Bản tin tuần Biển Đông (03/01-08/01/2025)

Tiêu điểm

1. Philippines bị tin tặc tấn công và đánh cắp dữ liệu quân sự liên quan đến tranh chấp Biển Đông, triển khai lực lượng theo dõi tàu hải cảnh Trung Quốc trong EEZ.
2. Indonesia trở thành quốc gia Đông Nam Á đầu tiên chính thức gia nhập BRICS.
3. Trung Quốc phản đối Mỹ mở rộng danh sách các doanh nghiệp Trung Quốc bị cáo buộc được quân đội hỗ trợ trong năm tài khoá 2025.

Kinh tế-Công nghệ

Philippines bị tin tặc tấn công và đánh cắp dữ liệu quân sự liên quan đến tranh chấp Biển Đông

Ngày 7/1, Bloomberg đưa tin nhóm tin tặc được cho là do chính phủ Trung Quốc bảo trợ xâm nhập cơ quan hành pháp của chính phủ Philippines và đánh cắp tài liệu quân sự liên quan đến tranh chấp Biển Đông. Các vụ tấn công được ghi nhận vào tháng 8/2023 và kéo dài đến tháng 6/2024.

Về cách thức, tin tặc sử dụng tài khoản người dùng và mật khẩu bị đánh cắp để xâm nhập hệ thống và cài phần mềm độc hại. Các vụ việc được cho là liên quan tới nhóm tin tặc APT41 (được tài trợ/liên quan đến chính phủ Trung Quốc).

Thực địa

Philippines triển khai lực lượng theo dõi tàu hải cảnh Trung Quốc trong vùng đặc quyền kinh tế

Ngày 6/1, Philippines triển khai lực lượng tàu và máy bay thuộc quân đội và cảnh sát biển trong vùng đặc quyền kinh tế (EEZ) để giám sát tàu hải cảnh lớn nhất của Trung Quốc (5901). Trước đó, ngày 5/1, tàu 5901 xuất hiện trong khu vực cách 65-70 hải lý bờ biển tỉnh Zambales (Philippines). Philippines gọi đây là hành động “đe dọa, cưỡng ép và gây hấn” của Trung Quốc.

Đài Loan gặp sự cố cáp thông tin liên lạc dưới biển

Ngày 3/1, cáp thông tin liên lạc dưới biển của Đài Loan bị cắt. Hải cảnh Đài Loan phát hiện tại hiện trường tàu Shunxin 39 do người Trung Quốc điều khiển, đăng ký tại cả Cameroon và Tanzania. Đài Loan yêu cầu tàu quay trở lại cảng ở Đài Loan để điều tra.

Dữ liệu tàu cho thấy tàu ở trong vùng biển ngoài khơi Bắc Đài Loan từ đầu tháng 12 cho đến khi tắt tín hiệu phát sóng vào ngày 3/1. Đài Loan chưa đưa ra đánh giá về tàu và Trung Quốc chưa đưa ra ý kiến về vụ việc.

Guo Wenjie (Chủ tàu Shunxin 39) phủ nhận cáo buộc liên quan nhưng xác nhận tàu có mặt trong khu vực.

Chính trị-Ngoại giao

Indonesia chính thức gia nhập BRICS

Ngày 6/1, Chính phủ Brazil tuyên bố Indonesia chính thức gia nhập BRICS với tư cách là thành viên. Ngày 7/1, Bộ ngoại giao Indonesia tuyên bố “việc trở thành thành viên BRICS là một cách chiến lược để tăng hợp tác và quan hệ đối tác với các quốc gia đang phát triển khác”.

Trung Quốc phản đối Mỹ mở rộng danh sách các doanh nghiệp Trung Quốc bị cáo buộc được quân đội hỗ trợ trong năm tài khoá 2025

Ngày 7/1, Người phát ngôn Bộ Ngoại giao Trung Quốc Quách Gia Côn cho biết động thái của Mỹ lạm dụng khái niệm an ninh quốc gia, nhằm kiềm chế phát triển chất lượng cao của Trung Quốc. Ông kêu gọi Mỹ sửa chữa các hành động của mình.

Góc nhìn quốc tế

Aarushi Shekhar Barthwal: Squad có thể lấp đầy khoảng trống an ninh ở Biển Đông trong tương lai

Ngày 5/1, trên trang Modern Diplomacy, Barthwal đánh giá mặc dù nhóm Quad (Mỹ, Úc, Nhật, Ấn Độ) có khả năng giải quyết các vấn đề an ninh truyền thống và phi truyền thống nhưng hiện tại thiếu tầm nhìn chiến lược chung do những bất đồng nội bộ, đặc biệt từ phía Ấn Độ. Theo Barthwal, nhóm Squad (Mỹ, Úc, Nhật, Philippines) có thể đóng vai trò lấp đầy khoảng trống an ninh ở Biển Đông, tập trung chủ yếu vào khía cạnh an ninh truyền thống, bảo vệ vùng biển trước các hành động “hung hăng” của Trung Quốc.

Ngoài ra, Barthwal cho rằng trong tương lai, Quad và Squad sẽ phát triển theo hai hướng khác nhau nhưng có tính bổ trợ nhau trong lĩnh vực an ninh truyền thống và phi truyền thống. Cụ thể, Squad có thể trở thành một “NATO châu Á” (theo quan điểm của Trung Quốc) với trọng tâm các vấn đề thực địa. Trong khi đó, Quad sẽ phát triển theo hướng tập trung vào nghiên cứu và phát triển công nghệ nhằm hỗ trợ các hoạt động thực địa.

