BIỂN ĐÔNG

+ Tin từ Trung Quốc - 16/12: Trung Quốc - Biển Đông. Mạng Tân Hoa ngày 16/12 đưa tin, theo thống kê của cơ quan ngư nghiệp Khu tự trị Quảng Tây, năm 2013, Quảng Tây có 175 tàu cá nhận được giấy phép đánh bắt ngư nghiệp ở “Nam Sa” (quẩn đảo Trường Sa), trong đó có 99 chiếc đến quần đảo “Nam Sa” tiến hành công việc đánh bắt, tăng 17,86% so với năm trước, sản lượng đánh bắt 11.180 tấn, tăng trưởng 26,16% so với năm trước, giá trị sản xuất đạt 70,8635 triệu NDT, tăng 8,64% so với năm trước. Tàu cá kéo lưới rê của Quảng Tây có hai khu vực hoạt động chính ở “Nam Sa” là ngư trường phía Nam và ngư trường phía Tây “Nam Sa”. Khu vực hoạt động của tàu cá lưới vây của Quảng Tây phân bố rộng ở các ngư trường chính của vùng biển “Nam Sa”.

+ Tin từ Đài Loan - 17/12: Đài Loan - Biển Đông (CNA, Liên hợp báo - 16/12): Ngày 13/12, Ủy viên Chính vụ ĐL Lâm Chính Tắc chủ trì cuộc họp liên ngành, tìm nhận thức chung cho đề án nâng lương và trợ cấp cho quân tình nguyện đồn trú ngoài đảo. Đề án hiện đã được trình lên Viện trưởng Viện Hành chính phê duyệt.

Theo đó, kể từ ngày 1/1/2014, Nha Hải tuần sẽ thực thi việc điều chỉnh mức lương cho quân đồn trú ngoài đảo Thái Bình (Ba Bình). Các mức lương sau khi điều chỉnh: Binh Nhì khu vực Đông Sa 45.625NT; Binh Nhất 47.230NT; Hạ Sỹ 48.845NT; Binh Nhì khu vực Nam Sa (Trường Sa) 53.625NT; Binh Nhất 55.230NT; Hạ Sỹ 56.845 NT. (Tỷ giá 1USD = 30NT). Hiện đã có sỹ quan, binh lính tình nguyện coi đảo như một thùng vàng và ra đảo Ba Bình là công việc ước mơ. Hiện nay, nhiệm kỳ đồn trú ngoài đảo là 4 năm, Nha Hải tuần đang xem xét điều chỉnh xuống 2 năm, như vậy, chỉ sau 2 năm có thể dễ dàng có được khoản tích kiệm trăm nghìn Đài tệ. Được khích lệ bởi việc tăng lương, tỷ lệ tuyển quân năm ngoái từ con số 0 và đến hết tháng 11 năm nay đã tăng lên hơn 60%, dự tính sau khi đề án được thực hiện, tỷ lệ tuyển quân sẽ đạt trên 80%.

+ RFI - 16/12: Trung - Mỹ: Biển Đông. Sau sự cố trên Biển Đông hôm 5/12 , buộc tàu chiến của Mỹ phải chuyển hướng, tránh để xảy ra tai nạn với tàu của TQ, báo chí Bắc Kinh tố cáo Mỹ đe dọa an ninh của TQ và tàu Mỹ “theo dõi và sách nhiễu” tàu sân bay Liêu Ninh của TQ.

Trong thông cáo đề ngày 13/12, phía Mỹ xác định tàu Mỹ hiện diện tại Biển Đông đang ở trong khu vực biển quốc tế khi xảy ra sự cố hôm 5/12. Chiếc tàu tuần dương USS Cowpens của Mỹ có trang bị tên lửa dẫn đường, đã buộc phải chuyển hướng khẩn cấp, khi bị tàu của TQ chặn đường.

Nhưng trong ấn bản đề ngày 16/12, tờ Hoàn cầu Thời báo của TQ cho rằng USS Cowpens ngày 5/12 đã tiến vào đến sát lãnh hải của TQ và thực sự là “một mối đe dọa đối với an ninh quân sự” của nước này. Tờ báo còn đi xa hơn với những lời lẽ hăm dọa: “Nếu tàu hoặc phi cơ Mỹ xâm nhập vào hải hay không phận của TQ thì sẽ khó tránh khỏi một sự “đối đầu” (…) Sức mạnh của TQ ngày càng lớn, Mỹ phải biết cách giao tiếp và phải tôn trọng TQ nếu không muốn để xảy ra đụng độ trên biển hay trên không”.

