Bản tin tuần Biển Đông (ngày 6.4-12.4.2024)

TIÊU ĐIỂM

•  Thượng đỉnh lần đầu tiên giữa Mỹ, Nhật, Philippines, nêu quan ngại sâu sắc về tình hình Biển Đông và công bố các nội dung hợp tác đầu tư ba nước tại Philippines.
•  Tàu ICG Samudra Paheredar (Ấn Độ) thăm Philippines, Việt Nam, Brunei; diễn tập phối hợp ứng phó ô nhiễm biển; chứng minh năng lực đóng tàu theo chính sách Make in India; thể hiện cam kết hiện diện hàng hải tại khu vực
•  Mỹ, Nhật Bản dự kiến sẽ đầu tư 100 tỉ USD vào Philippines trong vòng 5-10 năm tới, bao gồm đầu tư công nghiệp bán dẫn và năng lượng
•  NPN Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh: Can dự của các nước ngoài khu vực không làm thay đổi ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi biển của Trung Quốc
•  Việt Nam và Singapore đạt thỏa thuận phát triển hệ thống cáp quang biển, dự kiến xây dựng trạm nhánh ở Campuchia, Thái Lan và Malaysia

 TIN TỨC

THỰC ĐỊA

Tàu ICG Samudra Paheredar (Ấn Độ) thăm Philippines, Việt Nam, Brunei; diễn tập phối hợp ứng phó ô nhiễm biển; chứng minh năng lực đóng tàu theo chính sách Make in India; thể hiện cam kết hiện diện hàng hải tại khu vực

Từ ngày 25/3 – 12/4, Tàu kiểm soát ô nhiễm Samudra Paheredar của Lực lượng Cảnh sát biển Ấn Độ (ICG) có chuyến thăm tới ba nước ASEAN gồm Philippines, Việt Nam và Brunei. Trong khuôn khổ chuyến thăm, ICG phối hợp đào tạo, huấn luyện, trao đổi chuyên môn với lực lượng cảnh sát biển và cơ quan biển ba nước ASEAN về ứng phó ô nhiễm biển, tìm kiếm cứu nạn và thực thi pháp luật trên biển.

Chuyến thăm nhấn mạnh cam kết của Ấn Độ về (i) hợp tác đảm bảo an ninh, an toàn hàng hải với khu vực, tăng cường hiện diện của Ấn tại không gian biển khu vực; (ii) thúc đẩy các mối quan hệ song phương; (iii) thể hiện khả năng ứng phó với vấn đề ô nhiễm biển và năng lực đóng tàu của Ấn Độ, thúc đẩy chính sách “Make in India”.

Đây là lần triển khai thứ ba liên tiếp của Cảnh sát biển Ấn Độ tới các nước ASEAN. Đầu năm 2023, các tàu kiểm soát ô nhiễm của ICG đã đến thăm Campuchia, Malaysia, Singapore, Thái Lan và Indonesia. Việc triển khai tàu tới khu vực Đông Nam Á phù hợp với Sáng kiến ASEAN - Ấn Độ về ô nhiễm biển do Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ Rajnath Singh đề xuất và được công bố trong Hội nghị Bộ trưởng Quốc phòng ASEAN mở rộng tại Campuchia vào năm 2022. Bộ trưởng Quốc phòng Ấn Độ cũng đề xuất thành lập Trung tâm ứng phó ô nhiễm biển ASEAN-Ấn Độ tại Chennai nhằm tăng cường nỗ lực khu vực trong việc giải quyết các sự cố ô nhiễm biển. Ngoài ra, ICG có Biên bản ghi nhớ (MoU) hướng tới tăng cường hợp tác hàng hải, thúc đẩy an toàn và an ninh hàng hải với Lực lượng Cảnh sát biển của Philippines và Việt Nam.

ICG Samudra Paheredar là tàu kiểm soát ô nhiễm biển thứ hai được đóng trong nước của Lực lượng Bảo vệ Bờ biển Ấn Độ, được đưa vào hoạt động năm 2012. Tàu được trang bị những thiết bị chuyên dụng, gồm hệ thống giám sát hồng ngoại có thể phát hiện những vệt dầu nhỏ trên biển và một Trực thăng Chetak được thiết kế để thu hồi và chứa dầu tràn.

Mỹ, Nhật Bản, Úc và Philippines lần đầu tiên tập trận hải quân bốn nước tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines

Ngày 07/4/2024, Mỹ, Nhật Bản, Úc và Philippines đã kết thúc cuộc tập trận đầu tiên giữa bốn nước tại vùng đặc quyền kinh tế của Philippines thuộc khu vực Biển Đông, thể hiện sự ủng hộ chung với luật pháp quốc tế và một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương tự do và rộng mở.

Tham gia tập trận hải quân có máy bay chiến đấu, tàu chiến. Các nội dung tập trận gồm có trao đổi thông tin liên lạc, di chuyển đội hình, chống ngầm. Mục đích tập trận nhằm tăng sự tương tác và hiệp đồng tác chiến giữa lực lượng hải quân bốn nước. Phát biểu liên quan đến sự kiện tập trận, Bộ trưởng Quốc phòng Nhật Bản Minoru Kihara cho biết: “Các vấn đề liên quan đến Biển Đông trực tiếp ảnh hưởng đến hoà bình, ổn định ở khu vực; do vậy là quan ngại chính đáng của cộng đồng quốc tế bao gồm Nhật Bản, Mỹ, Úc và Philippines.” Phát biểu trước báo chí, Bộ trưởng Quốc phòng Philippines rằng hoạt động tập trận hải quân là một bước nâng cao năng lực quốc phòng của mỗi nước cũng như khả năng tham gia phòng thủ tập thể, tăng cường sự giao lưu giữa các nước đồng minh và đối tác. Cùng thời điểm bốn nước Mỹ, Nhật Bản, Úc và Philippines tập trận hải quân, Bộ chỉ huy Miền Nam Trung Quốc cũng thông báo tổ chức tập trận ở trong khu vực.

