05/09/2017
Những tuyên bố gần đây của các quan chức cấp cao Anh liên quan đến việc triển khai tàu chiến của nước này tới vùng Biển Đông tất nhiên đã gây ra một phản ứng mạnh mẽ từ Trung Quốc. Tuy nhiên không giống như Mỹ, Anh không có chương trình tự do hàng hải.
Tháng 12/2016, khi tờ Thời báo châu Á tìm cách làm rõ vấn đề này từ Đại sứ quán Anh ở Washington, Đại sứ quán đã khẳng định rằng “Anh không tiến hành các hoạt động tự do hàng hải, mặc dù nước này sẽ tiếp tục thực hiện quyền của mình đi qua các vùng biển và vùng trời quốc tế khi cần thiết”. Việc Anh phủ nhận tiến hành các chiến dịch tự do hàng hải (FONOP) “tương thích” với những tuyên bố gần đây của Ngoại trưởng Anh Boris Johnson và Bộ trưởng Quốc phòng Michael Falon, những người đã không trực tiếp nhắc đến FONOP. Khi đề cập về hai tàu sân bay mới của nước này dự kiến sẽ được đưa vào sử dụng vào năm 2023, ông Boris Johnson nói rằng “một trong những nhiệm vụ đầu tiên của hai tàu hàng không mẫu hạm khổng lồ mới của chúng tôi là sẽ đi qua eo biển Malacca”. Còn ông Michael Fallon cho biết: “Chúng tôi đã không vạch ra những triển khai ban đầu nhưng các bạn sẽ mong đợi nhìn thấy những chiếc tàu này hoạt động ở khu vực Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương”. Năm 2020 có lẽ là thời điểm sớm nhất để có thể nhìn thấy một trong những chiếc tàu sân bay mới của Anh hoạt động ở khu vực châu Á-Thái Bình Dương nói chung - và Biển Đông nói riêng - và đến lúc đó biết đâu một thỏa thuận lớn có thể xảy ra. Về vấn đề này, các mối quan hệ luật quốc tế giữa Trung Quốc và Mỹ hay giữa Trung Quốc và Anh, cần phải được làm rõ.
Cả Trung Quốc và Anh, cùng với 164 quốc gia khác, là các bên tham gia Công ước Liên hợp quốc về Luật biển (UNCLOS) năm 1982, có hiệu lực vào năm 1994. Đáng chú ý, Mỹ không phải là một bên tham gia UNCLOS và điều này ngay lập tức làm giảm khả năng của Washington khi tranh luận với Bắc Kinh về việc tuân thủ công ước và luật biển. Do đó, Anh và Trung Quốc sẽ được đặt ở vị trí tốt hơn để giải quyết vấn đề pháp lý về biển thông qua khuôn khổ UNCLOS. Điều này đưa chúng ta đến trường hợp của FONOP, liệu đây có phải là một phần thách thức đối với các tuyên bố hàng hải quá mức hay chỉ như một phần của sự khẳng định quyền đi lại bình thường. Việc các tàu chiến nước ngoài di chuyển từ lâu đã gây tranh cãi. Quyết định đầu tiên của Tòa án Công lý Quốc tế năm 1949, trong trường hợp Anh chống lại Albania, đã khẳng định rằng quyền đi lại vô hại qua lãnh hải được áp dụng như nhau đối với cả các tàu chiến và tàu buôn. Quyền này sau đó đã được ghi nhận trong Điều 14 của Công ước Geneva về Lãnh hải và Vùng tiếp giáp năm 1958. UNCLOS có một loạt điều khoản công nhận quyền hàng hải của tất cả tàu thuyền - bao gồm tàu chiến - trong lãnh hải, các eo biển quốc tế, các tuyến đường biển quanh các quần đảo và trong vùng đặc quyền kinh tế và các đại dương. Và Biển Đông cũng phù hợp với các điều khoản này. Theo đó, bất kỳ sự chuyển động của tàu chiến nước ngoài thông qua những vùng biển này đều là việc thực hiện quyền tự do hàng hải.