Tờ báo cũng trích lời một chuyên gia quân sự của TQ giấu tên, cho rằng chiếc USS Cowpens đã “theo dõi và sách nhiễu” tàu Liêu Ninh đang hiện diện trong khu vực. Vẫn theo chuyên gia này, tàu của Mỹ, chỉ còn cách vùng “phòng thủ của TQ” chưa đầy 45 km. Tờ báo cho rằng phía Mỹ đã “giả vờ ngây thơ” khi tiến vào vùng biển của TQ.

Còn báo China Daily trích lời một chuyên gia về CÁ - TBD của TQ, bênh vực cho hành động vừa qua của hải quân TQ. Chuyên gia này giải thích là “TQ đã chỉ có thái độ sau khi phía Mỹ đã phớt lờ trước cảnh báo” của tàu TQ.

+ VOA - 16/12: Nhật cung cấp tàu tuần tra cho Việt Nam. Ngày 15/12, TTg/NB Shinzo Abe đã thông báo việc Tokyo sẽ bắt đầu thảo luận với VN về việc cung cấp tàu tuần tra cho lực lượng tuần duyên VN giữa lúc TQ tăng cường các hoạt động tại khu vực có tranh chấp ở Biển Đông.

Thông tấn xã Kyodo của Nhật đưa tin tại cuộc họp báo chung với TTg Nguyễn Tấn Dũng của VN ở Tokyo, TTg Shinzo Abe nhấn mạnh sự hợp tác Việt - Nhật hết sức quan trọng đối với hòa bình - ổn định khu vực, đặc biệt trong lĩnh vực duy trì trật tự hàng hải và hàng không quốc tế.

Phát biểu tại buổi họp báo, TTg Nguyễn Tấn Dũng nói cần phải bảo đảm hòa bình - ổn định và thịnh vượng trong khu vực bằng cách bảo đảm quyền tự do hàng không và hàng hải theo đúng luật quốc tế. Phó Chánh văn phòng Nội các Nhật Hiroshige Seko cho biết nhà lãnh đạo VN bày tỏ lo ngại về những động thái thay đổi hiện trạng ở Biển Đông bằng vũ lực và hy vọng sớm chung quyết một Bộ Quy tắc Ứng xử Biển Đông hữu hiệu mang tính cưỡng hành để tránh xung đột.

+ Tin từ Trung Quốc - 15/12: Mạng Tân Hoa xã ngày 13/12 đưa tin ngày 13/12, đại sứ TQ tại ASEAN Dương Tú Bình cho biết,Trung Quốc và ASEAN phải nắm tay tiếp tục bảo vệ hoà bình ổn định của “Nam Hải” (Biển Đông), tạo môi trường tốt đẹp để giải quyết hoà bình tranh chấp. Vấn đề “Nam Hải” liên quan đến bất đồng song phương giữa TQ và một số nước ASEAN, không phải là vấn đề giữa TQ và ASEAN.

TQ luôn giữ thái độ tích cực và mở cửa đối với việc xây dựng COC, mong muốn cùng với các nước ASEAN trên cơ sở thực hiện toàn diện hiệu quả DOC, dựa trên nguyên tắc hiệp thương thống nhất để tiến hành tham vấn về COC, tích cực thúc đẩy vững chắc tiến trình xây dựng COC.

Quan hệ chiến lược TQ - ASEAN là toàn phương vị, nhiều lĩnh vực, đa tầng, tình hình “Nam Hải” hiện nay về tổng thể ổn định. Một số bất đồng tồn tại trong vấn đề “Nam Hải” không thể và cũng không nên ảnh hưởng đến đại cục quan hệ TQ - ASEAN. “chính phủ TQ có lòng tin, có năng lực đi cùng đường với các nước ASEAN, xử lý ổn thoả vấn đề ‘Nam Hải”, xây dựng “Nam Hải” trở thành biển hoà bình, biển hữu nghị, biển hợp tác.

ĐS Dương Tú Bình còn cho biết, ASEAN là hướng ưu tiên về ngoại giao của TQ. TQ sẽ trước sau như một ủng hộ sự phát triển lớn mạnh của ASEAN, ủng hộ ASEAN xây dựng cộng đồng chung, ủng hộ ASEAN phát huy vai trò chủ đạo trong hợp tác khu vực.