NPN Bộ Quốc Phòng Trung Quốc Điền Quân Lí: Quân đội Trung Quốc triển khai hoạt động huấn luyện tuần tra cảnh giới, tuần tra bằng biên đội tàu, diễn tập đột kích liên hợp

Ngày 09/04, Người phát ngôn Bộ Quốc phòng Trung Quốc Điền Quân Lí cho biết trong hai ngày 07-08/04 tại Biển Đông, lực lượng hải quân và không quân thuộc Chiến khu miền Nam của Quân đội Giải phóng Nhân dân Trung Quốc (PLA) đã triển khai hoạt động huấn luyện tuần tra cảnh giới bằng chiến đấu cơ, đột kích liên hợp hải quân và không quân, tuần tra sẵn sàng chiến đấu bằng biên đội tàu chiến. Quân đội Chiến khu tiếp tục tăng cường huấn luyện sẵn sàng chiến đấu, duy trì cảnh giác cao độ toàn thời gian, kiên quyết bảo vệ chủ quyền an ninh quốc gia, duy trì hòa bình ổn định khu vực Biển Đông.

AN NINH - QUỐC PHÒNG

Thượng đỉnh Mỹ, Nhật Bản công bố các nội dung nâng cấp hợp tác về an ninh, quốc phòng.

Ngày 11/04/2024, Tuyên bố chung đưa ra sau cuộc họp Thượng đỉnh Mỹ - Nhật Bản giữa Tổng Thống Mỹ Joe Biden và Thủ tướng Nhật Bản Fumio Kishida đề cập việc nâng cấp quan hệ đồng minh trong lĩnh vực an ninh, công nghiệp quốc phòng. Trong đó, hai nước thống nhất: (i) nâng cấp cơ quan chỉ huy quân đội Mỹ tại Nhật Bản, bao gồm việc thành lập một Bộ chỉ huy chung để giám sát các hoạt động quân sự; (ii) thành lập Hội đồng khoa học công nghiệp quốc phòng chung để thống nhất các trang thiết bị vũ khí có thể cùng sản xuất chung, trong đó có tên lửa.

Ngoài ra, tuyên bố chung giữa hai lãnh đạo cũng đề cập việc nhóm AUKUS đang xem xét khả năng hợp tác với Nhật Bản trong Trụ cột II, theo đó tập trung vào hợp tác về khoa học và công nghệ. Liên quan đến các sự kiện căng thẳng gần đây tại bãi Cỏ Mây, lãnh đạo Mỹ và Nhật Bản cùng nêu lập trường phản đối thay đổi nguyên trạng bằng vũ lực hay cưỡng ép.

Mỹ, Anh, Nhật Bản sẽ thường xuyên tiến hành tập trận chung ở khu vực Ấn - Thái kể từ 2025 để tăng cường an ninh khu vực và nâng cao khả năng tác chiến ba bên

Ngày 11/04, Bộ Quốc phòng Anh cho biết Mỹ, Anh, Nhật Bản sẽ thường xuyên tiến hành tập trận chung ở khu vực Ấn - Thái kể từ 2025 tăng cường an ninh khu vực và tăng khả năng tương tác ba bên. BTQP Anh Grant Shapps cho biết các cuộc tập trận sẽ “gửi thông điệp mạnh mẽ” tới bất kỳ ai muốn phá hoạt trật tự dựa trên luật lệ.

CHÍNH TRỊ - NGOẠI GIAO

Chủ tịch QH Vương Đình Huệ hội kiến Tổng Bí thư BCH TW ĐCS Trung Quốc, Chủ tịch nước CHND Trung Hoa Tập Cận Bình; hai bên tăng cường hợp tác Đảng, Chính phủ, Quốc hội; cam kết xử lý thỏa đáng vấn đề trên biển theo tinh thần kiểm soát và giải quyết bất đồng

Sáng 08/04, trong khuôn khổ chuyến thăm chính thức nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa, Chủ tịch Quốc hội Vương Đình Huệ đã hội kiến Tổng Bí thư Ban Chấp hành Trung ương Đảng Cộng sản Trung Quốc, Chủ tịch nước Cộng hòa Nhân dân Trung Hoa Tập Cận Bình.

Một số nội dung đáng chú ý trong cuộc gặp: 1) Việt Nam nhấn mạnh việc thực hiện ngoại giao láng giềng "thân, thành, huệ, dung"; 2) Việt Nam nhất quán thực hiện chính sách “một Trung Quốc”; 3) Tăng cường tin cậy chính trị, tăng cường tiếp xúc cấp cao, triển khai tốt giao lưu, hợp tác kênh Đảng, Chính phủ, Quốc hội, Mặt trận Tổ quốc; 4) Đẩy mạnh kết nối giữa Việt Nam với những chiến lược phát triển lớn của Trung Quốc; 5) Xử lý thỏa đáng vấn đề trên biển theo tinh thần kiểm soát và giải quyết bất đồng tốt hơn.

