Quan hệ đối tác chiến lược Việt Nam-Ấn Độ

Quan hệ Việt Nam và Ấn Độ đã đạt được lực đẩy mạnh hơn trong những năm gần đây. Những phát triển chiến lược toàn cầu sau Chiến tranh Lạnh đã ảnh hưởng quan trọng đến quan hệ hai nước. Sự phát triển gần đây trong quan hệ chiến lược giữa Việt Nam và Ấn Độ phải được nhìn nhận theo một cách thức quan trọng. Việt Nam-Ấn Độ thiết lập quan hệ với nhau trong thời hậu Chiến tranh Lạnh là vì lợi ích của quan hệ hai nước và tầm quan trọng an ninh quốc gia của cả Ấn Độ. Việt Nam ủng hộ Ấn Độ sử dụng năng lượng hạt nhân vào mục đích hòa bình và ủng hộ nỗ lực của Ấn Độ trở thành thành viên thường trực Hội đồng bảo an LHQ mở rộng, trong khi Ấn Độ đã ủng hộ Việt Nam gia nhập Tổ chức thương mại thế giới (WTO). Qua đó, sẽ không sai khi nói rằng quan hệ với Việt Nam là rất quan trọng xét từ quan điểm chính trị, kinh tế và chiến lược. 

Việt Nam là một đối tác khu vực quan trọng của Ấn Độ tại Đông Nam Á. Việt Nam và Ấn Độ đã hợp tác chặt chẽ với nhau trong nhiều diễn đàn khu vực như Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á (ASEAN), Hội nghị Đông Á (EAS), Tổ chức hợp tác khu vực sông Mê Công – sông Hằng (MGC), Hội nghị cấp cao Á-Âu (ASEM). Sự hội tụ những lợi ích chính trị, kinh tế và chiến lược, cùng những khát vọng và mối quan tâm đã thúc đẩy quan hệ đối tác giữa hai nước. Mối quan hệ đối tác này sẽ tạo điều kiện thuận lợi cho Việt Nam và Ấn Độ khai thác tiềm năng to lớn của các mối quan hệ song phương, bổ sung sức mạnh cho nhau và cùng nhau giải quyết những thách thức khu vực và toàn cầu. Hợp tác trong quan hệ đối tác chiến lược có nghĩa là vì lợi ích của nhau, cùng làm việc để đáp ứng những mối quan tâm chung cho quan hệ đối tác dài hạn và không dẫn tới một liên minh chống lại bất cứ nước thứ ba nào. 

Chia sẻ an ninh hàng hải chung 

Các mối quan hệ giữa Việt Nam và Ấn Độ tạo nên nhiều ý nghĩa khi họ chia sẻ lợi ích chung – an ninh hàng hải, chống khủng bố, an ninh các tuyến giao thông liên lạc trên biển, chống cướp biển và thiên tai. Kể từ khi Việt Nam và Ấn Độ ký hiệp định Đối tác Chiến lược năm 2007, đã có sự cải thiện đáng kể trong quan hệ giữa hai nước ở nhiều mặt, từ lĩnh vực chính trị, hợp tác kinh tế, an ninh - quốc phòng, khoa học - công nghệ đến các cuộc giao lưu về văn hóa. Bất chấp những phản đối của Trung Quốc, Việt Nam và Ấn Độ đã ký 6 hiệp định, bao gồm thăm dò dầu khí ở Biển Hoa Nam (Biển Đông), hiệp định về dẫn độ, thúc đẩy thương mại và quan hệ chiến lược… 

Chuyến thăm Ấn Độ của Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng đã khẳng định chính sách kiên định của Việt Nam dành sự ưu tiên cao trong quan hệ đối tác chiến lược với Ấn Độ và thúc đẩy hợp tác song phương trong tất cả các lĩnh vực, cũng như tại các diễn đàn khu vực và quốc tế. Điều làm cho mối quan hệ này trở nên đặc biệt là nhận thức chung của hai nước về sự nổi lên của Trung Quốc và những lo ngại về an ninh của cả hai nước. 
ONGC thăm dò dầu khí 

Công ty dầu mỏ và khí đốt tự nhiên do nhà nước quản lý của Ấn Độ (ONGC) đã ký hiệp định với một công ty dầu mỏ của Việt Nam để liên doanh thăm dò các nguồn tài nguyên ở Biển Hoa Nam. Hành động này đã khiến Trung Quốc quan ngại bởi Bắc Kinh coi đây là hành động nhằm kiềm chế ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc tại khu vực Đông Nam Á. Việt Nam mời Ấn Độ cùng thăm dò tài nguyên một phần là do sự hiểu biết về chiến lược giữa hai nước. Tuy nhiên, Bộ Ngoại giao Trung Quốc nhiều lần khuyến cáo Ấn Độ rằng những hành động như vậy là can thiệp vào quan hệ của Trung Quốc với các nước láng giềng của họ. Đáp lại phản ứng của Trung Quốc, Ngoại trưởng Ấn Độ lúc đó SM. Krishna đã khẳng định rằng các dự án thăm dò dầu-khí không vi phạm luật pháp quốc tế và sự phản đối của Trung Quốc là không có căn cứ pháp lý. 