Renato de Castro: Tàu hải cảnh lớn nhất (5901) của Trung Quốc đi qua vùng biển Zambales nhằm thể hiện sự tức giận với Philippines

Ngày 5/1, ABS-CBN đằng tải ý kiến của học giả và quan chức Philippines về việc tàu hải cảnh lớn nhất của Trung Quốc đi qua vùng biển Zambales của Philippines. Cụ thể:

• Renato de Castro (Đại học De La Salle): Động thái này thể hiện sự tức giận của Trung Quốc với Philippines. Trung Quốc có thể lập luận đây là một hành động “đi lại vô hại” trong vùng biển quốc tế. Trung Quốc đang công khai chĩa mũi nhọn vào Philippines.
• Jay Tarriela (Người phát ngôn của cảnh sát biển Philippines): Hiện diện của tàu Trung Quốc có thể nhằm hợp thức hóa hiện diện của hải cảnh Trung Quốc gần bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham, ngăn cản ngư dân Philippines đánh bắt cá ở khu vực lân cận. Dù tàu của Trung Quốc đã di chuyển ra khỏi khu vực, tàu BRP Cabra và máy bay của cảnh sát biển Philippines tiếp tục theo sát con tàu này.

Chariton & Gao: Chính sách đối ngoại cân bằng của New Zealand sẽ gặp nhiều thách thức trong năm 2025

Ngày 7/1, trang The Diplomat đăng tải bài viết của TS. Guy C. Chariton và TS. Xiang Gao, nhận định chính sách đối ngoại cân bằng của New Zealand tiếp tục đối mặt với nhiều thách thức trong năm 2025, gồm trật tự quốc tế dựa trên luật lệ suy yếu, chiến thuật “vùng xám” của các quốc gia, cạnh tranh Mỹ-Trung, bất cân xứng trong thương mại và đầu tư, mức độ ảnh hưởng ngày càng tăng của Trung Quốc với các quốc đảo Thái Bình Dương.

Tác giả đưa ra một số khuyến nghị với New Zealand:

• Tuyên bố hoạt động của Trung Quốc ở Thái Bình Dương chỉ giới hạn trong lĩnh vực phát triển kinh tế và không nhằm vào các mục tiêu địa chính trị;
• Tăng ảnh hưởng của New Zealand với các quốc đảo Thái Bình Dương;
• Xác định rõ lập trường của New Zealand với việc tham gia Trụ cột II của AUKUS;
• Thúc đẩy quan hệ thương mại và đầu tư với các quốc gia khác như Ấn Độ, Canada và các nước ASEAN;
• Tham gia và ủng hộ các thể chế quốc tế và luật quốc tế;
• Phản đối các nỗ lực đơn phương của các quốc gia nhằm thay đổi nguyên trạng bằng cách sử dụng vũ lực, trong đó có các mối đe dọa của Trung Quốc với Đài Loan và Philippines.

Ray Powell: Chiến lược minh bạch của Philippines đạt tiến bộ nhưng gặp hạn chế ngân sách, cần tăng liên minh với Mỹ

Ngày 8/1, SCMP đăng tải ý kiến của Ray Powell, nhận định chiến lược minh bạch của Philippines đạt những tiến bộ: (i) xây dựng khả năng chống chịu quốc gia trước những hành vi gây hấn của Trung Quốc, (ii) chuyển đổi cách tiếp cận an ninh quốc gia sang tập trung bảo vệ quần đảo, (iii) tái tổ chức lực lượng vũ trang, (iv) đảm bảo gia tăng viện trợ quân sự nước ngoài, (v) củng cố mối quan hệ với Mỹ cùng các đồng minh.

Tuy nhiên, khả năng bảo vệ vùng biển của Philippines còn hạn chế do ngân sách quốc phòng bị cắt giảm. Philippines cần tăng áp lực lên Trung Quốc qua liên minh Mỹ-Philippines, gửi một đội quân sự và dân sự Mỹ-Philippines đến đảo Thị Tứ để hỗ trợ dân cư địa phương trong hoạt động y tế và kỹ thuật.

Ngô Sĩ Tồn: Đối đầu giữa Trung Quốc với Philippines-Việt Nam trên Biển Đông sẽ tiếp diễn; nguy cơ xung đột giữa Trung-Mỹ sẽ leo thang

Ngày 6/1, SCMP đăng tải dự báo của Ngô Sĩ Tồn về tình hình Biển Đông năm 2025. Cụ thể:

• Trump 2.0 “sẽ bốc đồng và hung hăng hơn” trong các vấn đề liên quan đến Biển Đông. Nguy cơ xung đột giữa Trung Quốc và Mỹ ở Biển Đông sẽ leo thang do Mỹ tăng các hoạt động quân sự và các biện pháp đối phó của Trung Quốc.
• Mỹ có khả năng tăng cam kết an ninh với Philippines và các quốc gia có yêu sách ở Biển Đông khác bằng cách: (i) tăng quy mô và mức độ hỗ trợ vũ khí, (ii) mở rộng hỗ trợ ngoại giao và nâng cấp hoạt động quân sự chung, (iii) chiến thuật mới khác.
• Cuộc đối đầu giữa Trung Quốc với Philippines và Việt Nam trên Biển Đông sẽ tiếp diễn, bộ quy tắc ứng xử trên Biển Đông tiếp tục gặp nhiều thách thức dẫn tới trì hoãn.
• Philippines có khả năng: (i) tiếp tục “đột kích” ở bãi cạn Scarborough/Hoàng Nham qua tổ chức tàu đánh cá, máy bay không người lái và lực lượng dân sự khác; (ii) thúc đẩy việc phân định thềm lục địa ngoài khơi của mình tại vùng biển tranh chấp, (iii) khởi động một vụ kiện trọng tài.