Theo thống kê, mậu dịch song phương TQ - ASEAN đã đạt mức hơn 400 tỉ USD, đầu tư lẫn nhau tổng cộng vượt quá 100 tỉ USD, giao lưu nhân văn hai bên ngày càng mật thiết, hợp tác trong lĩnh vực dân sinh và xã hội không ngừng sâu sắc…

+ Tin từ Trung Quốc, Thượng Hải, RFI - 14, 15/12: Mỹ - Trung: Suýt xảy ra sự cố trên Biển Đông. Mạng "Bình luận TQ" ngày 14/12 đưa tin "Hải quân Trung Quốc chặn tàu chiến Mỹ tại Nam Hải, hai bên gần như va chạm", nội dung như sau:

Báo chí Hồng Công ngày 14/12 cho biết tàu chiến TQ và Mỹ đã có vụ đối đầu tại hải phận quốc tế thuộc Biển Đông hôm 5/12. Sự việc xảy ra khi tàu tuần dương hạm tên lửa USS Cowpens của Mỹ trong lúc theo dõi tàu sân bay Liêu Ninh của TQ diễn tập tại Biển Đông, bất ngờ một tàu chiến TQ tiếp cận yêu cầu USS Cowpens dừng tàu. Khi tàu Mỹ từ chối dừng lại, một tàu đổ bộ của hải quân TQ đã tiến đến chặn trước mũi tàu USS Cowpens, buộc tàu này phải thay đổi hướng đi để tránh một vụ va chạm.

Sau sự việc, chính phủ Mỹ cho biết đã bày tỏ phản đối với phía TQ thông qua kênh ngoại giao và quân sự. Hạm đội Thái Bình Dương của Mỹ bày tỏ, sự việc này cho thấy các bên cần phải có kỹ năng hàng hải cao nhất, bao gồm cả liên lạc trao đổi giữa tàu thuyền các bên, nhằm tránh xảy ra sự cố.

Sự kiện này chính là cái mà quan chức cao cấp của Lầu Năm góc gần đây cảnh báo có khả năng xảy ra, là kết quả của việc TQ thiết lập khu vực nhận dạng phòng không ở Đông Hải, dẫn đến tình hình căng thẳng tại khu vực này. Chuyên gia vấn đề quân sự TQ của “Trung tâm Đánh giá và chiến lược quốc tế”, Think Tank của Mỹ Rick Fisher cho biết, đây có khả năng là sự kiện mà TQ cố ý trình diễn, được coi là một phần của chiến lược gây áp lực với Mỹ. Sự kiện lần này dường như là một phần của tín hiệu chính trị mà TQ phát đi, hiển nhiên TQ không thể chấp nhận sự hiện diện ảnh hưởng quân sự của Mỹ tại Đông Á. “Đã dùng 20 năm qua để xây dựng hải quân, hiện nay TQ cho rằng có thể dùng hải quân để thu được mục tiêu chính trị của mình”. Rick Fisher cho rằng, bắt đầu từ đầu năm 2012, TQ hiếu chiến hơn ở cả Đông Hải và “Nam Hải”. Rick Fisher kiến nghị Mỹ và NB phải củng cố việc phòng ngự đảo Điếu Ngư.v.v. để tìm kiếm hoà bình vũ trang khu vực này, đồng thời tuyên bố “Mỹ và Nhật Bản cũng phải giúp PLP tăng cường quân bị”.

Về chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry

+ Tin từ Mỹ, BBC, RFA, RFI, VOA - 16/12: Về chuyến thăm Việt Nam của Ngoại trưởng Mỹ John Kerry.Ngày 16/12, trong chuyến thăm VN đầu tiên trên cương vị NT Mỹ, ông John Kerry thông báo Mỹ sẽ gia tăng trợ giúp VN bảo vệ lãnh hải trong bối cảnh căng thẳng ở vùng Biển Đông. Theo ông Kerry, Mỹ sẽ cấp thêm một khoản tài trợ 32,5 triệu USD để giúp các nước ĐNÁ bảo vệ lãnh hải và bảo đảm tự do lưu thông hàng hải. Riêng VN sẽ nhận được 18 triệu USD, trong đó bao gồm 5 chiếc tàu tuần tra sẽ được giao cho lực lượng tuần duyên. Theo thông báo của BNG Mỹ, trợ giúp về an ninh hàng hải cho khu vực ĐNÁ trong hai năm tới sẽ tăng lên hơn 156 triệu USD.