Hợp tác quốc phòng 

Quan hệ quốc phòng và an ninh giữa Việt Nam và Ấn Độ trong thời gian gần đây đã đạt tiến bộ đáng kể và bao gồm nhiều mặt, trong đó có trao đổi quân sự ở cấp cao, đào tạo quân sự và tập trận chung. Trong một nỗ lực nhằm tăng cường hơn nữa quan hệ an ninh, cả hai bên đã nhất trí triển khai Đối thoại an ninh hai năm một lần giữa Bộ Nội vụ hai nước. Tuy nhiên, hợp tác quốc phòng đã có một lực đẩy lớn khi năm 2000 Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ George Fernandes cùng người đồng cấp Việt Nam ký bản nghị định thư mới về quốc phòng, tạo cơ chế toàn diện hơn cho các cuộc thảo luận thường xuyên giữa bộ trưởng quốc phòng hai nước. Hai bên cũng tiến hành các cuộc tập trận hải quân chung; Lực lượng Không quân Ấn Độ huấn luyện phi công cho Lực lượng Không quân Việt Nam; trong khi Việt Nam chia sẻ những kinh nghiệm chiến tranh du kích cho các sĩ quan quân đội Ấn Độ kể từ năm 2000. Những mối lo ngại của Ấn Độ về thách thức của chủ nghĩa khủng bố có nghĩa là hai nước cùng quan tâm phát triển những khả năng chiến tranh mà Việt Nam đã có lịch sử thành công lâu dài. Hai bên sẽ có lợi từ sự hợp tác quốc phòng và an ninh ngày càng tăng dựa trên những kinh nghiệm, kiến thức và sự hiểu biết chung. 

Quan hệ quốc phòng càng được đẩy mạnh hơn khi tháng 5/2000 hai nước đã ký tuyên bố chung về khuôn khổ hợp tác toàn diện. Tháng 7/2007, hai nước tiến thêm một bước hợp tác an ninh mới khi Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng ký tuyên bố chung, theo đó “hoan nghênh sự phát triển mạnh mẽ của quan hệ an ninh và quốc phòng song phương” và “cam kết đẩy mạnh hợp tác trong cung cấp thiết bị quốc phòng, các dự án chung, hợp tác đào tạo và trao đổi tình báo”. Thủ tướng Nguyễn Tấn Dũng mô tả tuyên bố này như sự triển khai “Đối tác chiến lược” giữa hai nước. Thủ tướng Ấn Độ Manmohan Singh nói: “ Mối quan hệ Ấn Độ-Việt Nam là một yếu tố của hòa bình và phát triển trong khu vực châu Á-Thái Bình Dương”. 

Trong chuyến thăm Ấn Độ của Chủ tịch nước Việt Nam Trương Tấn Sang năm ngoái, Thủ tướng Manmohan Singh cũng nói “Chuyến thăm của ngài Chủ tịch đã tạo sức đẩy mới và phương hướng đối với mối quan hệ đối tác chiến lược”. 

Những yếu tố khác giữ “chìa khóa” đối với tiến bộ quan trọng trong lĩnh vực an ninh hàng hải là Việt Nam và Ấn Độ là những “láng giềng biển”. Cả hai nước cùng đối mặt với những thách thức an ninh chung của chủ nghĩa khủng bố, cướp biển và thiên tai. Do đó, điều rất quan trọng là hai bên cùng hợp tác đối phó với những vấn đề như vậy và bảo đảm an toàn, an ninh cho các tuyến giao thông quan trọng trên biển. Thiếu an ninh hàng hải sẽ đe dọa đến phát triển kinh tế và sự thịnh vượng của cả hai nước. Hải quân và Lực lượng Bảo vệ bờ biển Ấn Độ đóng vai trò quan trọng trong việc bảo vệ an ninh hàng hải một cách đơn phương hoặc phối hợp với Hải quân Việt Nam . 