Philippines kêu gọi Trung Quốc đàm phán để ngăn ngừa các sự cố trên Biển Đông

Ngày 08/04, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr kêu gọi Trung Quốc đàm phán để ngăn ngừa các sự cố như va chạm tàu và sử dụng vòi rồng trên Biển Đông. Tổng thống Marcos cho biết Philippines sẽ tiếp tục đàm phán với Trung Quốc và đang tận dụng mọi lựa chọn để nói chuyện với lãnh đạo Trung Quốc nhằm tránh gia tăng căng thẳng trên Biển Đông. Ông bày tỏ hy vọng cuộc tập trận chung vừa kết thúc với Nhật Bản, Australia và Mỹ sẽ làm giảm các sự cố trên biển với Trung Quốc.

NPN Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh: Các hành động can dự của các nước ngoài khu vực sẽ không làm thay đổi ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi biển của Trung Quốc

Ngày 10/04, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao (NPN BNG) Trung Quốc Mao Ninh đưa ra bình luận về cuộc tập trận giữa Mỹ Nhật Úc Philippines tại Biển Đông, cho rằng dưới nỗ lực của Trung Quốc và các quốc gia ASEAN, tình hình Biển Đông hiện đang ổn định, tự do hàng hải tại Biển Đông không gặp phải thách thức. Dưới sự dẫn dắt của Mỹ, các nước ngoài khu vực không ngừng thành lập các nhóm nhỏ, kích động đối đầu dưới danh nghĩa hợp tác, bành trướng sức mạnh dưới danh nghĩa bảo vệ hòa bình, gây ra tình hình hỗn loạn dưới danh nghĩa giữ gìn trật tự. NPN BNG Trung Quốc khẳng định đây là các hành vi bá quyền, nhấn mạnh các hành động can dự của các nước ngoài khu vực sẽ không làm thay đổi ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi biển của Trung Quốc.

Thượng đỉnh lần đầu tiên giữa Mỹ, Nhật và Philippines nêu quan ngại sâu sắc về tình hình Biển Đông và công bố các nội dung hợp tác đầu tư ba nước tại Philippines.

Ngày 11/04, tại Washington, Mỹ, lãnh đạo Mỹ, Nhật Bản và Philippines đã có cuộc họp thượng đỉnh lần đầu tiên giữa ba nước. Cuộc họp nhấn mạnh tầm quan trọng của duy trì hoà bình và ổn định trong khu vực, phản đối các hành động đe doạ và sử dụng vũ lực tại Biển Đông và nêu kế hoạch hợp tác phát triển đầu tư ba nước tại Philippines. Tuyên bố chung có một số nội dung nổi bật:

- Mỹ cam kết bảo vệ đồng minh Nhật Bản và Philippines theo Hiệp ước phòng thủ song phương với mỗi nước;

- Lãnh đạo ba nước nhấn mạnh cam kết duy trì tự do hàng hải và hàng không; phản đối các hành động đơn phương của Trung Quốc thay đổi nguyên trạng ở Biển Đông và Hoa Đông.

- Cùng phản đối mạnh mẽ các hành động cưỡng ép thông qua việc sử dụng cảnh sát và dân binh biển ở Biển Đông cũng như hoạt động cản trở khai thác năng lượng ngoài khơi của các nước;

- Cùng nêu quan ngại sâu sắc việc Trung Quốc nhiều lần cản trở tự do hàng hải và cản trở tiếp tế của tàu Philippines tại bãi Cỏ Mây gây ra các tình huống nguy hiểm và bất ổn định;

- Nêu ba nước sẽ lập kế hoạch tập trận chung tại khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương trong năm 2024 nhằm tăng tính liên kết và thúc đẩy an ninh, an toàn hàng hải;

- Nêu kế hoạch đầu tư phát triển cơ sở hạ tầng chiến lược cho hành lang kinh tế khu vực đảo Luzon nằm trong Chương trình Đối tác Hạ tầng Toàn cầu (PGI);

- Nêu ý định hợp tác ba nước về công nghệ bán dẫn và khoáng sản chiến lược nhằm đảm bảo sự ổn định của chuỗi cung ứng;

- Cam kết thúc đẩy hợp tác về thông tin và khoa học công nghệ thông tin;

- Thủ tướng Nhật Bản Kishida nêu hai nước Nhật Bản và Philippines đang đàm phán Hiệp định tiếp cận căn cứ song phương (RAA) và sẽ sớm ký kết; thúc đẩy các hoạt động hỗ trợ năng lực tàu tuần tra, radar cho Philippines trong Chương trình Hỗ trợ An ninh (OSA).

THƯƠNG MẠI - KẾT NỐI

Mỹ, Nhật Bản dự kiến sẽ đầu tư 100 tỉ USD vào Philippines trong vòng 5-10 năm tới, bao gồm đầu tư trong lĩnh vực công nghiệp bán dẫn và năng lượng

Ngày 11/04, trả lời báo chí trước cuộc họp thượng đỉnh Mỹ - Nhật Bản - Philippines tại Washington, Đại sứ Philippines tại Mỹ Jose Romualdez cho biết trong cuộc họp, Mỹ và Nhật Bản dự kiến sẽ công bố kế hoạch đầu tư vào Philippines 100 tỉ USD trong vòng 5-10 năm tới, tập trung vào lĩnh vực năng lượng và công nghiệp bán dẫn. Trong đó, đầu tư trong lĩnh vực năng lượng sẽ tập trung vào khai thác năng lượng ở khu vực Biển Đông, đáp ứng nhu cầu sử dụng của Philippines. Hiện nay, Philippines đang tiếp xúc với các công ty năng lượng của Mỹ về việc hợp tác khai thác. Mảng đầu tư thứ hai là công nghiệp bán dẫn, chiếm phần lớn các hợp tác đầu tư của Mỹ, Nhật Bản vào Philippines. Ông Romualdez cũng cho rằng phần lớn các hoạt động hợp tác đầu tư sẽ được triển khai trong vòng 5 năm tới trước khi Tổng thống Ferdinand Marcos kết thúc nhiệm kỳ.

