Với việc đảng của ông giành thắng lợi trong cuộc bầu cử thượng viện Nhật Bản gần đây, Thủ tướng Nhật Bản Shinzo Abe sắp trở thành nhà lãnh đạo tại nhiệm lâu nhất của Nhật Bản. Đến tháng 11, ông Abe sẽ vượt nhiệm kỳ kỷ lục 2.886 ngày làm thủ tướng của ông Katsura Taso. Nhưng nhiệm kỳ kéo dài của Thủ tướng Abe rõ ràng thiếu những thành tích để củng cố vị trí của ông với tư cách là nhà cải cách thực sự.

“Vụ nổ lớn” về kinh tế mà ông đã hứa hẹn hồi năm 2012 vẫn chưa xảy ra. Trung Quốc vẫn đang chiếm lĩnh thị phần của Nhật Bản. Sự đặt cược đầy rủi ro của ông Abe vào Tổng thống Mỹ Donald Trump đã thất bại. Vụ bê bối lớn về quỹ lương hưu và những sai lầm của các thành viên nội các Nhật Bản đã trở thành các tin tức hàng đầu. Thậm chí dù là như vậy, các cử tri không thích rủi ro vẫn bám lấy đảng cầm quyền mà họ biết, và muốn đảng cầm quyền tận dụng cơ hội các lực lượng đối lập đang trong tình trạng hỗn loạn. Đảng Dân chủ tự do (LDP) của Thủ tướng Abe cũng được lợi từ các cử tri trẻ tuổi vốn coi ông là người đang làm gia tăng ảnh hưởng của Nhật Bản trên toàn cầu. Ông đã không giành được thế “đại đa số” trong cuộc bầu cử để thay đổi Hiến pháp hòa bình- một mục tiêu lâu dài, nhưng ông không từ bỏ.

Cái được cho là thắng lợi lớn nhất của ông cho đến nay - khôi phục nền kinh tế - đang trở nên khó khăn. Lương, mà ông Abe hi vọng sẽ phục hồi, giảm tháng thứ 5 liên tiếp. Một tổn thất khác từ cuộc chiến thương mại của Tổng thống Mỹ đó là lạm phát của Nhật Bản chỉ tăng 0,6% trong tháng 6, điều nhắc nhở rằng ông Abe đã không xóa bỏ được những yếu tố gây giảm phát. Xuất khẩu tháng 6 giảm 6,7%, giảm tháng thứ 7 liên tiếp. Các nhà phân tích lo sợ nền kinh tế của Nhật Bản thu hẹp trong quý II/2019.

Có 5 bước mà ông Abe có thể thực hiện để không chỉ khiến công cuộc cải cách của ông giành được tỉ lệ ủng hộ cao hơn, mà còn gia tăng khả năng giành chiến thắng trong "canh bạc" toàn cầu của Nhật Bản.

Bước 1: Cứu Abenomics

Ông Abe đã đặt cược chính sách này hoàn toàn vào việc nới lỏng tiền tệ tích cực của Ngân hàng Nhật Bản. Ban đầu, kế hoạch cải cách của ông có 3 mũi tên. Mũi tên nới lỏng tiền tệ đã được loan báo trên toàn cầu, khiến đồng yên giảm 30% và tăng lợi nhuận cho các nhà xuất khẩu. Thứ hai, nới lỏng tài chính nhận được sự thúc đẩy từ việc xây dựng phục vụ Olympic Tokyo 2020. Nhưng việc bãi bỏ quy định- mũi tên thứ ba và cũng là mũi tên có ý nghĩa sống còn nhất- vẫn còn nằm trong ống tên.

Những động thái ở mức độ vừa phải nhằm tăng cường quản lý các công ty, gia tăng lực lượng lao động nữ và chào đón nhiều hơn lao động nước ngoài không chống đỡ được một cuộc chiến thương mại. Nhật Bản đang phải trả giá cho thất bại của ông Abe trong việc cắt giảm thủ tục quan liêu, làm chất xúc tác cho sự bùng nổ về khởi nghiệp, cải thiện sự hấp dẫn của Nhật Bản đối với các nhà đầu tư nước ngoài và tìm lại "phép thuật" về đổi mới của mình.

Đã đến lúc Tokyo phải thừa nhận rằng câu chuyện 20 năm lãi suất 0% không còn phù hợp là biện pháp rõ ràng để gia tăng tính cạnh tranh. Nó đang cho thấy rằng khi người giàu có nhất Nhật Bản, ông Masayoshi Son, rót 100 tỉ USD vào những “con kỳ lân” công nghệ trên toàn cầu thì nhà sáng lập ngân hàng SoftBank đang đặt cược vào con số 0 ở trong nước.

Bước 2: Xem xét nghiêm túc về chính sách kinh tế nữ “womenomics”

Thủ tướng Abe đã hứa hẹn sẽ làm cho một nửa dân số, vốn bị một đất nước Nhật Bản gia trưởng làm ngơ một cách có hệ thống, tỏa sáng. Đã 7 năm trôi qua, chỉ 1 trong 19 thành viên nội các của ông là phụ nữ. Lực lượng lao động nữ hiện chiếm gần 70% - con số kỷ lục. Tuy nhiên, phụ nữ giờ đây cũng chiếm gần 70% việc làm tạm thời được trả lương ít hơn, ít lợi ích hơn và an ninh việc làm bằng 0. Những nỗ lực nghiêm túc hơn trong việc trao quyền cho phụ nữ sẽ giúp mở rộng kho tài năng hàng đầu này, gia tăng năng suất và thúc đẩy tăng trưởng.