Phát biểu với các phóng viên sau cuộc hội đàm với Phó TTg - BTNG/VN Phạm Bình Minh, ông John Kerry nhắc lại lập trường của Mỹ “cực lực chống lại mọi hành động mang tính cưỡng ép và gây hấn nhằm xác quyền chủ quyền lãnh hải” và cho biết Mỹ đặc biệt lo ngại tình hình trên Biển Đông. NT Kerry nhấn mạnh hòa bình và ổn định ở Biển Đông là ưu tiên cho các nước trong khu vực. Mỹ rất quan ngại và phản đối các thủ thuật cưỡng ép và cứng rắn để thúc đẩy đòi hỏi chủ quyền. Các bên có trách nhiệm làm rõ đòi hỏi chủ quyền của mình và gắn đòi hỏi đó phù hợp với luật pháp quốc tế và theo đuổi các đòi hỏi này qua các thể chế quốc tế hòa bình. Các nước có thể tham gia vào quá trình trọng tài và các phương tiện đàm phán tranh chấp một cách hòa bình. Mỹ ủng hộ nỗ lực của ASEAN với TQ để đẩy nhanh tiến tới hoàn tất bộ quy tắc ứng xử.

Ông Kerry cũng đã chỉ trích về vùng phòng không ADIZ khi nói động thái của TQ tăng nguy cơ "tính toán sai lầm" và có thể tạo xung đột. Mỹ không thừa nhận và không chấp nhận ADIZ của TQ. Ông nói: “Khu vực [Vùng Nhận dạng Phòng không] không nên được thực hiện và TQ nên kiềm chế những hành động đơn phương tương tự như ở những nơi khác, đặc biệt là ở biển Nam Trung Hoa, (Biển Đông)''. Tuy nhiên, NT Mỹ cũng nhấn mạnh rằng việc gia tăng trợ giúp VN bảo vệ lãnh hải không có liên quan gì đến việc TQ gần đây thiết lập ADIZ trên biển Hoa Đông, mà đây là một kế hoạch đã được dự trù từ trước.

Về quan hệ hai nước, NT Kerry đề cập đến 4 lĩnh vực cụ thể làm sâu sắc thêm quan hệ đối tác toàn diện;

Một là giáo dục và là nền tảng cho quan hệ đối tác gần gũi giữa Mỹ và VN trong những năm tới. Hiện tại có hơn 16.000 sinh viên VN đang học tập tại Mỹ. NT Kerry đã gặp các cựu thành viên của chương trình Fulbright và bày tỏ hy vọng thành lập Đại học Fulbright tại VN trong tương lai gần.

Hai là thương mại, một ví dụ rõ ràng nhất về việc hai nước đã xích lại gần nhau như thế nào từ khi bình thường hóa. Thương mại hai chiều đã tăng hơn 50 lần kể từ năm 1995. Hiện Mỹ và VN đang làm việc cùng nhau để hoàn tất đàm phán TPP càng sớm càng tốt.

Ba là hợp tác về vấn đề môi trường. NT Kerry đã thăm khu vực đồng bằng sông Mekong để chứng kiến sự hợp tác giữa Mỹ và VN để đảm bảo tính bền vững của môi trường, cho biến đổi khí hậu.

Bốn là hợp tác để củng cố an ninh khu vực. Hai bên đang mở rộng hợp tác về hỗ trợ nhân đạo và giải nhẹ thiên tai cũng như nâng cao năng lực tìm kiếm và cứu hộ. Hai bên cũng hợp tác chặt chẽ hơn bao giờ hết về lực lượng gìn giữ hòa bình với việc VN sẽ tham gia vào các hoạt động gìn giữ hòa bình của LHQ.

Ngoài các vấn đề trên, NT Mỹ cũng đã thúc giục chính phủ VN trả tự do cho các tù chính trị, cải thiện tình trạng nhân quyền, đặc biệt là tôn trọng các quyền tự do tôn giáo và tự do thông tin trên Internet, đồng thời tiếp tục các cải cách theo hướng kinh tế thị trường tự do.

Nhiều người mong đợi sẽ có vài tù nhân lương tâm được trả tự do với chuyến thăm của nhà ngoại giao hàng đầu của Mỹ. Luật sư Nguyễn Văn Đài, một cựu tù nhân lương tâm, cho biết trước khi NT Mỹ tới VN, ít nhất 3 tù nhân lương tâm đang bị giam cầm ở phía Nam đã được giới hữu trách tiến hành các thủ tục thông lệ yêu cầu ký đơn “nhận tội” “xin khoan hồng”, một dấu hiệu cho thấy có thể họ sắp được phóng thích. Ông Đài không tiết lộ cụ thể tên của những tù nhân đó, nhưng cho biết có một trường hợp đặc biệt của nhà giáo bất đồng chính kiến Đinh Đăng Định, người đang bị ung thư dạ dày trong trại giam. Tuy nhiên, luật sư Đài dự đoán các vụ phóng thích nếu có sẽ không diễn ra ngay sau chuyến thăm của ông Kerry, mà rất có thể là trong đợt ân xá trước Tết, vì VN không muốn mọi người cho rằng việc này được thực hiện vì áp lực hay để lấy lòng Mỹ.