Trong một phỏng vấn riêng khác, Cố vấn an ninh Quốc gia Mỹ John Kirby cho báo chí biết Mỹ và Nhật Bản đã quyết định sẽ triển khai sáng kiến Thúc đẩy phát triển cơ sở hạ tầng chất lượng cao ở Philippines để đảm bảo an ninh năng lượng, tăng cường hợp tác biển, thúc đẩy hợp tác về khoa học công nghệ và an ninh mạng. Hợp tác ba nước dựa trên cơ sở lòng tin, cùng chia sẻ giá trị và cam kết thúc đẩy một khu vực Ấn Độ Dương - Thái Bình Dương hoà bình và thịnh vượng.

Việt Nam và Singapore đạt thỏa thuận phát triển hệ thống cáp quang biển, dự kiến xây dựng trạm nhánh ở Campuchia, Thái Lan và Malaysia

Ngày 12/4, trang Mobile World Live đưa tin Tập đoàn Viettel (Việt Nam) đạt thỏa thuận với Singtel (Singapore) để cùng phát triển hệ thống cáp quang biển kết nối trực tiếp giữa hai nước, giúp tăng cường hạ tầng kết nối quốc tế, tăng tính bảo mật của hai nước khi hệ thống cáp đi vào hoạt động từ quý 2 năm 2027.

Tuyên bố chung cho biết tuyến cáp Việt Nam – Singapore (VTS) sẽ sử dụng công nghệ ghép kênh phân chia bước sóng tiên tiến nhất với cấu hình gồm 8 cặp sợi. Viettel và Singtel sẽ lần lượt quản lý trạm cáp chính tại Việt Nam và Singapore. Dự kiến tuyến cáp sẽ có các trạm nhánh ở Campuchia, Thái Lan và Malaysia.

Đây là dự án thuộc chiến lược kỹ thuật số của Việt Nam và là dự án đầu tư cáp ngầm thứ bảy của Viettel. Bộ Thông tin và Truyền thông Việt Nam xác định cáp quang quốc tế là thành phần quan trọng của cơ sở hạ tầng kỹ thuật số của đất nước, đề nghị chính phủ tăng tổng số cáp quang biển lên 15 hệ thống với tổng dung lượng ít nhất là 334Tb /s vào năm 2030.

GÓC NHÌN QUỐC TẾ

Abdul Rahman Yaacob (Viện Lowy): Các mối đe dọa trên Biển Đông, cũng như việc Trung Quốc có thể tiếp cận Căn cứ Ream (Campuchia) là các yếu tố quan trọng có thể thay đổi CSĐN độc lập, linh hoạt của Việt Nam, cho phép các cường quốc khác tiếp cận căn cứ quân sự của Việt Nam

Ngày 02/04, tác giả Abdul Rahman Yaacob (Viện Lowy) có bài trên East Asia Forum, bình luận rằng mặc dù CSĐN độc lập, linh hoạt, phục vụ tốt các lợi ích chiến lược, song Việt Nam có thể thay đổi chiến lược nếu tình hình an ninh khu vực xấu đi, đe dọa đến toàn vẹn lãnh thổ và chủ quyền vì:

1. Các quan chức quốc phòng Việt Nam không mù quáng theo đuổi một học thuyết cụ thể và họ nhận thức được những mối đe dọa an ninh mà Việt Nam phải đối mặt.
2. Những mối đe dọa trước mắt đối Việt Nam gồm vấn đề Biển Đông và việc Trung Quốc lợi dụng Căn cứ Hải quân Ream của Campuchia, đe dọa sườn phía Nam của Việt Nam.

Theo học giả, các yếu tố trên có thể thay đổi chiến lược của Việt Nam. Việt Nam có thể sẽ cho phép các cường quốc khác tiếp cận các căn cứ quân sự trên lãnh thổ của mình để thực hiện các hoạt động hậu cần hoặc giám sát nhằm bảo vệ an ninh. Ví dụ, năm 2014, sân bay Cam Ranh được sử dụng để máy bay IL-78 hạ cánh, tiếp dầu trên không cho các máy bay Tu-95MS của Nga.