Không có gì đáng ngạc nhiên khi một tàu chiến nước ngoài càng đến sát bờ biển thì quốc gia ven biển càng muốn thực hiện quyền kiểm soát nhất định hoặc tìm kiếm những bảo đảm an ninh của họ. Quyền đi lại vô hại phản ánh mối quan tâm này và theo UNCLOS, tất cả các tàu nước ngoài trong vùng lãnh hải không được tham gia vào các hoạt động đe dọa. Tuy nhiên, Trung Quốc tìm cách áp đặt các điều kiện bổ sung đối với các tàu chiến nước ngoài trong phạm vi lãnh hải của nước này. Sau khi phê chuẩn UNCLOS năm 1996, Trung Quốc đã chỉ ra rằng những điều khoản “liên quan đến qua lại vô hại qua lãnh hải sẽ không được làm phương hại đến quyền của một quốc gia ven biển và yêu cầu tuân thủ pháp luật và các quy định của nước đó, một chiếc thuyền nước ngoài phải được sự chấp thuận từ trước hoặc đưa ra thông báo trước cho các quốc gia ven biển về sự di chuyển của các tàu chiến của họ đi qua lãnh hải của quốc gia ven biển”. Anh đã bác bỏ lời tuyên bố này của Trung Quốc và một số nước khác và vào năm 1997, Anh khẳng định rằng họ không chấp nhận các tuyên bố của UNCLOS “nhằm mục đích đòi hỏi bất kỳ loại hình thông báo hay xin phép nào trước khi các tàu chiến hay các tàu khác thực thi quyền đi lại vô hại hay tự do hàng hải”. Những quan điểm khác biệt giữa Trung Quốc và Anh về UNCLOS liên quan đến thông báo trước và cho phép sự di chuyển của tàu chiến - điều cũng gây tranh cãi giữa Hà Lan, Đức, Italy và Mỹ - tạo điều kiện cho việc Anh điều động tàu hàng không mẫu hạm đi qua Biển Đông vào năm 2020 và xa hơn nữa.
Tác giả Donald R. Rothwell là Giáo sư luật quốc tế, Đại học Quốc gia Úc. Bài viết đăng trên “Diễn đàn Đông Á.”
Mỹ Anh (gt)
Tiến trình xây dựng tại căn cứ hải quân Ream ở Campuchia được xúc tiến trong các tháng gần đây, đặc biệt là ở cuối phía Bắc căn cứ - khu vực Trung Quốc được cho là sẽ sử dụng. Một loạt tòa nhà mới đã mọc lên, đất đại được giải tỏa mặt bằng trên diện rộng và gần đây nhất, các bến tàu mới đã được khởi...
Văn bản Bổ sung về Thực tiễn các quốc gia (đi kèm với Báo cáo Các giới hạn trên Biển số 150) nhằm mục đích đánh giá lập trường pháp lý quốc tế của Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa (CHND Trung Hoa) đối với các đường cơ sở để tính chiều rộng lãnh hải và các quần đảo xa bờ.
Giống như màu sắc chủ đạo trong các bài viết trước đây, Ngô Sĩ Tồn tiếp tục tập trung vào việc chỉ trích, lên án sự can dự của Mỹ vào vấn đề Biển Đông và không khó để nhận thấy sự can dự này của Mỹ đang kiềm chế phần nào sự bành trướng, bá quyền và tham vọng kiểm soát toàn bộ khu vực Biển Đông của Trung...
Trong tiến trình thúc đẩy ngành du lịch tàu biển ở Biển Đông sẽ cần cân nhắc tới một số vấn đề như tác động tới môi trường sinh thái, vấn đề cướp biển, an ninh an toàn hàng hải…. và đặc biệt là tác động của đại dịch covid-19 vẫn đang tiếp tục diễn biến sẽ mang lại những nhân tố bất ổn cho phát triển...
Ngày 12/1, Bộ Ngoại giao Mỹ công bố Báo cáo “Giới hạn trên Biển” số 150, dài 44 trang. Báo cáo xem xét các diễn giải mới về yêu sách Biển Đông của Trung Quốc sau Phán quyết năm 2016 và kết luận yêu sách chủ quyền đối với các thực thể, đường cơ sở bao quanh Quần đảo Hoàng Sa, yêu sách vùng biển “dựa trên...
Ngày 8/9/2021, Ngô Sĩ Tồn, Viện trưởng Viện Nghiên cứu Nam Hải Trung Quốc có bài đăng tựa đề “Cảnh giác trước những hành động biến ổn định thành bất ổn của Mỹ ở Biển Đông” hướng sự chỉ trích vào Mỹ và các nước phương Tây. Lập luận chung của Trung Quốc cho rằng tình hình Biển Đông hiện nay tổng thể ổn...