Nhận xét chung về vòng công du của NT Mỹ qua VN và PLP lần này, các nhà phân tích đều nhấn mạnh đến khía cạnh “bù đắp” thiếu sót của Mỹ cách nay không lâu, khi chính TTh Mỹ Barack Obama đã phải bỏ lỡ hai Hội nghị Thượng đỉnh quan trọng của khu vực là Hội nghị Thượng đỉnh APEC tại Indonesia, cũng như Hội nghị Thượng đỉnh Đông Á tại Brunei. Lợi dụng sự vắng mặt của lãnh đạo Mỹ, TQ được cho là đã “mặc sức tung hoành” và biểu thị uy lực của mình. Sự vắng mặt của TTh Mỹ tại các hội nghị đó được cho là rất đáng tiếc trong bối cảnh Mỹ bắt đầu chuyển ưu tiên qua vùng CÁ - TBD trong chiến lược gọi là xoay trục hay tái cân bằng.

Giáo sư Ngô Vĩnh Long thuộc trường Đại học Maine (Mỹ), chuyên gia theo dõi sát tình hình Biển Đông trong mối quan hệ giữa VN, Mỹ, TQ, đã xác định trở lại tầm quan trọng của VN trong chính sách châu Á mới của Mỹ. Theo giáo sư Long, VN có một vị trí ưu tiên trong chiến lược xoay trục của Mỹ qua vùng CÁ - TBD, do đó nếu biết tranh thủ, VN có thể có thêm hậu thuẫn của Mỹ, tăng cường được tiềm lực của mình, hạn chế được sự lấn lướt của TQ vốn đang muốn áp đặt các yêu sách chủ quyền của họ trên Biển Đông.

Đông Bắc Á, Vùng Nhận dạng Phòng không (ADIZ) của Trung Quốc

Mạng Hoàn cầu, Báo Thanh Niên Bắc Kinh ngày 16/12 có bài “ba nước Đông Nam Á chấp nhận yêu cầu thông báo kế hoạch bay Khu nhận dạng phòng không Trung Quốc, Nhật Bản có nguy cơ rơi vào cô lập”, nội dung chính như sau:

Tiếp theo việc công ty hàng không của Mỹ, Hàn chấp nhận việc thông báo kế hoạch bay đối với khu Nhận dạng phòng không biển Đông Hải của TQ, hiện ít nhất đã có 03 Công ty hàng không của các nước ASEAN là Việt Nam, TL và Malaysia đã chấp nhận yêu cầu này của TQ. Sự việc này có nguy cơ đưa NB vào trạng thái bị cô lập, trước đó Chính phủ Nhật Bản (NB) đã yêu cầu các Công ty hàng không nước này giữ kiềm chế trong việc thông báo kế hoạch bay.

Tuyến bay qua NB của Công ty Hàng không VN phải bay qua vùng biển Đông Hải và Khu vực nhận dạng phòng không của TQ và đã luôn thông báo về kế hoạch bay cho phía TQ. Người phụ trách của Hàng không VN cho biết “từ trước khi TQ thiết lập khu nhận dạng phòng không, mỗi khi bay qua vùng trời TQ quản lý, chúng tôi đều thông báo kế hoạch bay giống như các công ty của các nước khác”.

VN và TQ vẫn tồn tại tranh chấp chủ quyền quần đảo Trường Sa, Bộ Ngoại giao VN trước đó cũng bày tỏ “sự lo ngại” về việc TQ thiết lập Khu nhận dạng phòng không, sau đó đến ngày 13/12 mạng Bộ Ngoại giao đã sửa chuyển sang là “dành sự quan tâm lớn” đối với sự kiện này, có thể thấy giọng điệu VN đã mềm hơn sau khi xem xét thái độ của phía TQ.