Indira Zahra Aridati & Melinda Martinus (FULCRUM): Prabowo có thể sẽ thay đổi lập trường CSĐN không liên kết do cạnh tranh Mỹ-Trung; phát triển hệ thống phòng thủ; theo đuổi chủ nghĩa phát triển; đảm bảo các khoản đầu tư nước ngoài vào Indonesia

Ngày 08/04, Indira Zahra Aridati & Melinda Martinus đăng bài trên Trang Fulcrum, đánh giá rằng Tổng thống đắc cử Indonesia Prabowo có thể sẽ thay đổi lập trường về CSĐN không liên kết nếu tình hình cạnh tranh Mỹ-Trung xấu đi. Lý do là:

• Nền tảng quân sự, sự nghiệp chính trị lâu dài và niềm tin cá nhân của ông Prabowo sẽ tác động đến CSĐN Indonesia. Tân Tổng thống có thể cho phép các nhà ngoại giao Indonesia can thiệp quyết đoán hơn vào các vấn đề quốc tế.
• Biến động của cạnh tranh Mỹ-Trung có thể sẽ khiến Prabowo điều chỉnh lại lập trường không liên kết trong CSĐN của mình.
• Tuy nhiên, một số yếu tố bất biến vẫn giữ vai trò quan trọng trong cách định vị CSĐN của Prabowo: (i) Xây dựng và phát triển hệ thống phòng thủ vững mạnh; (ii) Chủ nghĩa phát triển giúp Prabowo cân bằng giữa nhu cầu kinh tế của đất nước với nhu cầu hiện đại hóa quốc phòng; (iii) Đảm bảo có thêm nhiều khoản đầu tư nước ngoài để thực hiện lời hứa của ông về phát triển cơ sở hạ tầng, duy trì ổn định nội bộ thông qua phát triển kinh tế bền vững.
• Mức độ ảnh hưởng của Jokowi sau khi từ chức cũng có thể gây ảnh hưởng đến chính sách của Prabowo. Prabowo có thể sẽ “lôi kéo” Jokowi thành lập Nội các mới cùng ông.

Nhận xét:

• Prabowo lên nắm quyền trong bối cảnh Indonesia đối mặt với nhiều vấn đề như: (i) bên trong, cơ cấu kinh tế bất cập, tăng trưởng không bền vững, tham nhũng, khủng bố và xung đột sắc tộc…; (ii) bên ngoài, quan hệ Mỹ-Trung vẫn tiếp tục căng thẳng. Vì vậy, Chính phủ Prabowo cần giải quyết hiệu quả cả thách thức trong nước và quốc tế.
• Trong chiến dịch tranh cử, Prabowo nhấn mạnh Indonesia sẽ duy trì vị thế cường quốc độc lập, đề cao sức mạnh quân sự, tuy nhiên cũng cam kết tăng trưởng kinh tế 7%, đòi hỏi thu hút vốn đầu tư lớn từ nước ngoài. Do đó, lập luận của hai tác giả về cách tiếp cận theo chủ nghĩa phát triển của Prabowo là có cơ sở.
• Tuy nhiên, vấn đề được đặt ra là liệu ông sẽ tiếp tục thu hút đầu tư từ Trung Quốc hay tăng cường đa dạng hóa, hướng đến các nước phương Tây như Mỹ, Anh, EU, Nhật Bản và Australia.

Báo Thượng Quan: Khả năng thành lập Tiểu đa phương an ninh tại Biển Đông giữa Mỹ, Nhật, Úc, Philippines là không cao.

Ngày 09/04, Báo Thượng Quan đưa tin: (i) Philippines không chỉ dựa vào Mỹ mà còn tăng cường quan hệ với các quốc gia khác; (ii) Chính sách cứng rắn và lôi kéo nước ngoài vào Biển Đông của Philippines gặp phải sự chỉ trích từ nội bộ; (iii) Khả năng thành lập Tiểu đa phương an ninh tại Biển Đông là không cao. Cụ thể:

• Philippines không chỉ dựa vào Mỹ mà còn tăng cường hợp tác quốc phòng với các nước khác. Từ khi va chạm với Trung Quốc trong năm 2023, Philippines đã bắt đầu thảo luận hoặc ký kết hiệp ước an ninh với ít nhất 18 quốc gia, trong đó tập trung tăng cường thúc đẩy quan hệ với Nhật Bản và Úc.
• Cuộc tập trận ngày 07/04/2024 là lần đầu tiên Mỹ, Nhật, Úc và Philippines diễn tập chung tại Biển Đông, hạng mục tập trận bao gồm chống ngầm. Tháng 8/2023 bốn nước này cũng đã huấn luyện chung tại vùng biển phía Bắc Philippines nhưng chỉ liên quan đến hạng mục tiếp tế.

Một số đánh giá về chính sách của Philippines tại Biển Đông

(1) Dai Fan (Đại học Ký Nam)

• Khác với người tiền nhiệm, Marcos lựa chọn tăng cường quan hệ với Mỹ, dựa vào Mỹ để giải quyết vấn đề Biển Đông.
• Cách biệt lớn về thực lực quân sự giữa Philippines và Trung Quốc cho thấy chính sách cứng rắn với Trung Quốc của Philippines là không bình thường.
• Nếu thế lực thân Mỹ trong nội bộ Philippines càng lớn, Mỹ có thể thông qua chính quyền Philippines để phát huy vị thế lớn hơn, tạo ảnh hưởng nhất định đối với chính sách về Trung Quốc và lập trường về Biển Đông của Philippines.

(2) Chu Sĩ Tân (Viện nghiên cứu Vấn đề Quốc tế Thượng Hải)

• Về truyền thống, quân đội Philippines dựa vào Mỹ, các tướng lĩnh cao cấp được đào tạo tại Mỹ, nghe Mỹ chỉ huy, nhận tài trợ của Mỹ, phục vụ cho lợi ích của Mỹ tại Philippines;
• Đây cũng là hiện tượng chính trong thời chính quyền Duterte, theo đó hạn chế việc Philippines theo đuổi lợi ích quốc gia của mình ở mức tối đa.

