế chủ tịch luân phiên của Hiệp hội Các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN) để nêu lên vấn đề này, nhưng không đạt được sự đồng thuận trong khối về việc thúc đẩy các cuộc thảo luận về tuyên bố ứng xử của các bên ở biển Đông tới một Quy tắc ứng xử biển Đông chính thức, và thậm chí là không thể đưa vấn đề biển Đông ra nghị trình của ASEAN. Đối thoại Shangri-La nằm ngoài khuôn khổ của ASEAN và cũng là một cơ hội, một diễn đàn để Việt Nam nêu vấn đề biển Đông tới một lượng thính giả lớn hơn, thay vì chỉ trong ASEAN.

 

Quan điểm cho rằng tuyên bố của tướng Thanh là một trong những nỗ lực nhằm quốc tế hóa vấn đề Biển Đông, theo giáo sư Carl Thayer thì vấn đề an ninh của tuyến hàng hải qua khu vực biển Đông là mối quan ngại lớn đối với Hoa Kỳ, Nhật Bản, Nam Triều Tiên và thậm chí là cả Trung Quốc cũng như bất kỳ nước nào sử dụng tuyến đường biển đó. Vậy nên, việc Trung Quốc tăng cường quân sự ở đảo Hải Nam, việc Việt Nam đang hiện đại hóa quân đội hay việc SingaporeMalaysia mua tàu ngầm là những động thái gây quan ngại. Tình hình này cần phải được giải quyết thông qua vấn đề ngoại giao trước khi nó xấu đi. Những sự việc gần đây liên quan tới hải quân Trung Quốc và Việt Nam là một ví dụ điển hình, cho thấy sự hung hăng của Trung Quốc. Nhưng hiện có các điều khoản giải quyết vấn đề này một cách hợp tác, thay vì khích động.

 

Đánh giá của giáo sư về phát biểu của ông Robert Gates nói rằng “biển Đông là lĩnh vực ngày càng gây quan ngại”, ông cho rằng, thực ra năm ngoái vấn đề này đã được nêu lên trong bối cảnh Trung Quốc lên tiếng đe dọa các công ty của Hoa Kỳ giúp đỡ Việt Nam phát triển và khai thác nguồn năng lượng ở khu vực đặc quyền kinh tế của Việt Nam. Hoa Kỳ đã nhiều lần cảnh báo Trung Quốc về việc này.


Ngoài ra còn có vấn đề bất đồng về hoạt động của các tàu quân sự tại khu vực đặc quyền kinh tế của mỗi nước ở biển Đông. Thêm nữa, Trung Quốc đã dội một gáo nước lạnh khi từ chối đối thoại quân sự cấp cao với Hoa Kỳ nhằm phản đối việc Washington bán vũ khí cho Đài Loan.

 
Và Bộ trưởng Gates đã thể hiện bằng việc lên tiếng cho rằng đó là điều không hay vì hai bên còn một loạt các vấn đề cần phải trao đổi và hợp tác thảo luận từ Bắc Triều Tiên cho tới các vấn đề mà tôi vừa đề cập.

 

Còn theo Giáo Sư Ngô Vĩnh Long thuộc Đại Học Maine, Hoa Kỳ, điểm đáng lưu ý ở đây là việc Bộ Trưởng Quốc Phòng Mỹ nhắm trực diện vào Trung Quốc, phản đối mọi hành động hù dọa đối với công ty Mỹ hoặc bất cứ nước nào hoạt động kinh tế chính đáng ở đây. Không riêng các công ty Mỹ, mà bất cứ nước nào hoạt động kinh tế chính đáng trong khu vực, ví dụ như là ngư dân Việt Nam hay nước nào khác. Lời phản đối đưa ra trước một diễn đàn gồm đại diện gần 30 quốc gia tham dự, nhằm dằn mặt cho Trung Quốc biết là Mỹ không chiụ nỗi thái độ của nước này trong mấy năm qua.

 

Ông nhắc lại Bản Tuyên bố về các quy tắc ứng xử trên Biển Đông năm 2002 mà Trung Quốc đã ký kết nhưng không thi hành trong những năm qua. Hoa Kỳ một lần nữa dằn mặt cho Trung Quốc biết rằng "nếu anh nói một đằng mà làm một ngã thì chúng tôi hiện nay không thể để cho anh tiếp tục làm như vậy nữa". Có thể là Mỹ đã nói riêng với Trung Quốc rất nhiều lần, nhưng Trung Quốc khăng khăng không chiụ, thì bây giờ Mỹ phải bắt buộc nói thẳng trước một diễn đàn của 30 nước trên thế giới.

 

Tại sao ở cuộc hội thảo này, ông Gates lại nhấn mạnh là vấn đề an ninh trong khu vực Biển Đông rất quan trọng đối với Mỹ ? Quan trọng hơn nữa là việc ông ấy nói tiếp ngay sau đó, là đối với nền an ninh trong khu vực thì chính sách quốc phòng của Mỹ là thiết lập khả năng của các đối tác trong khu vực, , không những giúp họ bảo vệ an ninh cho chính lãnh thổ của mình mà còn có thể xuất khẩu an ninh cho các nước khác.

 

Như vậy tức là gì ? Tức là Mỹ sẽ cố gắng giúp thiết lập và cũng cố một hệ thống bảo vệ an ninh trong khu vực, đối phó với bất cứ ai đe doạ an ninh trong khu vực này. Và như ông đã đề cập trong bài diễn văn, tuy không gọi thẳng tên nước, nhưng mà người đã và đang đe dọa an ninh trong khu vực là Trung Quốc. Đó là lý do tại sao ông Gates đã lập đi lập lại mấy lần là trong 60 năm qua, Hoa Kỳ đã có sự hiện diện quân sự rất lớn trong khu vực… Hàm ý của ông ấy là nói với Trung Quốc là giờ đây Hoa Kỳ không bao vây Trung Quốc, mà muốn có an ninh để cả khu vực phát triển, nhưng nếu mà Trung Quốc làm quá thì Hoa Kỳ bắt buộc phải có thái độ.

 

Đánh giá về Đối thoại Shangri – La lần này, giáo sư Long cho rằng Đối Thoại Shangri-La rất quan trọng vì là nơi để mọi người phát biểu. Cho người khác biết lập trường của mình như thế nào là việc rất cần thiết. Mà cuộc họp này không chỉ gồm một vài nước lớn, mà có bao nhiêu nước khác, không chỉ có quan chức trong các nước mà còn có cả các nhà nghiên cứu. Thành ra tôi thấy rằng Cuộc Đối Thoại này rất quan trọng, để ngăn ngừa những việc không hay xẩy ra”

Tổng hợp từ BBC, RFI 7/6