Về lĩnh vực kinh tế, kim ngạch thương mại giữa Việt Nam và Ấn Độ tăng từ 50 triệu USD năm 1991 lên hơn 2,7 tỷ USD năm 2011, đạt khoảng 1,8 tỷ USD trong 6 tháng đầu năm nay; và đặt mục tiêu nâng lên 7 tỷ USD vào năm 2015. Những mặt hàng chính mà Ấn độ xuất khẩu sang Việt Nam bao gồm thức ăn gia súc, dược phẩm, nguyên liệu chế biến thuốc, chất dẻo, sắt, thép, hải sản, hóa chất, máy móc, thiết bị, quần áo bằng da, phụ tùng xe máy, linh kiện ô tô, phân bón…Trong khi Việt Nam xuất sang Ấn Độ chủ yếu là chè, cà phê, hạt tiêu, than đá, cao su tự nhiên, thiết bị điện tử…Khai thác tiềm năng hợp tác kinh tế và thương mại mạnh mẽ hơn nữa đòi hỏi các quan chức cấp cao hai nước cần phải bàn luận. Về phía Ấn Độ bước quan trọng nhất là phải loại bỏ hạn chế về khối lượng đối với phần lớn các sản phẩm để mở đường cho các nhà chế tạo Việt Nam . 

Ấn Độ cũng là đối tác đầu tư quan trọng của Việt Nam, nhiều công ty Ấn Độ đã đầu tư vào những lĩnh vực như dầu khí, thép, khai khoáng, chè, cà phê, đường và chế biến thực phẩm. Các nhà đầu tư lớn của Ấn Độ tại Việt Nam gồm OVL, Essar Exploration & Production Ltd, Nagarjuna Ltd, Venkateswara Hatcheries, Philips Carbon, McLeod Russell ... Bên cạnh đó, Tata Steel có kế hoạch đầu tư hơn 5 tỷ USD vào một nhà máy thép ở Việt Nam. Trong lĩnh vực đào tạo Công nghệ thông tin, NIIT, APTECH và Tata Infotech cho đến nay đã mở hơn 50 trung tâm tại Việt Nam . 

Vào đầu thế kỷ 21, Việt Nam và Ấn Độ không chỉ đẩy mạnh “quan hệ đối tác chiến lược”, mà còn có những kế hoạch lớn nhằm tăng cường và làm sâu sắc hơn các mối quan hệ sâu rộng giữa hai nước. 

Quảng bá du lịch 

Văn phòng du lịch Ấn Độ tại Xinhgapo và Tổng Lãnh sự Ấn Độ tại thành phố Hồ Chí Minh đã tổ chức quảng bá du lịch với chủ đề “Incredible India”, 9 công ty lữ hành Ấn Độ đã tới thăm các đối tác tại thành phố này nhằm thúc đẩy hợp tác văn hóa và du lịch giữa hai nước. Giám đốc khu vực của Văn phòng du lịch Ấn Độ tại Ôxtrâylia Madhu Dubey cho biết Ấn Độ là miền đất đa dạng về văn hóa, ngôn ngữ, ẩm thực, khí hậu và các sản phẩm du lịch độc đáo. Ngoài sự lôi cuốn về văn hóa như công trình kỷ niệm, các lễ hội, Ấn Độ còn có những sản phẩm du lịch độc đáo, trong đó có các chuyến đi mạo hiểm, du lịch, y tế, yoga… Ngoài ra, những khu sinh thái bảo vệ tê giác một sừng ở Kaziranga, voi tại Bandipur, sư tử ở Gir, và hổ tại Sunderbans là những địa điểm có những loài động vật hoang dã thu hút du khách… 

Phát biểu tại chương trình quảng bá “Incredible India” ở thành phố Hồ Chí Minh, Tổng lãnh sự Ấn Độ Abhay Thakur nhấn mạnh: “Quan hệ chính trị và thương mại giữa Việt Nam và Ấn Độ đã phát triển mạnh trong những năm qua. Chẳng hạn, mục tiêu đạt kim ngạch thương mại song phương 5 tỷ USD vào năm 2015 đã được điều chỉnh lên 7 tỷ USD. Sự kiện quảng bá du lịch là một phần trong những nỗ lực nhằm tăng cường hơn nữa các mối liên kết về văn hóa và du lịch giữa hai nước./

Chuyên san đặc biệt của tạp chí “NAM-TO-Day”, số ra gần đây đã đăng bài có tiêu đề trên của Giáo sư P.K. Patasani, Nghị sĩ Quốc hội Ấn Độ.