Trong khi đó, công ty Hàng không TL (mỗi tuần có 76 chuyến bay đến 07 sân bay của NB) cho biết, kể từ đầu tháng này sẽ bắt đầu thông báo kế hoạch bay đối với những chuyến bay cần thiết, để phía TQ biết đây là các chuyến bay thông thường chứ không phải là phương tiện bay thù địch, nhằm đảm bảo an ninh cho các chuyến bay, đây cũng là biện pháp quy tắc quốc tế áp dụng.

Phía Công ty Hàng không của Malaysia cho biết, nhìn chung mỗi khi bay qua vùng trời đều thông báo cho nhà quản lý biết và công ty hàng không đều tuân thủ vấn đề này, đây cũng là đều đương nhiên. Nếu cố tình bay vòng tránh qua Khu nhận biết phòng không thì sẽ làm tăng giá thành không cần thiết. Khu nhận dạng phòng không thường liên quan đến quân sự không ảnh hưởng nhiều đến day dân dụng. TQ thiết lập Khu này là nhằm vào NB, sẽ không đe dọa đến an ninh máy bay dân dụng của nước thứ 3.

Liên quan việc Mỹ, Hàn và một số nước ASEAN thông báo kế hoạch bay cho phía TQ, quan chức Chính phủ NB cho biết “có lẽ họ lo ngại một khi xảy ra sự cố, có thể bị truy cứu về trách nhiệm không tôn trọng an nguy của hành khách”.

+ Tin từ Mỹ - 16/12: Ngày 13/3, tạp chí National Interest có bài “ADIZ của Trung Quốc: Một bước đi có nguy cơ thấp” của tác giả Peter Mattis, nội dung chính như sau:

Sau khi TQ thông báo việc thành lập khu vực ADIZ ở biển Hoa Đông trong đó chồng lấn với khu vực ADIZ của NB, HQ, ĐL cũng như bao trùm cả khu vực Senkaku, hành động này bị lên án là “gây mất ổn định” và “hoàn toàn không thể chấp nhận được”. Tuy nhiên từ góc độ TQ, việc thành lập ADIZ là một bước đi ít nguy hiểm trong đó vừa là một thành công về chính sách vừa có được thông tin quan trọng về dự định của Mỹ.

Thứ nhất, việc thành lập ADIZ là một quyết định hoàn toàn đơn phương. Phần lớn các hãng hàng không sẽ phải thông báo kế hoạch bay cho TQ, ít có hãng hàng không nào có thể làm ngược lại nếu không có sự hỗ trợ mạnh mẽ từ phía chính phủ. Như vậy TQ đã làm thay đổi thực tế trên không trung. Mặc dù TQ có thể không thực hiện được đầy đủ các quy định nhưng TQ có thể sử dụng việc này để hỗ trợ cho các đòi hỏi chủ quyền ở biển Hoa Đông cho dù ADIZ không có liên quan gì đến các đòi hỏi chủ quyền.

Hai là với việc NB không thừa nhận lập trường của TQ là khu vực Senkaku là khu vực tranh chấp và do đó hai bên phải đàm phán, việc này sẽ giúp TQ lập luận là lập trường của NB không phù hợp với thực tế tranh chấp. TQ hành động như thể khu vực đảo này là thuộc lãnh thổ TQ.

Ba là TQ có thể tính toán là mọi việc sẽ sớm trở lại bình thường. Mặc dù Mỹ lên án hành động của TQ nhưng cũng như nhiều chính phủ khác ngầm khuyến khích các hãng hàng không hợp tác với TQ. Với rất nhiều vấn đề trong quan hệ Mỹ - TQ cũng như tầm quan trọng của quan hệ thương mại giữa TQ với NB, HQ, ĐL, vấn đề ADIZ khó che phủ được các vấn đề lâu dài hơn.

Bốn là những nước có cảm giác xấu về khu vực ADIZ của TQ chủ yếu đến từ các nước TQ ngày càng nghi ngờ là có dụng ý xấu với TQ như Mỹ và NB.

Năm là cho dù kết quả như thế nào thì TQ cũng có những thông tin giá trị về chính sách của Mỹ đối với châu Á và TQ. Phản ứng của Mỹ sẽ giúp TQ biết liệu Mỹ có thực sự theo đuổi mô hình quan hệ mới và là nhà trung gian chân thành không hay là theo đuổi tiêu chuẩn kép và củng cố sự cứng rắn của NB.

Từ các góc độ này cho thấy đây là một hành động chủ ý, có tính toán. Tập Cận Bình dường như ít sẵn sàng hơn trong việc để Mỹ đảm bảo an ninh khu vực. Tại hội nghị ngoại giao tháng 10, Tập Cận Bình nói TQ cần phải củng cố sự kiểm soát đối với các lợi ích cốt lõi. Mặc dù sự thay đổi chưa rõ ràng, điều này cho thấy TQ sẵn sàng chấp nhận rủi ro chính sách không còn phụ thuộc nhiều vào sự phản đối của Mỹ như trước.