Đánh giá về việc thay đổi Hiến pháp năm 1987

• Chu Sĩ Tân: Marcos đang tận dụng tình hình căng thẳng tại Biển Đông để nâng cao quyền lực chính trị trong nước, tạo cơ hội nắm quyền kiểm soát chính quyền trong thời gian dài.

Hiệu quả của chính sách Biển Đông Philippines

• Chính sách nghiêng về Mỹ cũng đã gặp những chỉ trích trong nội bộ, bao gồm Chủ tịch Ủy ban Đối ngoại Thượng viện và một số Thành viên Viện Dân biểu Philippiens như Pantaleon Alvarez
• Người dân Philippines cảm thấy lo ngại trước việc lôi kéo các nước ngoài khu vực vào vấn đề Biển Đông. Theo khảo sát của OCTA, 42% ủng hộ chính quyền phối hợp tuần tra và diễn tập chung với đồng minh, 70% lựa chọn thông qua ngoại giao để giải quyết xung đột Biển Đông.

Về khả năng thành lập tiểu đa phương về an ninh tại Biển Đông

• Chu Sĩ Tân: Kể cả khi Mỹ, Nhật, Úc và Philippines tổ chức huấn luyện định kỳ tại Biển Đông, việc thành lập khung hợp tác tiểu đa phương về an ninh trong vấn đề Biển Đông có thể không diễn ra do: (i) huấn luyện định kỳ tiêu tốn nhiều nguồn lực và Philippines không đủ khả năng, việc dựa vào Mỹ, Nhật và Úc vừa làm giảm tự chủ chiến lược của Philippines, vừa gia tăng trách nhiệm cho ba nước còn lại; (ii) một khi tiểu đa phương về an ninh hình thành, sự đoàn kết và thống nhất của ASEAN sẽ bị giảm.

IP Defense Forum: Ấn – Úc tăng cường hợp tác về nhận thức hàng hải dưới đáy biển (UDA), đối phó mối đe dọa an ninh từ Trung Quốc, phối hợp với QUAD tạo mạng lưới chia sẻ thông tin toàn diện

Ngày 10/04, Trang Indo – Pacific Defense Forum đưa tin cho biết Ấn – Úc đang có xu hướng và cơ sở để tăng cường hợp tác UDA, cụ thể:

1. Xu hướng hợp tác: Ấn Độ và Úc đã gia tăng đối thoại về UDA: Tuyên bố chung Đối thoại cấp Bộ trưởng 2+2 Ấn Độ - Úc lần thứ hai tại New Delhi (11/2023) đề cập dự án nghiên cứu chung về công nghệ dưới nước.
2. Lý do: Trung Quốc triển khai nhiều tàu ngầm, phương tiện không người lái dưới biển, thách thức chiến lược với tự do khu vực, với an ninh Ấn Độ và Úc.
3. Cơ sở thúc đẩy hợp tác:

(i) Việc là thành viên QUAD cho phép Ấn, Úc tạo mạng lưới triển khai UDA trên toàn khu vực; UDA toàn diện đòi hỏi phối hợp giữa hệ thống vệ tinh, cảm biến đáy biển, trực thăng chống ngầm, thiết bị không người lái, và mạng lưới chia sẻ thông tin giữa đồng minh và đối tác;

(ii) Khuôn khổ quan hệ và các thỏa thuận quốc phòng hiện có giữa Australia và Ấn Độ có thể hỗ trợ tăng cường hợp tác UDA: Thỏa thuận Hỗ trợ Hậu cần qua lại (2020); Thỏa thuận Tiến hành Khoa học và Công nghệ Quốc phòng; Quan hệ đối tác chiến lược toàn diện (2020).

(iii) Chia sẻ hệ thống phương tiện, kỹ thuật: Hai nước đều đang vận hành máy bay vận tải C-17, C-130; máy bay trinh sát hàng hải P-8. Chia sẻ thông tin qua Trung tâm Thông tin Hỗn hợp – khu vực Ấn Độ Dương.

(iv) Kinh nghiệm phối hợp hành động của lực lượng vũ trang 2 nước trong các cuộc tập trận chung như AUSINDEX, Malabar.

Thời báo Hoàn Cầu: Ngư dân Philippines không muốn tham gia vào kế hoạch dân quân biển, phản đối chính phủ và quân đội sử dụng ngư dân như phương tiện để khiêu khích Trung Quốc.

Ngày 10/04, Thời báo Hoàn Cầu đăng tải bình luận phỏng vấn ngư dân Philippines về kế hoạch sử dụng dân binh biển của Philippiens.

Quan điểm của một số ngư dân Philippines:

• Không muốn tham gia vào kế hoạch dân quân biển
• Phản đối chính phủ và quân đội Philippines sử dụng ngư dân như phương tiện để khiêu khích Trung Quốc
• Ngư dân chú trọng vào tìm kiếm hòa bình và sự hợp tác

Tình hình hỗ trợ cho dân binh biển của Philippines:

• Ngư dân tại Masinloc sử dụng 02 tàu đánh cá do chính phủ Philippines cấp, mỗi tàu chở 15 người và có tổng cộng 30 ngư dân ra khu vực gần Scarborough mỗi lần đánh cá.
• Ngoài cung cấp tàu cá, Chính phủ Philippines không cung cấp gì thêm cho ngư dân.
• Một số thông tin cho biết ngư dân Philippines tham gia hành động phối hợp trên biển được cung cấp nhiên liệu, nước ngọt, lương thực và được sắp xếp, bố trí chiến thuật.