Bước 3: Từ bỏ thói quen người hùng

Chủ tịch Trung Quốc Tập Cận Bình đã làm được điều này. Tuy nhiên, nó không ngăn cản được ông Abe nỗ lực sửa đổi Hiến pháp hòa bình, một văn kiện mà 73 năm sau vẫn khiến những nhân vật cánh hữu nổi giận. Khi Trung Quốc gia tăng ngân sách quân sự và Triều Tiên gia tăng khả năng tên lửa, ông Abe một lần nữa triển khai một quân đội thông thường.

Dù sao, trong thế giới được thúc đẩy bởi sự đổi mới hiện nay, sức mạnh thực sự không phải nằm ở tàu sân bay hay quy mô của quân đội thường trực, mà nằm ở "hỏa lực" tài chính. Khi Indonesia, một nền kinh tế đang nổi lên, tạo ra gấp đôi “con kỳ lân” so với Nhật Bản, Tokyo đang thua trận. Ông Abe cần phải sử dụng sự ủy nhiệm mới của mình để mở ra sự bùng nổ về khởi nghiệp.

Cho đến nay, kế hoạch khôi phục của ông được nhằm vào những công ty hàng đầu như Toyota Motors, Sonys và Mitsubishis. Tokyo có thể làm tốt hơn để cung cấp những sáng kiến về thuế, cắt giảm tình trạng quan liêu để có nhiều doanh nghiệp trẻ hơn.

Bước 4: “Lần theo dấu vết tiền”

Lĩnh vực chín muồi nhất để tăng khả năng giành chiến thắng trong "canh bạc" khởi nghiệp của Nhật Bản là năng lượng tái tạo. Tuy nhiên, nước này bị ám ảnh với năng lượng hạt nhân. Tiền trong tương lai không nằm ở chế tạo ô tô, đóng tàu hay điện tử. Nó nằm ở việc phát minh ra những công cụ để chúng vận hành rẻ hơn, hiệu quả hơn và thải ít khí carbon hơn.

Tất cả những gì mà Nhật Bản làm xuất sắc trong 50 năm qua đã được chuyển thành hàng hóa tiêu dùng. Hàn Quốc đang sản xuất ô tô ngày càng tốt hơn. Trung Quốc đang đầu tư mạnh vào phần mềm, rô bốt và chất bán dẫn. Các công ty Ấn Độ đã vượt Nhật Bản trong lĩnh vực công nghệ tài chính.

Ngành công nghiệp sinh lời nhất ở châu Á là do Nhật Bản nắm giữ. Nước này có thành tích không thể tưởng tượng được trong đầu tư vào Walkman, Androids, DVD, máy ảnh số và ắc quy đầu bảng. Nhật Bản được đặt vào vị trí lý tưởng để thay thế nhiên liệu hóa thạch bằng pin, năng lượng Mặt Trời, gió, địa nhiệt và các nguồn khác. Cái mà họ cần là một cú hích từ tất cả những thứ trên.

Bước 5: Làm cho những người bạn trở nên thân thiết hơn

Với hơn 20 cuộc gặp với Tổng thống Nga Vladimir Putin, ông Abe đã không đạt được tiến triển gì trong việc giải quyết các tranh chấp lãnh thổ giữa Nhật Bản với Nga. Trong khi đó, Nhật Bản đang bất đồng với Hàn Quốc của Tổng thống Moon Jae-in, đồng thời hứng chịu hậu quả "cơn thịnh nộ" thương mại của Tổng thống Mỹ.

Tốt hơn là Tokyo nên gia nhập lực lượng với Hàn Quốc, Singapore, Indonesia và các quốc gia khác để bảo vệ hệ thống thương mại toàn cầu khỏi bị thổi tung bởi "quả lựu đạn cầm tay" của ông Trump. Châu Á cần phải hạ thấp các rào cản đối với thương mại và đầu tư trong khu vực, liên kết các thị trường trái phiếu và chứng khoán, làm sâu sắc các dàn xếp hoán đổi tiền tệ và tìm cách sử dụng chung đối với hàng nghìn tỉ đôla dự trữ ngoại hối. Cần phải làm nhiều hơn nữa để gạt sang một bên lòng tự hào dân tộc chủ nghĩa và điều chỉnh lại các rào cản đối với Trung Quốc, nước cho đến nay là khách hàng lớn nhất của Nhật Bản. Thủ tướng Abe có thể sử dụng sự ủy trị mới nhất của mình để gia tăng khả năng chiến thắng trong "canh bạc" kinh tế của Nhật Bản và gia tăng ảnh hưởng toàn cầu của nước này về lâu dài. Nhưng vấn đề ở đây là liệu ông Abe có làm hay không./.

Theo “The Straits Times”

Hương Trà (gt)