+ Tin từ Trung Quốc - 16/12: Trung, Mỹ, Nhật đấu tranh trực diện tại Đông Nam Á (Tờ Tin tức Tham khảo - 16/12). Thông Tấn xã Đài Loan ngày 15/12 cho biết, thái độ của TQ đối với Mỹ và NB ngày càng cứng rắn khiến cho mức độ bị chú ý của khu vực ĐNÁ lên cao nhất kể từ chiến tranh VN đến nay, hơn nữa còn làm cho ĐNÁ thu hút được hàng tỷ USD đầu tư, tuyến đường mậu dịch mở rộng hơn và viện trợ quân sự gia tăng.

Ngày 13/12, Hội nghị cấp cao đặc biệt NB - ASEAN đã khai mạc tại Tokyo, trong bối cảnh NT Mỹ John Kerry thăm VN và PLP,

Viện trưởng Học viện Quan hệ quốc tế đại học Flinders của Australia Malcolm Cook cho biết “việc đấu tranh trực diện của TQ và NB tại ĐNÁ đương nhiên rất quyết liệt. Khi kẻ mạnh thích thú với bạn thì có thể tạo ra cơ hội. Các quốc gia ĐNÁ lo lắng phải lựa chọn giữa TQ và NB”.

Tờ Yomiuri của NB cho biết, TQ coi Hội nghị cấp cao đặc biệt NB - ASEAN lần này là cái cớ để NB xây dựng mạng lưới bao vây đối với TQ, vì vậy vô cùng cảnh giác đối với nó. Vậy mà sau khi tuyên bố chung được công bố vào ngày 14/12, do trong tuyên bố chung không xuất hiện những phát biểu trực tiếp dạng như là sự uy hiếp của TQ, bởi vậy phía TQ lại coi nó là sự thất bại của NB trong mưu đồ kiềm chế TQ. Từ nay về sau, TQ sẽ tiếp tục lợi dụng thực lực kinh tế lớn mạnh để lôi kéo ASEAN, đồng thời tăng cường việc khống chế thực tế đối với “Nam Hải”.

Khi tuyên bố thiết lập khu vực nhận dạng phòng không vào tháng 11/2013, TQ đã thể hiện rõ ý đồ sẽ thiết lập khu vực nhận dạng phòng không ở “Nam Hải”. Nhưng sau khi ASEAN phát đi tiếng nói lo ngại, TQ bắt đầu áp dụng biện pháp tránh công bố thời gian thiết lập cụ thể, cố gắng làm cho tình hình lắng dịu hóa. Rất dễ thấy, mục đích của TQ là nhằm phòng ngừa NB nhân cơ hội này liên thủ với ASEAN đối phó với TQ.

Những năm gần đây, Chính phủ TQ coi ngoại giao ASEAN là “mục tiêu ưu tiên nhất của ngoại giao láng giềng”. Tháng 10/2013, Tập Cận Bình, Lý Khắc Cường liên tiếp thăm ĐNÁ, cam kết rõ sẽ tăng cường hợp tác với ASEAN trong các mặt như: xây dựng cơ sở hạ tầng và cung cấp viện trợ tài chính. Từ đó làm cho VN, nước từng rất căng thẳng với TQ về vấn đề “Nam Hải” thay đổi áp dụng thái độ ôn hoà đối với TQ. Có phân tích cho rằng, trong việc TQ thiết lập khu vực nhận dạng phòng không, VN chỉ bày tỏ quan tâm ôn hoà, việc này có thể nói là sự thể hiện “có hiệu quả” của chính sách hài hoà của TQ.

+ Tin từ Hàn Quốc - 16/12: Hàn Quốc tăng cường tuần tra vùng nhận dạng phòng không mở rộng(Yonhap, Koreatimes, Korea Herald - 15/12): Ngay sau khi tuyên bố về vùng nhận dạng phòng không ADIZ mở rộng có hiệu lực từ ngày 15/12, HQ đã cho tăng cường tuần tra giám sát tại khu vực Ieodo. Theo một quan chức quân đội HQ, nước này đã huy động máy bay cảnh giới tiến hành hoạt động tuần tra và giám sát tại một số khu vực thuộc ADIZ mở rộng. Máy bay này trước đây đã tiến hành nhiệm vụ giám sát vùng ADIZ định kỳ và ngày 15/12 đã mở rộng giám sát ra vùng Ieodo. Quân đội HQ đã không thông báo trước cho phía TQ về việc điều máy bay trên ra khu vực Ieodo. Quân đội HQ cũng có kế hoạch điều máy bay cảnh báo sớm P3-C tiến hành hoạt động tuần tra, cảnh báo sớm ở khu vực ADIZ 2 – 3 lần/tuần.