Yếu tố Mỹ đằng sau việc Philippines sử dụng dân binh biển:

• Rommel C. Banlaoi cho rằng xét đến việc Mỹ yêu cầu chính quyền Philippines kiên quyết và tăng cường minh bạch trong vấn đề Biển Đông, kế hoạch dân binh biển có thể là một trong những kiến nghị do Mỹ đề xuất cho Phillippines.

Dương Bá Giang: Nguy cơ an ninh Đông Bắc Á ngày càng căng thẳng do chiến lược và chính sách của Mỹ, Nhật Bản, Hàn Quốc.

Ngày 10/04, Học giả Dương Bá Giang (Viện Khoa học Xã hội Trung Quốc) nhận định an ninh khu vực Đông Bắc Á đang đối diện với các nguy cơ sau:

(1) Địa chính trị khu vực ngày càng phân tách, nguy cơ đối đầu giữa các nước lớn gia tăng do:

• Mỹ làm gia tăng xu thế đối đầu tại khu vực, tận dụng các cơ chế đa phương, điều động đồng minh thực hiện cạnh tranh với Trung Quốc;
• Nhật Bản tích cực hưởng ứng chiến lược của Mỹ, thể hiện sự liên kết với Mỹ để kiềm chế Trung Quốc trong vấn đề ý thức thức hệ, an ninh kinh tế và Đài Loan;
• Chính phủ mới của Hàn Quốc tích cực cải thiện quan hệ với Mỹ và Nhật Bản, tăng cường Liên minh Mỹ - Nhật - Hàn, tham gia chiến lược Ấn - Thái, xử lý quan hệ với Trung Quốc dưới góc độ an ninh.

(2) Cạnh tranh vũ trang gia tăng, các khái niệm và xu hướng tự chủ an ninh và cạnh tranh an ninh ngày càng rõ ràng. Nhật Bản lợi dụng tình hình quốc tế phức tạp như vấn đề Ukraine để thay đổi chiến lược an ninh, từ bỏ nguyên tắc chỉ tự vệ, xây dựng năng lực mang tính phản công, trong đó bao gồm các loại tên lửa tấn công tầm xa.

(3) Các điểm nóng về an ninh nóng lên, quản lý nguy cơ và khủng hoảng trở nên khó khăn:

• Tình hình bán đảo Triều Tiên thể hiện mâu thuẫn sâu sắc giữa các bên. Triều Tiên liên lục thử lên lửa dưới sức ép chính trị lớn của Mỹ. Mỹ tăng cường mức độ trừng phạt và tập trận với Nhật, Hàn xung quanh bán đảo. Chính quyền Yoon Suk-yeol làm căng thẳng hai miền thêm trầm trọng.
• Vấn đề Đài Loan nóng trở lại, trở thành điểm nóng an ninh khu vực. “Tầm quan trọng của hòa bình, ổn định tại eo biển Đài Loan” được nhắc lại sau 52 năm trong tuyên bố chung hai nước khi Thủ tướng Nhật thăm Mỹ tháng 4/2021, đồng thời cũng được nhắc đến trong tuyên bố chung Mỹ - Hàn vào tháng 5/2021.

(4) Trật tự khu vực bị lung lay, cơ chế điều phối mất hiệu quả:

• Trong bối cảnh xung đột Ukraine, quan điểm khác biệt giữa các nước Đông Bắc Á đối với trật tự khu vực ngày càng rõ ràng. Mỹ và đồng minh có quan điểm đối lập với Trung và Nga về ý thức hệ, khái niệm an ninh. Trong khi Mỹ, Nhật ủng hộ Hệ thống San Francisco thì Trung, Nga ủng hộ lập trường của Tuyên bố Cairo và Tuyên bố Potsdam.
• Cơ chế điều phối không hiệu quả: (i) Đàm phán 6 bên khó tái khởi động; (ii) Ảnh hưởng của ASEAN có hạn, không thể phát huy tại Đông Bắc Á; (iii) Nỗ lực xây dựng quan hệ đối tác an ninh giữa Trung - Nhật, Trung - Hàn gặp khó khăn.

(5) Cạnh tranh chiến lược và mâu thuẫn an ninh ngăn cản hợp tác kinh tế khu vực. Đây là vấn đề đã tồn tại từ trong lịch sử. Mỹ lo ngại quan hệ Mỹ - Nhật, Mỹ - Hàn bị ảnh hưởng bởi quan hệ kinh tế Trung - Nhật, Trung - Hàn, do đó luôn tiến hành động thái làm căng thẳng địa chính trị khi Nhật, Hàn có các động thái lớn về kinh tế.

(6) Vấn đề kinh tế bị an ninh hóa, các quốc gia trong khu vực duy trì xu hướng nghiêng về Mỹ, tăng cường kết nối kinh tế với an ninh: (i) Hàn Quốc mong muốn tham gia QUAD, (ii) Mỹ thành lập liên minh Chip4 với Nhật, Hàn, Đài Loan, (iii) Nhật Bản tích cực phản ứng với Chip4 và hạn chế xuất khẩu 23 loại bán dẫn cần thiết cho sản xuất vi mạch.