Cũng theo quan chức BQP/HQ, máy bay nước ngoài khi đi qua khu vực ADIZ mở rộng phải thông báo trước từ 15 đến 30 phút và phải duy trì kênh liên lạc, thông báo về lịch bay.

+ VOA - 12, 13/12: “Mỹ chỉ muốn trấn an Việt Nam và Philippines”. Theo các nhà quan sát chuyến thăm của NT Mỹ tới VN và PLP chủ yếu có mục đích “trấn an” hai quốc gia về cam kết của Mỹ ở khu vực, nhất là trước các động thái ngoại giao, quân sự được cho là “lấn lướt” của TQ ở Biển Đông.

Giáo sư Nguyễn Mạnh Hùng của Đại học George Mason (Mỹ) cho rằng gần đây do những hạn chế đối nội, Mỹ đã có sự thuyên giảm ít nhiều sự hiện diện ngoại giao của mình ở khu vực, trong khi TQ liên tục có các động thái “tranh thủ lấn lướt”, chuyến đi của ông Kerry do đó có mục tiêu tái khẳng định sự hiện diện của Mỹ. Theo ông Hùng, tiếp sau sự kiện công bố vùng nhận diện phòng không mới ở biển Hoa Đông, TQ đang có các dấu hiệu thực thi các chính sách “ngoại giao” áp đặt ngay tại Biển Đông mà VN và cả PLP đều quan ngại. Ông nói: "Vùng này có hai việc quan trọng. Thứ nhất, sự hiện diện của tàu sân bay là áp lực hải quân, và thứ hai là (TQ) có thể có triển vọng lập vùng nhận diện phòng không, là áp lực không quân […] các nhà học giả người ta cho chính sách của TQ là chính sách ngoại giao lấn lướt, áp đặt, ông (Trung Quốc) cứ áp đặt dần dần, để áp đặt sự đã rồi, […] khiến cho VN và những nước, thứ nhất như PLP quan tâm."

Ông Hùng nhắc tới hai chuyến thăm mới đây của hai quan chức Mỹ được cho là có tính chất “tiền trạm” đối với chuyến thăm của ông Kerry tới VN và cho rằng: "Trước khi ông Kerry đi, là phụ tá an ninh quốc gia về an ninh kinh tế đã sang VN và thảo luận vấn đề TPP […] Đô đốc, Tư lệnh Thái Bình Dương cũng sang VN nói chuyện đó, nên đây là hai quan tâm lớn nhất giữa Mỹ và VN bây giờ."

Giáo sư Hùng cho rằng mặc dù vấn đề nhân quyền hiện nay chưa được đặt là nội dung ưu tiên trong chuyến thăm, đây sẽ vẫn luôn là một nguyên tắc điều kiện, nếu VN muốn đẩy cao quan hệ giữa hai nước, nhất là trong lĩnh vực hợp tác quân sự và mua bán vũ khí.

Trong khi đó, tờ Diplomat đã cho đăng một bài báo của hai thành viên của tổ chức Freedom Now mang tựa đề “Đã đến lúc phải có một hướng tiếp cận nghiêm túc về vấn đề nhân quyền VN”, đề nghị Ngoại trưởng Kerry cần truyền đạt ba thông điệp về vấn đề nhân quyền với nhà chức trách VN. Thứ nhất, Mỹ sẽ không cổ vũ các quan hệ thương mại với VN trừ phi có cải thiện đáng kể trong thành tích nhân quyền, kể cả trả tự do cho khoảng 120 tù nhân lương tâm đang còn bị giam giữ tại VN. Thứ hai, Mỹ sẽ không nới rộng các quan hệ quân sự, trừ phi có cải thiện nhân quyền. Và thứ ba, Ngoại trưởng Kerry nên thông báo cho VN biết rằng Bộ Ngoại giao dự tính đưa VN trở lại danh sách đáng quan tâm về tự do tôn giáo, như theo đề nghị của Ủy ban về Tự do Tôn giáo Quốc tế.

Tổng hợp