Thời báo Hoàn Cầu: Hải quân Chiến khu miền Nam tham gia công tác cứu hộ tại phía Tây Nam đảo Hải Nam

Ngày 10/04, Thời báo Hoàn Cầu cho biết Đội Phòng chống và Cứu nạn của Hải quân Chiến khu miền Nam tham gia công tác cứu hộ tại phía Tây Nam đảo Hải Nam trong vụ việc tàu chở hàng va chạm với tàu cá khiến 08 người mất tích. Các biện pháp được thực hiện bao gồm định vị tàu đắm và sử dụng thiết bị lặn không người lái tìm kiếm dưới biển. Các đơn vị phối hợp tham gia bao gồm Cục Hải sự, Hải cảnh, Cục cứu hộ Nam Hải, tàu cá, CNOOC và nhiều lực lượng khác đã phái tổng cộng 140 lượt tàu, 18 máy bay, 1300 nhân lực tìm kiếm trong phạm vi 32.000 km2.

Thời báo Hoàn cầu: Philippines tạo ra xích mích tại Biển Đông, tạo đà cho quân đội Mỹ tăng cường hiện diện quân sự tại Philippines.

Ngày 11/04, Thời báo Hoàn Cầu đăng tải các bài phỏng vấn với người dân và học giả Philippines, cho rằng:

1. Về sự hiện diện của Mỹ:

• Chính phủ Philippines hiện nay tạo ra xích mích tại Biển Đông để tạo đà cho quân đội Mỹ tăng cường hiện diện tại Philippines.
• Đại sứ quán Mỹ tại Philippines nằm cạnh bến cảng phía Nam Manila (thuộc Hải quân và Cảnh sát biển Philippines). Do đó, nếu có vấn đề xảy ra Mỹ có thể nhanh chóng di tản dưới sự bảo vệ của quân đội Philippines.
• Tuy Mỹ và Philippines có Hiệp ước Phòng thủ nhưng Philippines không hoàn toàn tin tưởng Mỹ sẽ bảo vệ Philippines.

2. Về chính sách của Philippines

• Việc Philippines cho phép Mỹ hiện diện quân sự ngày càng nhiều đồng nghĩa với việc bác bỏ lập trường trung lập mà nước này theo đuổi.
• Chính phủ nhiệm kỳ này dựa vào Mỹ để nâng cao vị thế tại Biển Đông, gây tổn hại quan hệ với Trung Quốc và khiến Philippines khó giải quyết tranh chấp Biển Đông.
• Chính sách “làm con tốt của Mỹ” không nhận được sự ủng hộ của các quốc gia khác trong ASEAN.

3. Ảnh hưởng đến Philippines

• Du khách đến từ Trung Quốc giảm.
• Nền kinh tế gặp khó khăn hơn so với thời kỳ trước, nợ chính phủ đạt 269 tỷ USD, tăng 2.6% so với cùng kỳ.

BÌNH LUẬN CỦA VBĐ

Quân đội Trung Quốc và Mỹ tổ chức Hội nghị của cơ chế Đàm phán An ninh Quân sự trên biển, nhấn mạnh an ninh tàu thuyền và máy bay không tách rời an ninh quốc gia, phản đối hoạt động đe dọa chủ quyền Trung Quốc dưới danh nghĩa tự do đi lại.

Cuộc gặp mặt được tổ chức ngày 03 – 04/04 ngay trước khi Mỹ tập trận với Philippines, Úc, Nhật trong EEZ Philippines tại Biển Đông và ngay sau cuộc điện đàm giữa nguyên thủ hai nước. Cuộc gặp mặt cho thấy Mỹ một mặt tăng cường phối hợp với các nước tại Biển Đông, mặt khác vẫn duy trì kênh kết nối về quân sự với Trung Quốc nhằm tránh tình hình leo thang vượt kiểm soát.

NPN Bộ Ngoại Giao Trung Quốc Mao Ninh: Các hành động can dự của các nước ngoài khu vực sẽ không làm thay đổi ý chí, quyết tâm bảo vệ chủ quyền lãnh thổ và quyền lợi biển của Trung Quốc

Phát biểu của NPN ngày 10/04 tiếp tục cho thấy lập trường của Trung Quốc trong vấn đề Biển Đông là giải quyết nội bộ giữa các quốc gia có tranh chấp với nhau. Tuy vậy, lập trường của Trung Quốc sẽ không làm thay đổi sự hiện diện của các nước ngoài khu vực tại Biển Đông do các quốc gia đều nhìn nhận vấn đề Biển Đông không phải là vấn đề của riêng khu vực mà còn ảnh hưởng tới hòa bình, an ninh và ổn định ở khu vực.

Philippines kêu gọi Trung Quốc đàm phán để ngăn các sự cố trên Biển Đông

Ngày 08/04, Tổng thống Philippines Ferdinand Marcos Jr kêu gọi Trung Quốc đàm phán để ngăn các sự cố như va chạm tàu và sử dụng vòi rồng trên Biển Đông. Có thể thấy chính quyền Marcos đang sử dụng song song hai cách tiếp cận trong quan hệ với Trung Quốc: Một mặt củng cố, gia tăng khả năng quân sự của mình, tăng cường hợp tác với đồng minh để nâng cao khả năng tự vệ, thể hiện lập trường cứng rắn với Trung Quốc. Mặt khác, Philippines cũng thể hiện mong muốn thúc đẩy đối thoại và tránh xung đột trực tiếp với Trung Quốc.

Có thể thấy mặc dù Philippines duy trì lập trường cứng rắn nhưng không muốn đẩy tình hình lên cao, chưa muốn đi đến tận cùng về mặt quân sự để giải quyết mâu thuẫn trong vấn đề Biển Đông với Trung Quốc./.

Bản PDF tại đây